همه چیز درباره شهرستان نقده

  الف – نقده :

   نقي ده = يعني روستاي نقي . نقي نام نقي خان بوزچلو مالك زمان قاجار و  حكومت پهلوي بود.

   نغده  = نوعي زيور آلات زنان قره پاپاق(قره پاپاق نام ايلي است كه بزرگ آن نقي خان بوزچلو بود) و هم 

    اكنون نيز در شهرستان نقده ساكن هستند.

   نغاداي = نام فرمانده مغولي حاكم بر حيطه شهر نقده بوده است .

  ب – سولدوز:

  سولي دوز = دشت هموار و پر آب كه باتوجه به وجود دشت هموار و پر آب و حاصلخيز شهرستان همخواني  

  مناسب دارد .

 سولدوز : نام فرمانده مغولي حاكم بر حيطه شهرستان نقده .

 از اين ميان ( نقده = نقي ده   و سولدوز = سولي دوز ) بسيار با مسمي مي نمايد .

اين شهرستان داراي جاذبه هاي متعددي براي جذب توريست دارد .

-   دره سرسبزسلطان يعقوب ، كه درفصول بهاروتابستان پذيراي حضور طبيعت دوستان وكوهنوردان مي باشد و چشمه بالاي دره هر خسته از راه رسيده را بخود جلب مي نمايد ودرچهار كيلومتري جنوب شهر نقده و در جوار روستاي باليقچي قرار دارد.

-   تفرجگاه يئددي گوز ، كه با مساعي فرمانداري و شهرداري  بازسازي و همه ساله پذيراي جمع كثيري از    

       گردشگران مي باشد و داراي شهر بازي و كمپهاي اقامتي نيز مي باشد ودر 3 كيلومتري جنوب غربي شهر نقده و در قسمت شرقي سلطان يعقوب واقع است .

-   ساحل سرسبز و پر از باغهاي ميوه رودخانه گدار از كوههاي غربي شهر اشنويه سرچشمه گرفته ودر حومه نقده از روستاي جاشيران شروع و با طي مسافتي بالغ بر20 كيلومتربه شهر نقده رسيده و از قسمت شمالي شهرمي گذرد و پس از طي15 كيلو متر به شهر محمديار رسيده واز وسط شهر گذشته و در نهايت با طي 15 كيلو متر ديگر به روستاي مميند منتهي و از آنجاوارد حومه روستاي داشخانه شده و به در ياچه اروميه سرازير مي شود لازم به ذكر است روستاي جاشيران در مسير جريان رودخانه اولين روستا و مميند آخرين روستاي شهرستان مي باشد .

-    كوههاي سرسبز و داراي چشمه هاي پر آب اطراف شهركه اكثراً بصورت رشته كوه در قسمت جنوبي شهرستان قرار دارند.

-    چشمه هاي جوشان و معدني شيخ معروف كه آب آن شافي امراض پوستي مي باشد ودر قسمت جنوب شرقي شهرستان واقع ودر كيلومتر پنجم سه راه محمديار بطرف مهاباد تابلوي راهنماي آن نصب شده است  .

-   ساحل درياچه اروميه كه در فصل تابستان پذيراي خيل عظيمي از مسافرين ميباشد و آثاراسكله بندر حيدر آباد هنوز هم در ساحل جنوبي درياچه كه حومه شهرستان نقده ميباشد جلب توجه مي نمايد.

-    ساحل درياچه سد حسنلو كه قسمت شمال شرقي آن مسير جاده اروميه – نقده و مهاباد است و جاده اروميه نقده از قسمت شمال غرب آن نيز در دست  احداث است و از طريق هر دو جاده مسافرين درياچه آب شور اروميه مي توانند به ساحل درياچه آب شيرين دسترسي داشته باشند .

-    تالاب هاي بين المللي ، سيران گولي – يادگارلو – حسنلو – سولدوز گولي و… كه سالانه مأ من مناسبي براي پرندگان مهاجر و محلي مي باشند ودر قسمت شمال شرقي شهرستان واقع و از11 كيلومتري شرق سه راه محمديار شروع و تا ساحل درياچه اروميه پراكنده اند .

-   تپه باستاني و تاريخي حسنلو كه جام زرين از آن تپه كشف شده است در 7 كيلومتري شمال شهر نقده قرار دارد و تپه در دست كاوش  اسلام آباد كه در مسير تپه حسنلو و در فاصله 4 كيلومتري شهر است و   23 تپه كاوش نشده ديگر.

