معرفی شهر اردل پایتخــــــــــــــت بختیــــــــــــــــاری

معرفی شهر اردل پایتخــــــــــــــت بختیــــــــــــــــاری

اَردَل يکي از شهرهاي استان چهارمحال و بختياري ايران است. اين شهر مرکز شهرستان اردل مي‌باشد و در بخش مرکزي اين شهرستان واقع شده‌است.مردمان اين شهرستان وحومه داراي گويش،موسيقي وآداب بختياري هستند. بر اساس آمار سال ۱۳۹۰ جمعيت اردل بالغ بر ۸۹۹۲ نفر مي‌باشد.

درهفدهم فروردين سال ۱۳۵۶ خورشيدي (۱۹۷۷ ميلادي)، زلزله‌اي به قدرت حدود ۵ ريشتر اردل را به شهري نيمه ويرانه تبديل کرد و حدود ۳۰۰ نفر از مردم آن جان باختند.بعد از اين زلزله معروف، بافت مسکوني شهر هم تغيير يافت و هم جابجا شد.

اردل از گذشته‌هاي دور، يكي از مراكز ييلاقي و اسكان عشاير ايل هفت لنگ بختياري بود و در متون تاريخي از جمله سفرنامه ابن‌بطوطه كه از اصفهان تا شوشتر سفر كرده، اشاراتي به اين ناحيه شده است. سبز كوه يكي از مناطق زيباي اين شهر است.

مشخصات جغرافیایی

شهر اردل مرکز شهرستان اردل در ۳۹ درجه و ۵۰ دقیقه دارازای جغرافیایی و ... درجه و ۳۲ دقیقه پهنای جغرافیایی، در بلندی ۱۸۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. اردل در فاصله ۸۶ کیلومتری بروجن و ۷۵ کیلومتری جنوب باختری شهرکرد، در مسیر جاده ارتباطی استان خوزستان به استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. آب و هوای آن معتدل مایل به سرد و خشک و بیش‌ترین درجه حرارت در تابستان‌ها ۳۵ درجه و کم‌ترین درجه حرارت در زمستان‌ها ۷ درجه زیر صفر می‌باشد. میزان باران سالانه اردل به‌طور متوسط ۵۰۰ میلی‌متر است.

جمعیت

بر پایهٔ آمار سال ۱۳۹۰ جمعیت اردل بالغ بر ۸۹۹۲ نفر می‌باشد. اردل در سال ۱۳۶۹ شهرستان مستقلی شد و جمعیت شهرستان طبق آمار سال ۱۳۹۰ برابر با ۵۳۵۱۴ نفر بوده‌است

تقسیمات کشوری


بخش‌های شهرستان اردل

بخش مرکزی

        دهستان پشتکوه

روستاهای دهستان پشتکوه عبارتند از رستم‌آباد (مرکز دهستان) قلعه رشید، قلعه درویش، حسین‌آباد، زرمیتان و آلیکو

        دهستان دیناران

شهرها: اردل، کاج و دشتک

روستاها: ریگک، دوپلان و سرپیر

بخش میانکوه

شامل سه دهستان است.

        دهستان هلوسعد

        دهستان سرخون

        دهستان شلیل

روستاها:گندمکار، هلیساد

شهرها: سرخون

شهرها

    اردل

    دشتک

    کاج (اردل)

    سرخون

بخش‌ها

بخش مرکزی شهرستان اردل- دهستان پشتکوه- دهستان دیناران- بخش میانکوه- دهستان میانکوه- دهستان شلیل

شهر اردل یکی از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری ایران است. این شهر مرکز شهرستان اردل می‌باشد و در بخش مرکزی این شهرستان واقع شده‌است. بر پایهٔ آمار سال ۱۳۹۰ جمعیت شهر اردل بالغ بر ۸۹۹۲ نفر می‌باشد. همچنین این شهر دارای چشم‌اندازهای بسیار زیبایی و دیدنی بوده و آب و هوای آن در تابستان خنك و در زمستان سرد می باشد.

