ورم دوران بارداری

«اِدم» یعنی تجمع مایع در بافتهای بدن. مسلماً در دوران بارداری بدن آب بیشتری را در خود نگه میدارد و برخی تغییرات شیمیایی خون باعث حرکت مایعات به سمت بافتها میشود. فشار رحم در دوران بارداری روی جریان خون اثر گذاشته، آنرا کندتر میکند و باعث تجمع خون در اندام تحتانی بدن میشود؛ به این ترتیب مایعات از داخل وریدها به داخل بافتهای مچ پا و پا میریزند. تورم پاها و دستها میتواند همراه با احساس خارش و حتی گاهی اوقات درد باشد. ورم دست ممکن است زمینه ارثی هم داشته باشد که دراین مورد نمیتوان کار خاصی انجام داد و از آن پیشگیری کرد. تورم ناگهانی در ناحیه صورت و دستها، نشان دهنده شرایطی به نام «پرهاکلامپسی» است؛ اما تورم معمولی پاها مسأله جدی نیست.

علل تورم دست و پا

بیماری حاد وریدی: شایعترین علت ادم در قسمتهای پایین پا، بیماری مزمن وریدی است که در آن وریدهای پا نمیتوانند خون کافی را به قلب بازگردانند و مایعات در پایین پاها جمع میشود.

ادم میتواند در نتیجه ایجاد لختههای خون در رگهای عمیق پایین پا (ترومبوز) ایجاد شود. در این مواقع اِدم فقط به پا و زانو (احتمالاً یک سمت) سرایت میکند.

بارداری: زنان باردار مقدار آب بیشتری را در خون نگه میدارند. تورم در نواحی دست، صورت و پاها؛ بهخصوص در ماههای پایانی بارداری بیشتر دیده میشود. ورم بارداری لزوماً نشاندهنده «پره اکلامپسی» نیست.

سیکل ماهانه: تورم بدن زنان در دوران سیکل ماهانه به علت تغییرات هورمونی است. این نوع تورم بسیار شایع است و هیچ نیازی به درمان ندارد.

مصرف داروها: گاهی اوقات تورم در اثر مصرف برخی داروها، مثل داروهای خوراکی دیابت، داروهای مربوط به فشار خون، مسکنها (مثل ایبوپروفن) و استروژن ایجاد میشود.

بیماری های کلیوی: بیماریهای کلیوی نیز گاه باعث تورم پاها و چشمها میشوند.

نارسایی قلبی: در افرادی که دچار نارسایی قلبی هستند، قلب ضعیف میشود و عمل پمپاژ را بهطور ناقص انجام میدهد؛ در نتیجه نواحی شکم و پاها ورم میکنند. نارسایی قلبی منجر به تجمع مایعات در ریهها و کوتاه شدن تنفس میگردد.

بیماری کبد: ایجاد زخم و جراحت در کبد در اثر عوامل مختلف، باعث مسدود شدن جریان خون در کبد میشود. این افراد معمولاً در ناحیه شکم و بطن با تورم شدید مواجه هستند.

مسافرت: نشستن در یک موقعیت ثابت به مدت طولانی، بهخصوص هنگام سفر، میتواند باعث تورم پاها شود که هیچ خطری ندارد و خود به خود برطرف میشود.

علائم اصلی ادم

تورم و باد کردن صورت باعث میشود که پوست کشیده تر و درخشانتر به نظر برسد، اما تورم پاها، قوزک پاها و دستها در اثر آویزان بودن به مدت طولانی و بارداری ایجاد ناراحتی کرده و در اواخر روز تشدید میشود. بزرگتر شدن اندازه شکم و کوتاه شدن تنفس نیز در برخی مواقع دیده میشود.

تأثیر ویتامینها و املاح در تورم دوران بارداری

ویتامین ب کمپلکس (حفظ و نگهداری آب در بدن را کاهش میدهد). ویتامین C با بیوفلوونوئید (عملکرد آدرنال را بهبود میبخشد). کلسیم، منیزیم و روی باعث کاهش تورم میشوند. ویتامین E به جریان خون کمک میکند. پتاسیم مایعات بدن را در دیواره سلولها نگاه میدارد.