پل تاريخي مميند كه مربوط به دوره صفويان مي شود و درانتهاي حوزه شرقي شهرستان قرار دارد و فاصله آن از سه راه محمديار حدود 10 كيلومتر است .

آثار و ابنیه

شهر نقده مركز شهرستان نقده در استان آذربايجان غربي با پهنه اي حدود 10 كيلومتر مربع در جنوب استان در 36 درجه و 57 دقيقه عرض شمالي و 45 درجه و 22 دقيقه طول خاوري نسبت به نيمروز گرينويچ قرار دارد . نام شهر نقده در گذشته « سلدوز » بوده است كه به معني سرزميني كه آب همه آن را فرا مي گيرد و يا آب با نمك است . آمده است زيرا به درياچه شور اروميه نزديك است

.براساس كاوشهاي باستان شناسي شكل گيري آن را حدود 7000 سال پيش از ميلاد تخمين مي زنند  تپه حسنلو نيز با قدمت 6000 ساله  كه بعنوان يكي از رئوس مثلث فرهنگي استان مطرح است  در 9 كيلو متري شمال شرقي شهر نقده و 12 كيلو متري جنوب غربي درياچه اروميه نمايانگر  ارزش باستاني منطقه مي باشد .   در دشت نقده ، روستايي به نام نقده وجود داشته كه مي تواند از دو ريشه باشد نخست از واژه باستاني نقده و ديگري با تلفظ نقيده به معناي « آبادي نقي » آمده است شهرستان نقده از شمال به شهرستان اروميه ، از غرب به اشنويه ، از شرق به مهاباد و از جنوب به پيرانشهر محدود مي شود .

آثار باستاني زيادي در تپه و روستاي حسنلو در چند كيلومتري غرب نقده پيدا شده است . گورهاي سنگي ، سفالهاي بسيار مانند قوري و ظروف با نقوش بسيار زيبا و مهمترين آنها جام زرين حسنلو متعلق به 700 سال پيش از ميلاد از آن جمله اند .جام زرين حسنلو با نقوش بي نظير و با 950 گرم وزن در سال 1337 از اين تپه كشف شده  و مربوط به دوره چهارم سكونت ادوار دهگانه در اين تپه است كه داراي  شهرت بين المللي است ضمنا“ در ادوار تاريخي منطقه سولدوز محل زندگي  اقوام ماننا ،گليزان ، ايلات ترك قرار گرفته و در سال 1245 ه . ق ايل رشيد قارا پاپاق در آن ساكن شده اند. اين ناحيه در گذر تاريخ خود ، مورد استفاده و سكونت آشوري ها ، كردها ، ماناها و  تركان بوده است . در زمان پادشاهي فتحلي شاه قاجار ، ايل قره پاپاق از قفقاز به اين سرزمين مهاجرت كرده و در آن به دامداري و كشاورزي پرداخته اند . 

 تپه حسنلو :

تپه حسنلو يك مكان با اهميت تاريخي است . اين محوطه در مجاورت روستايي به همين نام و در غرب شهرستان نقده ، در دشت معروف به « سلدوز » قرار دارد ، يك دوره كاوش در آن مربوط به سال 1934 ميلادي است كه توسط ايرانيان به انجام رسيد ، در سال 1936 « سراورل انيشتين » باستان شناس معروف چندين گمانه مطالعاتي روي آن زد . مجدداً تپه توسط دو نفر باستان شناس ايراني موسوم به راد و علي حاكمي در سال 1947 كاوش شد .

اما حفرات علمي در اين محوطه توسط آقاي پروفسور « رابرت دايسون » از موزه دانشگاه پنسيلوانيا انجام گرفت كه بعد از لايه نگاري ، عمدتاً در دوره اي كه به حسنلو 4 معروف است متمركز يافت . حسنلو در اين دوره مركز پادشاهي كوچكي در شمال غرب ايران بود كه در سالهاي پاياني قرن نهم پيش از ميلاد بدست منوا پادشاه اورارتو ويران و به آتش كشيده شد . حمله غافلگيرانه همراه با آتش سوزي اورارتويي باعث ويراني سريع ساختمانها و دفن بخشي از ثروت پادشاهي در آنجا گرديد .

در حسنلو معماري سنگي متشكل از دژ با برجهاي چهارگوش ، معابد متعدد ، محوطه هاي باز براي اجتماعات مذهبي و نيز قربانگاه و من حيث المجموع تركيبات ساختماني متعدد متنوعي بدست آمده است . جام زرين حسنلو مهمترين دستاورد اين كاوش محسوب مي گردد كه هم اكنون در موزه ايران باستان نگهداري مي شود .