برخی از مناطق دیدنی و گردشگری که در نزدیکی این شهر قرار دارند عبارتند از :۱- چشمه مولا در روستای آلیکوه ۲- چشمه سرداب رستم آباد ۳- چشمه سرخون ۴- چشمه شلیل ۵- دشت زیبای اردل که در بهار و تابستان بسیار سرسبز و با طراوت می باشد۶-چشمه های باغ رستم اردل

مردمان این شهر و حومه دارای گویش، موسیقی و آداب بختیاری هستند. این شهر داراي كوسيستم‌هاي ويژه و چشم اندازهاي طبيعي، مرتعي، جنگلي، و كوهستاني مي‌باشد.آبشارهاي پر آب و ديدني مثل تنگ زندان و آبشار معدن زيبايي اردل را دوچندان كرده است. اين منطقه داراي سه تنوع آب و هوايي مي‌باشد و به تبع آن جانوراني چون پلنگ، خرس قهوه‌اي، سنجاب بلوط‌هاي غرب ايران، كل، بز و كبك دري در اين منطقه زندگي مي‌كنند.

 قديمي ترين آثار شناسايي شده در اردل مشتمل بر ابزارهاي سنگي از دوره پارينه سنگي جديد و دوره آغاز نوسنگي است كه در غارهاي باستاني منطقه به دست آمده كه مربوط به ده تا يازده هزار سال قبل تعلق دارند… همچنين بر اساس تحقيقات باستانشناسي اين منطقه قسمتي از محدوده و سرحدادت ايالت انشان يا انزان ايلامي است (۳۵۰۰ سال قبل) و در۲۱۰۰ سال پيش بخشي از حكومت اليمايي و نيز محسوب مي شد.

آثار بدست آمده از دوره ايلامي ، بردگوريها ، آثار دوره ساساني ، عبور جاده باستاني دسپارت( بختياري، اتابكان) بقایای قلاع ، پلها و محوطه های باستانی متعدد و… نشان از دیرینگی سکونت انسان در این منطقه دارد. اين شهرستان به علت پراكندكي جمعيتي و جغرافيايي از ريز مناطقي مانند ، ميانكوه ، مشايخ ، مسير دشتك ،روگر ، ديناران ، چهاربنيچه و… تشكيل شده است. كه داراي سبقه تاريخي مشتركي مي باشند.

براي اولين بار بصورت مكتوب در قرن سوم ابن خرداد و قدامه ابن جعفر در شرح مسير جاده دسپارت و بعد از آنها در قرن هشتم ابن بطوطه سياح معروف كه در دوره اتابكان لر از سمت مالمير(ايذه) وارد منطقه شد نيز در سفرنامه خود از اردل و بهشت آباد به نامهاي اربهشت، ارد بهشت، اردي بهشت (اردل بهشت آباد) اشاره نمودند. در اسناد دوره صفويه ، افشار و زند و قاجار از اين منطقه بنام عمومي پسكوه ، پشتكوه و پشتكوه بختياري ذكر گرديد.

بر اساس گفته ها و مستندات این منطقه در دوره (سلجوقیان) تحت تملک اتابکان لر (مالمیر)بوده است. در این دوره قسمتهایی از این منطقه(مشایخ فعلی و قسمتی از منطقه دیناران) به سادات سیدصالح واگذار گردید.

باحمله مغول و فروپاشی حکومت اتابکان لر و به تبع هرج و مرج ناشی از آن، این منطقه به عنوان قسمتی از محدودهٔ حکومتی اتابکان لر دچار بحران گردید. و کانونی برای مخالفان و دشمنی با مغولان شد… مردم پشتکوه بختیاری بر این باورند که هلاکوخان مغول در جنگی بدست مخالفان بختیاری اسیر و در روستای آلیکوه (ایل شهماروند)کشته شد. (لفظ آله کوه ، آلاکو وآلیکوه) تغییر یافته و اسم مکانی برای کشته شدن هلاکو می باشد. ضمن اینکه مکانی به نام قبر هلاکو در آلیکوه نیز وجود دارد. وجود گردنه ای تحت نام مغول کشته نیز بدون ارتباط با این فرضیه نیست. و این مسئله جهت پژوهش محققان قابل تامل می باشد.