توصیه های کلیدی

اِدم دردوران بارداری بسیار طبیعی است و حدود 75 درصد از خانمها آنرا تجربه میکنند. بیشتر خانمها با تورم متوسط روبه رو هستند؛ اما گاهی اوقات تورم شدید میشود و ممکن است فرد را نگران کند. از آنجا که در طول دوران بارداری حجم خون دو برابر افزایش مییابد و بدن مایعات بیشتری را در خود حفظ میکند، تورم به وجود میآید. برای کاهش تورم دست و پاها در این دوران، بهتر است چند نکته را رعایت کنید:

1- بیشتر استراحت کنید و در حال استراحت پاهایتان را آویزان نکنید و به حالت ضربدری ننشینید.

2- آب بیشتری بنوشید. نوشیدن آب باعث میشودمایعات کمتری در بدنتان نگه داشته شود. همچنین ازگرفتگی عضلات پاها نیز جلوگیری میشود

3- خوب غذا بخورید و از خوردن غذاهایی که ارزش غذایی ندارند، اجتناب کنید؛ به عبارتی هله هوله نخورید. یک رژیم غذایی متناسب در پیش بگیرید و از خوردن غذاهای پرنمک بپرهیزید. نمک، ورم بدن را بیشتر میکند. میوهجات و سبزیجات خام به کاهش تورم کمک میکند.

4- برخی ورزشهای سبک و ملایم را انجام دهید (حتی در حالت نشسته). ورزش و نرمش برای کاهش تورم بدن بسیار مفید است. چون در وضعیت بارداری هستید، میتوانید به پیادهروی بروید، یوگا تمرین کنید و حرکات کششی انجام دهید.

5- در طول روز چند بار پاهایتان را بالا بگیرید. اگر امکان دارد به پهلوی چپ دراز بکشید زیرا سیاهرگ بزرگ «وناکاوا» در سمت راست بدن قرار دارد و باعث تورم بدن در این دوران میشود.

6- وقتی که در حالت نشسته هستید، گاهی اوقات انگشت شست پاهایتان را تکان دهید. همچنین پاهایتان را از مچ پیچ و تاب دهید و نگذارید در یک حالت ثابت بمانند.

7- پس از چند دقیقه نشستن از جایتان بلند شوید و کمی قدم بزنید یا اینکه روی زمین دراز کشیده و پاهای خود را بکشید.

8- از پوشیدن شلوارها و جورابهای کشی بسیار تنگ خودداری کنید.

9- در حالت نشسته پاهایتان را روی چیزی بگذارید که آویزان نباشند.

10- شب هنگام موقع خوابیدن پاهایتان را کمی بالاتر از سطح بدنتان قرار دهید؛ مثلاً زیر پاهایتان بالش بگذارید. حتی میتوانید کمپرس سرد روی آنها بگذارید تا ورمشان کمتر شود.

11- شنا کنید و ایروبیک در آب انجام دهید. این حرکات سبک ورزشی، ورم بدن را کاهش میدهند.

12- دوش آب گرم بگیرید و البته این بخش شامل حال کسانی میشود که باردار نیستند، زیرا گرمای زیاد به جنین آسیب میرساند. هنگام دوش گرفتن کمی عضلات و ماهیچههای خود را بکشید.

ورم پاها

دوران بارداری برای هر مادری زمانی فوق العاده و منحصر به فرد است و علایم و نشانه های بارداری از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد. اما معمولا یک سری علایم شایع وجود دارد که تقریبا در اکثر زنان باردار رخ می دهد.

یکی از این علایم، ورم دوران بارداری می باشد که به آن ادم گفته می شود. ورم این دوران غیرعادی نیست، اما اگر کنترل نشود، ممکن است مادر را به دردسر بیندازد.

به عبارت دیگر اگرچه ورم دوران بارداری معمولا بی ضرر می باشد، اما در صورتی که کنترل نشود می تواند بر کیفیت زندگی مادر و حتی سلامتی جنین تاثیر بگذارد.

ورم بارداری بیشتر در پاها دیده می شود و علت شایع آن، تجمع و احتباس مایعات بدن در اندام های تحتانی مثل پا می باشد.

ورم حاملگی می تواند در هر زمانی از دوران بارداری شروع شود، اما معمولا از ماه پنجم بارداری به بعد شایع می باشد.

ورم دوران بارداری، مختصر و یکنواخت می باشد. در این دوران، حجم مایعات بدن مادر برای تغذیه بهتر جنین بالا می رود. بنابراین قسمتی از این مایعات در مناطق انتهایی بدن و یا در عضلات و مفاصل تجمع پیدا کرده و ورم حاملگی را ایجاد می کنند.