در اين شهرستان، علاوه بر موارد فوق تپه‌هاي تاريخي ذيل نيز قابل اشاره مي‌باشد.

تپه محمديار، تپه نظام‌آباد، تپه گرد دينخواه، تپه دلينجي ارخي، تپه كويك، تپه مملو، تپه محمدشاه، تپه ميرآباد، ساخسي تپه، تپه گرد قورخ، تپه شيخ معروف، تپه حاجي فيروز، تپه تادر، تپه كهريزه عجم، تپه ورزنه، تپه شيخ احمد، تپه باراني عجم، تپه امينلو، تپه اسلام آباد، تپه تابيه، تپه قلات، تپه حسينعلي خان، تپه قارنا، تپه آقابيگلو، تپه عجملو، عقرب تپه، تپه دالما، تپه پيزدلي، تپه قبرستان آغ جزوه، سلمان تپه، تپه ماواران، 

آمار و جمعیت

به استاد آمار سرشماري نفوس ومسكن سال 1375 جمعيت شهرستان 110257 نفر و 20781خانوار بوده و در مجموع 65 درصد جمعيت شهري و 28 درصد جمعيت روستايي و 7 درصد جمعيت عشايري هستند.

برآورد جمعيت شهرستان درحال حاضر111357 نفراست  كه تقريباً بصورت همگن   50% آن زن و 50% مرد مي باشد ، جمعيت شهري 75399 نفر ( 8/67% ) و جمعيت روستائي  35958 نفر(2/32% ) ملا حظه ميشود كه رشد جمعيت شهري بدليل مهاجر پذيري از روستا هاي اطراف ، با نرخ 3 تا 5/3 درصد افزايش و جمعيت روستائي  با رشد منفي ( 1 –  تا 5/1 -   درصد ) مواجه است  .

از نظر تركيب سني  25% جمعيت كمتر از ده سال و 35/40% جمعيت كمتر از  15 سال  و 79/55 % جمعيت  15 تا 64 ساله 16/3%  64 ساله و بيشترهستند  

    45/67%  از جمعيت شهرستان باسواد و توزيع آن  در  شهر  78 %  ودر روستاها 57% مي باشد

تركيب قوميتي اين شهرستان شامل  دو قوم ترك ( شيعه (65% ))  و كرد ( سني  (35% )) و  زبانهاي آنها نيز تركي و كردي مي باشد .

آموزش :

دانشگاههاي شهرستان نقده

 (× )   - 12 رشته تحصيلي دانشگاه پيام نور بشرح : مديريت دولتي – ادبيات فارسي – علوم تربيتي – مديريت بازرگاني – علوم اجتماعي – الهيات – جغرافيا – رياضي – زيست شناسي – زبان انگليسي – شيمي – روانشناسي و معارف اسلامي مي باشد

(××)  -   9 رشته تحصيلي دانشگاه آزاد اسلامي بشرح : كارشناس وكارداني ادبيات فارسي ، كارداني دامپزشكي ، آموزش ابتدائي – كارداني حسابداري – كارداني تربيت بدني – كارداني كارهاي عمومي ساختمان ، كارداني معماري و نقشه كشي صنعتي مي باشد .

نحوه پراكنش مدارس در مناطق مختلف شهر نقده در سال تحصيلي 83- 82

متأسفانه ميزان باسوادي مناطق كرد نشين وترك نشين در دسترس نيست ، فقط ميتوان درصد ميزان دانش آموزان كرد را نسبت به منطقه ترك زبان ارزيابي كرد كه برابر آمار موجود در آموزش وپرورش 6/29% دانش آموزان كرد زبان و 4/70% ترك زبان هستند . 

خدمات بانکی

شهرستان نقده در سال 1379 داراي 18 شعبه بانكي (55/3 درصد از شعبات بانكي كل استان) و فاقد شعبه ارزي مي باشد. عبات بانكي شهرستان نقده به تفكيك زير است: بانك ملي 3 شعبه، بانك ملت 3 شعبه، بانك تجارت 4 شعبه، بانك صادرات 2 شعبه، بانك كشاورزي 2 شعبه، بانك مسكن 1 شعبه، بانك رفاه 2 شعبه، بانك سپه 1 شعبه و مؤسسه مالي و اعتباري بنياد 1 شعبه در اين شهرستان دارد. همچنين در اين شهرستان يك شعبه مؤسسه قرض الحسنه و پس انداز بسيجيان فعاليت مي‌كند.