در دوره صفويه و در راستاي سياست انكسار اقوام و به دليل مقاومت و سركشي مردمان اين منطقه جهت جلوگيري از تهديد پايتخت (اصفهان ) توسط بختياريها برخي طوايف اين منطقه (میانکوه و پشتکوه) به نقاط ديگركوچانده شده اند (به اصفهان) و منطقه پشتكوه بختياري حد فاصل سبزكوه ، كلار تا دشتک به عنوان مرتع سردسيري در اختيار عشاير كوچرو ترك بلوردي قرار گرفت …

بنابر نظر برخي از محققين در اين مقطع زماني، اردل جهت تامین امنیت جاده مهم دسپارت مركز آموزش و استقرار قسمتي از قشون سپاه صفوي شد. حاجی آخوند(هلیسائی) از شاگردان ملا صدرا از معممین حوزوی این منطقه در آن زمان است. وی دارای کتابخانه ای در روستای سرمازه بوده است . از نامبرده به عنوان بانی اولین مسجد در منطقه میانکوه یاد نموده اند.

… در اواخر حكومت صفوي مجدداً تعدادي از ساكنان اصلي( طوايف بختياري) کوچ داده شده ، به مرور وارد منطقه شدند و به طرق مختلف مناطق و مراتع را تصاحب كرده اند. در زمان افشار و به خاطر سركشي بختياريها و جهت جلوگيري از قيام و اتحاد مجدد آنان ، تعداد۱۵۰ روستا(بنه وار) از اين منطقه و بازفت ويران و تعدادي از ساكنان توسط او به همراه ديگر طوايف بختياري مناطق ديگر، به جاهاي دور دست كوچانده و يا با سپاه او همراه شدند.



عده اي از آنان بعدها به منطقه(ايل ) خود مراجعه و برخي براي هميشه درجاهاي ديگر ماندگار شدند. آنچه در اسناد معتبر آمده است اينكه علي صالح خان بختياري از خوانين هفت لنگ ( باب دوركي) كوهمال پشتكوه بختياري عهد افشار، با احكامي در دوره زند نيز كوهمالي اين منطقه را بر عهده داشت. عده اي مدفن او را روستای سرپير دشتك (حليمه خاتون) مي دانند. دراسناد دوره های صفویه ، افشار و زند این منطقه با نام عمومی پسکوه ، پشتکوه و پشتکوه بختیاری آمده است.

اردل در دوره قاجار مركز حكمراني خوانين بختياري (دورکی باب) گرديد. در اين محدوده زماني اردل مركز حكومت سردسيري بختياري و بازار فصلي و مركز خريد و فروش و تبادل كالا و فرآورده ها و دستبافته هاي منطقه ، في مابين ساكنان و عشاير با پيشه وران اصفهاني بوده است. قلعه ، حمام ، باغ ، و تكيه ايلخاني ، برجهاي نگهباني و… از بناهاي اين دوره مي باشند. … امام قلي خان حاج ايلخاني كه به گواه تاريخ انساني سليم النفس و معتدل الخلق و خوشفكر بود ، با ايجاد كارگاه قاليبافي (قاليخانه) با بيش از ۵۰ دستگاه دار قالي در ضلع غربي باغ خان بازار فرش بختياري را رونق بخشيد.اين فرشها توسط زنان و دختران اين ديار بافته و در اصفهان عرضه می شدند.

همچنين او در خصوص رواج و ترويج اعتقادات و پاسخگويي به مسائل شرعي مردم يكي از معممين حوزوي بختیاری تبار (حاجی آخوند ملا امید) را راغب به حضور در اردل نمود. نامبرده نسبت بر پايي مكتبخانه و سواد آموزي اهتمام ورزيد .

در اين دوره مجالس و مراسم عزاداري حسيني و تعزيه خواني رواج پيدا نمود. كتب ،ادعيه ها و متون دست نويس زيادي از اين دور در دست مي باشد.