مادران باردار باید در سه ماهه آخر بارداری، از کفش های مناسب و طبی و راحت استفاده کنند و از پوشیدن کفش های پاشنه بلند جدا خودداری نمایند

راهکارهای مقابله با ورم دوران حاملگی

1- یکی از مهم ترین راهکارها، کاهش مصرف نمک می باشد. یکی دیگر، کاهش مصرف کافئین (مثل قهوه) می باشد. کاهش مصرف غذاهای شور و پر ادویه، نوشابه های گازدار، قهوه، موادغذایی آماده و فست فودها می تواند راه مناسبی برای غلبه بر ورم دوران حاملگی باشد.

2- افزایش مصرف منابع غذایی حاوی پتاسیم می تواند منجر به کاهش ورم دوران حاملگی شود. موز، پرتقال، سیب زمینی، اسفناج و گوجه فرنگی پتاسیم زیادی دارند.

این گونه موادغذایی علاوه بر کاهش ورم دوران حاملگی، از گرفتگی عضلات پا و درد ناشی از آن جلوگیری می کنند.

3- استراحت کردن در طول دوران بارداری نیز یکی از راه های مقابله با ورم می باشد. به استراحت کردن و خواب کافی در این دوران باید بیشتر از سایر اوقات اهمیت داد.

4- مادران عزیز باید توجه داشته باشند که هنگام استراحت باید پاهای خود را کمی بالاتر از سطح بدن قرار دهند، مثلا روی یک بالش.

5- مادران باردار باید در سه ماهه آخر بارداری، از کفش های مناسب و طبی و راحت استفاده کنند و از پوشیدن کفش های پاشنه بلند جددا خودداری نمایند.

6- از پوشیدن جوراب با کش سفت خودداری کنند، زیرا کش سفت جوراب روی ساق پا خطوطی را ایجاد می کند که درد دارند.

7- برای جلوگیری از ورم دوران حاملگی، مصرف آب را افزایش دهید. آب کافی می تواند نمک و کافئین را جذب و از بدن دفع کند.

8- در معرض هوای گرم قرار نگیرید.

9- هنگام نشستن پاها را روی هم نیندازید.

10- ورزش کردن به مادرانی که از ورم حاملگی رنج می برند، توصیه می شود و باید تحت نظر پزشک باشد. معمولا ورزش هایی مثل شنا کردن در آب خنک می تواند به کاهش ورم پا کمک کند. همچنین حمام آب سرد نیز مفید می باشد (البته در صورتی که قادر به تحمل آب سرد باشید).

اگر همراه با ورم حاملگی دچار سردردهای بدی شدید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید، زیرا می تواند نشانه هایی از افزایش خطرناک فشار خون در دوران حاملگی باشد

11- استفاده از کمپرس آب سرد روی نقاطی از بدن که ورم کرده اند، مفید می باشد.

12- از پوشیدن پوشاک تنگ مثل شلوار، بلوز، جوراب و کفش تنگ در دوران حاملگی بپرهیزید. پوشیدن لباس تنگ منجر به افزایش ورم در اندام ها می شود. در دوران حاملگی باید از لباس های نخی و گشاد و راحت استفاده کرد.

13- به پهلوی چپ خود بخوابید. این کار سبب بهبود گردش خون در بدن می شود.

14- برخی محققان ورزش هایی مانند یوگا را برای بهبود و کاهش ورم دوران حاملگی توصیه می کنند.

هشدار

1- مادران عزیز باید توجه داشته باشند که به محض مشاهده ورم شدید و ناگهانی در مناطقی مانند دست، صورت و مچ پا (و یا هر جای دیگری از بدن) سریعا به پزشک متخصص خود مراجعه کنند تا او مراقبت های لازم را در این خصوص اعمال نماید. ورم دوران بارداری اگر با نوسانات فشار خون همراه شود، به عنوان پدیده ای خطرناک در حاملگی تلقی می شود و فرد باید سریعا تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرد، زیرا امکان خطر برای مادر و جنین وجود دارد.

2- مادران باید بدانند که ورم بدن در آب و هوای مرطوب افزایش می یابد. همچنین اگر یک روز فعالیت بدنی زیادی داشته باشید، ممکن است بیشتر دچار ورم شوید. ایستادن زیاد و طولانی مدت نیز منجر به افزایش ورم در این دوران می شود.

3- اگر همراه با ورم حاملگی دچار سردردهای بدی شدید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید، زیرا می تواند نشانه هایی از افزایش خطرناک فشار خون در دوران حاملگی باشد.