صنعت و معدن

وضعيت بخش صنعت در شهرستان نقده :

بر اساس سرشماري عمومي صنعت و معدن در سال 1373 ، تعداد كل كارگاههاي صنعتي شهرستان 

6110 واحد مي باشد كه 5953 واحد آن كارگاه كوچك 157 واحد ديگر جزو كارگاههاي بزرگ مي باشند . سهم اين شهرستان از كل كارگاههاي استان ، كارگاههاي بزرگ و كارگاههاي كوچك به ترتيب 04/7 ، 42/6 و 06/7 درصد مي باشد اين استان از لحاظ داشتن كارگاههاي بزرگ و كوچك به ترتيب در رتبه هفتم و پنجم قرار دارد .

از كل 6110 واحد كارگاه صنعتي در اين شهرستان 5862 واحد كمتر از 6 نفر كاركن ، 91 واحد ما بين 9 ـ 6 نفر كاركن 144 واحد مابين  49 ـ 10 نفر كاركن و 13 واحد بيشتر از 50 نفر كاركن دارند .

تعداد پروانه هاي بهره برداري صادر شده از سوي اداره كل صنايع استان تا پايان سال 1379 در اين شهرستان 3 فقره مي باشد . كه باعث ايجاد اشتغال به تعداد 30 شغل و سرمايه گذاري بالغ بر 1683 ميليون ريال شده است . اين شهرستان از لحاظ پروانه بهره برداري صادر شده در رتبه پنجم قرار دارد .

 شهرك صنعتي نقده :

اين شهرك در كيلومتر 5 جاده نقده ـ محمديار قرار دارد مساحت كل شهرك 30 هكتار ، مساحت زمين صنعتي 72/17 هكتار و تعداد قطعات تقسيم شده 2 قطعه مي باشد . تعداد واحدهاي به بهره برداري رسيده در اين شهرك ، 3 واحد و تعداد شاغلان در اين شهرك 37 نفر مي باشند . در اين شهرك صنعتي از كل كارگاهها 1 واحد در صنايع نساجي ، 2 واحد در صنايع مواد غذايي فعاليت مي كند . شهرك صنعتي نقده از لحاظ تعداد واحد صنعتي هفتم و ميزان اشتغال هشتمين شهرك صنعتي استان آذربايجان غربي مي باشد .

وضعيت بخش معدن در شهرستان نقده :

در سال 1380 تعداد معادن فعال اين شهرستان 5 واحد مي باشد كه عمده ترين ماده معدني استخراج شده از اين معادن شامل مرمراونيكس و مرمرآراونيت و سنگ چيني و سنگ تزئيني مي باشد . ميزان كل سرمايه گذاري انجام شده در معادن اين شهرستان 31/3653 ميليون ريال      مي باشد .

بيشتر سرمايه گذاريها در استخراج مواد معدني سنگ تزئيني و سنگ چيني و مرمراونيكس صورت گرفته است . بيشترين ذخاير معدني در اين شهرستان مرمراونيكس و مرمرآراونيت و سنگ تزئيني مي باشد . اين شهرستان از لحاظ تعداد معادن در رتبه ششم و ميزان   سرمايه گذاري انجام شده در معادن در رتبه ششم استان قرار  دارد .

وضعيت معادن بهره برداري در شهرستان نقده :

بازارهاي محلي شهرستان نقده :

تعداد بازارهاي موجود در شهرستان 1 عدد مي باشد كه اجناس شامل دام زنده ، فرآورده هاي دامي ، پوشاك ، فرش ، صنايع دستي ، لوازم خانگي ، خشكبار ، خواربار ، حبوبات ، غلات و كفش و ارزاق در اين بازارها عرضه مي شود قدمت اين بازارها 70 سال مي باشد . پر‌رونق‌ترين فصل بازار ، فصل پائيز و كم رونق ترين فصل بازار فصل زمستان مي باشد و بيشتر اين بازارها در روز پنج شنبه برگزار مي شود . مالكيت زمين بازار تحت اختيار بخش دولتي مي باشد . حجم معاملات اين بازار حدود چهارصد ميليون تومان در روز مي باشد

کشاورزی

وضعيت بخش كشاورزي در شهرستان نقده :

 
ـ امور زراعي و باغي :

بر اساس آمار منتشره از سوي جهاد كشاورزي استان آذربايجان غربي در سال 1379 ، جمع كل اراضي كشاورزي اين شهرستان 40749 هكتار مي باشد كه از اين مقدار 20/55 درصد (22495 هكتار) بصورت ديم و 53/33 درصد ( 13664 هكتار ) بصورت آبي كشت مي شوند .