 مردم اين منطقه در بزرگترين تحول تاريخ ايران يعني نهضت مشروطه نقش بسزايي داشته اند و در فتح تهران با قشون بختياري همراه بودند . از اردليها نهضت مشروطه مي توان از ملا نورمحمدرئيسي و كاكا فرهاد بابادي عكاشه نام برد.

در اولین تقسیمات نوین کشوری و با تصویب قانون ایالات و ولایات که خاک بختیاری را به سه بلوک تقسیم نمود اردل جز بلوک آخوره (اردل، لردگان ، گندمان و داران) تحت حاکمیت اصفهان واقع شد.

در دوره پهلوي اول به علل سياسي خاص حكومت وقت و سركشي حكام محلي و استقرار تيپ نظامي ، اردل از رونق اجتماعي و سياسي افتاد . و شلمزار محور داد و ستد كالاي منطقه قرار گرفت.

با تغييراتي همه جانبه اي كه در سيستم اداري و سياسي و اجتماعي و فرهنگي كشور در اين دوره بوجود آمد . اردل در تقسيمات سياسي كشوري به عنوان بخشی از ولايت اصفهان قرار گرفت .

در اين زمان بود كه اولين سري سرباز بگيري براي ارتش نوين(پهلوی اول) و اولين سيستم صدور سجلي (ثبت احوال) در مناطق بختياري از اردل شروع شد.

سياحان اروپايي زيادي از اين منطقه ديدن و درباره آن مطالبي نوشته اند.

از آن جمله لرد كرزن انگليسي كه ضمن توصيف خصوصيات امامقلي خان حاج ايلخاني ميگويد : مقر آنها در آرادل در جنوب شرقي كوههاي بختياري است. كه ۶۰۰۰ پا از سطح دريا ارتفاع و داراي عمارت وقلعه اي دو طبقه با برجي مستحكم است … و در ادامه مسافت جاده هاي جنوبي به اصفهان مسير جاده ديلم ، بهبهان ، اردل و اصفهان را مورد بحث قرار ميدهد…

از ديگر سياحان مي توان از هنري بلوس لينج شريك كمپاني لينچ ، خانم ايزابلا بيشوب ، آقای آرنولد ويلسون و… را نام برد كه هر كدام با ذكر مختصات جغرافيايي ، اجتماعي و سياسي و اقتصادي اردل پرداخته اند.




مردم اردل شيعه اثني عشري و وابسته به طوايف مختلف بختياري هستند كه در مقاطعي از زمان و به مرور از زندگي ايلياتي دست كشيده و يكجانشين شده اند. اين شهرستان از گذشته هاي دور يكي از محال بختياري و از مراكز سردسيري و اسكان عشاير هفت لنگ بختياري بوده و هم اكنون نيز محل ييلاق قسمتي از عشاير كوچرو ايل هفت لنگ است. در این منطقه نیزخانوارهایی از طوایف چهار لنگ نیز وجود دارند.

اردل از گذشته‌های دور، یکی از مراکز ییلاقی و اسکان عشایر ایل هفت‌لنگ بختیاری بود و در متون تاریخی از جمله سفرنامه ابن بطوطه که از اصفهان تا شوشتر سفر کرده، اشاراتی به این ناحیه شده‌است.

این شهر همواره پایگاه خوانین بختیاری بوده است و قبر حاج ایلخانی از اجداد خوانین در این شهر واقع گشته است این شهر مرکز حکومت خوانین بوده و وجهه سیاسی آن خصوصا"درزمان مشروطیت پر رنگتر است. در هفدهم فروردین سال ۱۳۵۶ خورشیدی (۱۹۷۷ میلادی)، زمین‌لرزه‌ای به بزرگای حدود ۵ ریشتر اردل را به شهری نیمه‌ویرانه تبدیل کرد و حدود ۳۰۰ نفر از مردم آن جان باختند.[بعد از این زلزله معروف، بافت مسکونی شهر هم تغییر یافت و هم جابجا شد.

از نام های خانوادگی اصلی و بزرگ این شهر می توان خلیلی،رییسی،نصیری،امیدی،صالحی، اسدی،طاهری، انصاری اشاره کرد.