كل توليدات اين شهرستان در سال زراعي 1379 ـ 1378 ، 244677 تن بوده است كه 11/71 درصد آن توليدات زراعي و 89/28 درصد ديگر توليدات باغي مي باشد و اين شهرستان از لحاظ اراضي كشاورزي ، توليدات زراعي و باغي به ترتيب در رتبه هاي هشتم و پنجم و چهارم استان قرار دارد .

همچنين اين شهرستان در توليد نخود در مقام دوم و در توليد چغندر قند و لوبيا و گلابي و گردو در مقام سوم استان قرار دارد

امور دامی:

دام ، طيور و زنبور عسل :

بر اساس آمار جهاد كشاورزي استان در سال 1379 ، تعداد زنبورستانهاي اين شهرستان 61 واحد مي باشد كه 11476 كندو در آنها نگهداري مي شود . از اين ميزان كندو 40/76 درصد ( 8768 عدد ) كندوي مدرن و 60/23 درصد ( 2708 عدد ) كندوي بومي مي باشند .

ميزان توليد عسل در اين شهرستان در سال 1378 ، 490240 كيلوگرم     مي باشد كه 63/91 درصد توسط كندوهاي مدرن و 37/8 درصد توسط كندوهاي بومي توليد شده است . اين شهرستان با دارا بودن 25/2 درصد زنبورستان ، 30/3 درصد كندوي مدرن ، 96/4 درصد كندوي بومي و 33/54 درصد در توليد عسل از كل استان به ترتيب در رتبه هاي يازدهم و ششم و ششم و    اول استان قرار دارد .

ميزان توليد گوشت سفيد مرغ در سال 1378 در اين شهرستان 78/2731 تن بوده است كه 42/2693 تن 
آن از طيور صنعتي و 65/31 تن از طيور سنتي و 71/6   تن از ساير ماكيان تهيه شده است . اين شهرستان با دارا بودن 54/8 درصد از كل توليد گوشت سفيد مرغ استان از لحاظ توليد اين فرآورده در رتبه چهارم استان قرار دارد .

باز بر همين اساس ميزان كل توليد تخم مرغ در   اين شهرستان در سال 1378 ، 05/517 تن بوده است كه 82/385 تن آن توسط طيور صنعتي 04/113 تن توسط طيور سنتي و 19/18 تن از ساير ماكيان توليد شده است . از كل توليدات تخم مرغ در استان ، 17/5 درصد در اين شهرستان توليد مي شود و اين شهرستان از اين لحاظ در رتبه هفتم استان قرار دارد .

در سال 1378 در اين شهرستان 168000 راس گوسفند و بره ، 18548 راس بز و بزغاله ، 27720 راس گاو بومي ، 3034 راس گاو دورگ 783 راس گاو اصيل ، 23724 راس گاوميش ، 1460 راس تك سميها و 53 راس شتر وجود داشته است . اين شهرستان از لحاظ دارابودن گاوميش در مقام دوم استان قرار دارد و از لحاظ دارا بودن شتر در مقام سوم استان قرار دارد . 

ميزان توليد گوشت قرمز اين شهرستان در سال 1378 ، 69/2444 تن مي باشد كه بيشتر توسط گوسفند و بره ، گاوبومي ، گاوميش توليد شده است . همچنين ميزان توليد شير خام در اين شهرستان 94/25744 تن مي باشد كه بيشتر توسط گاو ميش و گاو بومي و گاو اصيل توليد شده است . اين شهرستان از لحاظ توليد گوشت قرمز و شير خام به ترتيب در رتبه هاي هشتم و ششم استان قرار دارند .

ـ امور شيلات و كرم ابريشم :

بر اساس آمار منتشر شده از سوي اداره شيلات استان در سال 1379 ، تعداد مزارع پرورش ماهي اين شهرستان 11 واحد مي باشد كه از اين ميزان 3 واحد به توليد ماهيان گرم آبي مي باشد و 8 واحد ديگر استخرهاي دو منظوره سردآبي مي باشند كل مساحت فعال پرورش ماهيان   گرم آبي و استخر دو منظوره سرد آبي به ترتيب 5/19 و 05/1 هكتار مي باشد كه از اين ميزان مزارع 6/34 تن ماهي استخرهاي دو منظوره  سرد آبي و 5 تن ماهي گرم آبي برداشت شده است . اين شهرستان از لحاظ توليد ماهيان گرم آبي در رتبه چهارم استان قرار دارد .

منابع فعال طبيعي و نيمه طبيعي اين شهرستان براي پرورش ماهيان گرم آبي (كپور ، آمور ، فيتوفاگ و...) 1 واحد مي باشد كه يك رودخانه مي باشد و توليد آنها در سال 1379 ، 30 تن بوده است . اين شهرستان از لحاظ دارا بودن منابع طبيعي و نيمه طبيعي براي پرورش ماهيان گرم آبي در رتبه ششم استان قرار دارد . در اين شهرستان از منابع آبهاي طبيعي و نيمه طبيعي براي توليد ماهي سرد آبي استفاده نمي شود . همچنين در اين شهرستان كرم ابريشم پرورش داده نمي شود .

خدمات عمومي

با استناد به گزارش شركت آب و فاضلاب استان در سال 1380، شهرستان نقده فاقد جمع آوري و دفع فاضلاب است و بنا به گزارش شهرداري نقده در سال 1380، اين شهرستان داراي 85 رفتگر (87/7 درصد از رفتگران استان) است و اين افراد با 8 ماشين رفتگري كار نظافت و دفع زباله هاي شهري را بر عهده دارند و در اين شهرستان 32 زباله دان(توناژ) نصب شده است. اين شهرستان داراي 2 گرمابه عمومي با 15 دوش و 1 گرمابه خصوصي با 62 دوش (55/5 درصد از كل گرمابه هاي استان) مي باشد. 

مراكز خيريه

كميته امداد امام خميني(ره) اصلي ترين مركز كمك رساني در شهرستان نقده مي باشد كه در اين شهرستان 1 شعبه دارد و به مسافراني كه نيازمند كمك باشند كمك هاي لازم را ارائه مي كند.

نحوه پراكنش مساجد در مناطق مختلف شهري

ورزشي و تفريحي

با استناد به آمارنامه استان در سال 1379، شهرستان نقده شامل 3 ميدان فوتبال چمن و 1 ميدان فوتبال خاكي مي باشد، اين شهرستان داراي 3 زمين واليبال و بسكتبال سرپوشيده و فاقد زمين واليبال و بسكتبال روباز مي‌باشد همچنين در مورد سايررشته هاي ورزشي شامل ژيمناستيك، تنيس روي ميز، شطرنج، بدمينتون و .... داراي 3 ميدان  روباز و 7 ميدان سرپوشيده است.

با استناد به گزارش شهرداري نقده، اين شهرستان در سال 1380 داراي4 پارك مي باشد كه جمع كل فضاهاي سبز 20 هكتارمي باشد و سرانه فضاي سبز در حدود 4 متر مربع است و در اين شهرستان 4 سرويس بهداشتي وجود دارد.

خدمات بهداشتی

شهرستان نقده داراي يك بيمارستان (1/4 درصد از بيمارستانها) با 125 تخت (36/3 درصد از تختهاي بيمارستاني استان) و 1 راديولوژي دولتي (5 درصد از راديولوژي هاي دولتي استان) و 2 راديولوژي خصوصي (14/7 درصد از راديولوژي هاي خصوصي استان) است.

شهرستان نقده داراي 10 مركز بهداشتي درماني (34/5 درصد از مراكز بهداشتي درماني استان) كه 5 واحد آن شهري و 5 واحد آن روستايي مي باشد و اين شهرستان داراي 34 خانه بهداشت (07/4 درصد از خانه بهداشتهاي استان) و 1 داروخانه دولتي (14/7 درصد از داروخانه هاي دولتي استان) و 8 داروخانه خصوصي (93/7 درصد از داروخانه هاي خصوصي استان) و 1 مركز بهداشت (14/7 درصد از كل مراكز بهداشت استان) مي باشد و در اين شهرستان 35 پزشك عمومي (95/3 درصد از پزشكان عمومي استان) و 30 پزشك متخصص (06/5 درصد از پزشكان متخصص استان) و 11 دندانپزشك (68/4 درصد از دندانپزشكان استان) به ارائه خدمات بهداشتي مي پردازند.