شهرستان اردل به واسطه داشتن چشمه های اب سرد فروان به یکی ازقطب های مهم پرورش ماهی قزل الادرکشورتبدیل شده است.

اردل در فاصله ۸۶ كيلومتری بروجن و ۹۵ كيلومتری جنوب باختری شهر كرد، در مسير جاده ارتباطی استان خوزستان به استان چهارمحال و بختياری قرار دارد.در ميان ايلات و عشايری که در مناطق اطراف اين شهرستان زندگی می کنند، صنايع دستی رواج زيادی دارد که از آن جمله می توان به بافت انواع قالی های محلی، گليم، جاجيم، چوقای محلی، پشتی، هم چنين خورجين، چادر سياه، نمکدان و سفره اشاره کرد.

برخی از مناطق اين شهرستان مانند سرخون و منطقه مشايخ «سادات بختياری» در صنايع دستی بسيار شاخص می باشند. سرخون منطقه ای از توابع شهرستان اردل، استان چهار محال وبختياری است که تعداد زيادی ازمردمان اين منطقه علاوه بر فعاليت هايی نظير دامداری و كشاورزی به بافت قالی‌های محلی، گليم، خورجين و ديگر صنايع دستی مانند جاجيم، نمكدان،‌ پشتی و سفره می ‌پردازند.

 منطقه مشايخ«سادات بختياری» ‌نيز‌درصنايع‌دستی‌ازاهميت‌قابل‌توجهی برخورداراست، دراين منطقه صنايع دستی قديمی مانند قالی بافی، گليم بافی، بافت چوقای محلی، چادرسياه، خورجين وغيره رايج است. اين صنايع به واسطه وجود کارگاه های مختلف تاحدودی به صورت پيشرفته درآمده است ولی ماهيت آن هم‌چنان از سنت‌های قديمی پيروی می ‌كند.

مکان های دیدنی و تاریخی

منطقه جنگلی اردل از مهم ترين ديدني هاي اين شهرستان است. اين منطقه با ۱۰۴۰۰۰ هكتار اراضی جنگلی در ۸۰ كيلومتری شهركرد واقع شده است كه از شمال به شهركرد، از جنوب به لردگان و از خاور به بروجن و لردگان محدود است. نواحی عمده جنگلی اين منطقه ديناوران، دورك، شليل، دوپلان، سرخون، گندمكار و شياسی است.

صنايع و معادن

از صنايع و معادن اين شهرستان اطلاعات مستندي در دست نيست.

کشاورزی و دام داری



شهرستان اردل از جمله مناطق آباد و حاصل خيز استان به شمار مي آيد كه به دليل وجود بارندگي كافي و خاك نسبتا مناسب انواع محصولات در اين شهرستان به عمل مي آيد. هم چنين علاوه بر رمه های كوچنده، پرورش انواع دام ‌رايج ترين فعاليت عشاير و مردم روستاهای اين منطقه است.

مشخصات جغرافيايي

شهر اردل مرکز شهرستان اردل در ۳۹ درجه و ۵۰ دقيقه دارازای جغرافيايی و …. درجه و ۳۲ دقيقه پهنای جغرافيايی، در بلندی ۱۸۰۰ متری از سطح دريا قرار دارد. اردل در فاصله ۸۶ كيلومتری بروجن و ۹۵ كيلومتری جنوب باختری شهر كرد، در مسير جاده ارتباطی استان خوزستان به استان چهارمحال و بختياری قرار دارد. آب و هوای آن معتدل مايل به سرد و خشك و بيش ترين درجه حرارت در تابستآن ها ۳۵ درجه و كم ترين درجه حرارت در زمستآن ها ۷ درجه زير صفر می باشد. ميزان باران سالانه اردل به طور متوسط ۵۰۰ ميلی متر است.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

اردل از گذشته های دور، يكی از مراكز ييلاق و اسكان عشاير ايل هفت لنگ بختياری بوده و در متون تاريخی از جمله «سفرنامه ابن بطوطه» كه از اصفهان تا شوشتر سفر كرده، اشاراتی به اين ناحيه شده است

 معرفی استان چهارمحال و بختیاری