ویژگی های جغرافیایی:

نقده بر اساس دلايل و شواهد زياد بعلت وجود زمينهاي حاصلخيز و موقعيت نظامي آن ايجاد شده است . اين شهرستان مقصد مهاجرت و سكونت اقوام مختلفي مانند آشوريها، كردها و تركان بوده است . تا اينكه طايفه قره پاپاق يعني كلاه سياه كه در زمان فتحعلي شاه از قفقاز به ايران مهاجرت كرده بودند در جلگه وسيع سلدوز (سلدوز نامي قديمي و اسم قبيله‌اي از مغولهاست) مسكن گزيدند و آثار باستاني فراواني در تپه و روستاي حسنلو در 12كيلو متري شمال شرقي نقده كشف شده است بطوري كه مردگان در حالت چمباتمه به خاك سپرده مي‌شدند.

سفالهاي زيادي نظير قوريها، جام ها و ظروف ديگري با نقش‌هاي زيبا يافت شده است كه نشان مي‌دهد اين تمدنها  به 2000 سال پيش از ميلاد مسيح بر مي گردند (تمدن تپه حسنلو به 7 قرن پيش از ميلاد مسيح برميگردد) و مربوط به طوايف مانا بوده است. تريرلوس از قبور سلاطين مسيحيت و سكائي در شمال جلگه نقده و متعلق به نيمه هزاره قبل از ميلاد است . دژ باستاني قلات گاه در شمال نقده مربوط به 900 سال قبل از ميلاد مسيح مي باشد .

ويژگي هايي سياسي و اداري شهرستان نقده :

شهرستان نقده در 100 كيلو متري جنوب و جنوب شرقي مركز استان آذربايجان غربي بين شهرستانهاي اروميه، اشنويه، پيرانشهر و مهاباد واقع گرديده است و از شمال به درياچه اروميه محدود مي‌گردد. اين شهرستان داراي دو بخش به نامهاي محمديار و مركزي است و چهار دهستان دارد. بخش محمد يار با دهستانهاي المهدي و حسنلو و بخش مركزي با دهستانهاي بيگم قلعه و سلدوز است.

ـ موقعيت، حدود وسعت شهرستان نقده :

شهرستان نقده با وسعت 087/1050 كيلومتر مربع حدود 67/2 درصد از استان را به خود اختصاص داده است. اين شهرستان در محدوده ارتفاعي 1000 تا بيش از 2000 متر از سطح دريا قرار گرفته و شيب متوسط وزني آن 10 درصد محاسبه گرديده است. جمعيت مركز شهرستان 64807 نفر و جمعيت شهرستان 162228 نفر مي‌باشد. و در مختصات جغرافيايي َ22 و ْ45  طول شرقي و ً57 , ْ36 عرض شمالي از نصف‌النهار گرينويچ قرار گرفته است.

ـ كوههاي شهرستان نقده :

شهرستان نقده با توجه به موقعيت خاص توپوگرافي در جلگه واقع شده است و تپه‌هاي با ارتفاع  كم كه پايكوه سلسله جبال زاگرس در منطقه اشنويه را تشكيل مي‌دهند. كوههاي مهم شهرستان نقده عبارتند از : كوه قره داغ با ارتفاع 1652 متر سلطان يعقوب با ارتفاع 2149 متر و كوه بابا حسن، كاني رش سرشاخان، كوه خرنگ، قلعه ماران.

ـ دشت شهرستان نقده :

دشت نقده در جنوب‌غربي درياچه اروميه واقع شده است. عمده‌ترين محدوده اراضي قابل كشت آبي در اين دشت مربوط به سطح آب زيرزميني, زهكشي و مسائل مربوط به جنس خاك است. محصولات عمده زراعي دشت نقده در كشت آبي گندم وجو و در كشت ديم نيز گندم و جو و حبوبات مي‌باشد. منابع تأمين آب سطحي دشت رودخانه گدارچائي كه از ارتفاعات دالانپر و بزسينا در مرز ايران و عراق سرچشمه گرفته و پس از آبياري نمودن مزارع دشت اشنويه وارد دشت نقده مي‌گردد. اين رودخانه در طول دشت جريان دارد و از شمال شهرستان نقده سپس از جنوب محمد يار عبور كرده و در انتها به شوره‌زار جنوب درياچه اروميه وارد مي‌شود و شاخه‌هاي فرعي ديگري درمسير وارد گدارچائي مي‌شوند و جريان آب فصلي دشت را تأمين مي‌نمايند.

ـ دره هاي شهرستان نقده :

دره زيباي گدار كه از شمال شهرستان نقده و جنوب محمد يار واقع شده و رودخانه گدار در آن جاري است به لحاظ خوش آب و هوايي و باغات سواحل رودخانه مورد توجه و استفاده افراد خسته از كار روزمره و محيط كسالت‌آور شهري در روزهاي تعطيل سال قرار مي‌گيرد.

ـ منابع آب شهرستان نقده :

منابع آب شهرستان نقده در 3 بخش عمده آبهاي سطحي (رودها)، آبهاي زير زميني (چشمه ها, قنا ت, چاه‌ها) و آبهاي راكد (سدها, تالابها, درياچه‌ها) بررسي مي‌نمائيم.

ـ آبهاي سطحي شهرستان نقده :

ـ رودخانه‌ها :

در شهرستان نقده تنها رودخانه گدار جاري است، بطوريكه در بخش منابع آب شهرستان اشنويه ذكر گرديده اين رودخانه از ارتفاعات مرزي ايران و عراق سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از دشت اشنويه وارد درياچه اروميه مي‌گردد، جريان اين رودخانه در جهات غربي و شرقي است، ميزان آب آن بر حسب فصول مختلف فوق‌العاده تغيير مي‌يابد.

ـ رودخانه گدار :

اين رودخانه يكي از رودخانه‌هاي دائمي شهرستان نقده بوده و از ارتفاعات مرزي ايران و عراق سرچشمه مي‌گيرد و پس از دريافت  شاخه‌هاي متعدد از دشت اشنويه عبوركرده و وارد دشت نقده مي‌گردد، در اين دشت قسمتي از آب رودخانه توسط كانال احداث شده توسط آب منطقه‌اي استان آذربايجان غربي وارد سد حسنلو (تالاب حسنلو) شده و بقيه در مسير اصلي رودخانه و پس از گذشتن از محمديار و جاده اروميه، مهاباد و روستاهاي درگه سنگي، گرده قيط و مميند از محل نيزارهاي گرده قيط و مميند و پاي كوه بوغه داغ وارد باتلاق جنوبي درياچه اروميه مي‌گردد و وسعت حوزه آبريزي رودخانه گدار 2103 كيلومتر مربع و مجموعه آبدهي سالانه 9/237 ميليون متر مكعب برآورد گرديده است.

 آبهاي زيرزميني شهرستان نقده :

آبهاي زيرزميني شهرستان نقده همراه با شهرستان اشنويه مورد مطالعه قرار گرفته است، اين امر اولاً بدليل قرار‌گرفتن دشتهاي اشنويه و نقده در مجاورت همديگر و ثانياً بدليل جديد التأسيس بودن شهرستان اشنويه مي‌باشد يعني تا چند سال قبل اشنويه يكي از بخشهاي نقده محسوب مي‌گرديد و بعداز آن مطالعاتي صورت نگرفته است.

آبهاي زيرزميني سطحي اين دو شهرستان از دامنه‌هاي مناطق كوهستاني شروع گشته و تا سواحل درياچه اروميه امتداد مي‌يابد. عمق ايستايي آب زيرزميني در دامنه مناطق كوهستاني 10متر و در حوالي سواحل درياچه اروميه به امتداد 1متر مي‌رسد. جهت جريان آب از غرب به شرق و به سمت درياچه اروميه مي‌باشد ولي سفره آب زيرزميني دشت نقده و اشنويه بطور متوسط 80 متر و حداكثر عمق آن 120 مترمي‌باشد. مساحت سطح سفره مذكور 430 كيلومتر مربع و حجم مفيد سفره مذكور 700 ميليون مترمكعب مي‌باشد.شيب و جهت جريان آب سفره مذكور را از غرب به شرق به طرف زير درياچه و هدايت الكترويكي آب سفره مذكور 7000 ـ 300 مي‌باشد. ارقام فوق نشان مي‌دهد ميزان املاح آب سفره زيرزميني بطرف درياچه به شدت افزايش مي‌يابد و احتمالاً در زير بستر درياچه ميزان درصد املاح آب زيرزميني از ارقام فوق زياد گشته و در نتيجه براي مصارف شرب قابل استفاده نخواهد بود. آبهاي زيرزميني اين منطقه در سه بخش چشمه‌ها,  قنوات و چاهها مورد بررسي قرار مي‌دهيم.

ـ چشمه هاي شهرستان نقده ـ اشنويه :

تعداد كل چشمه‌ها بر اساس آمار سال 1371 در اين دشت به 160 دهنه با ميزان 29/38 درصد تخليه منابع آبهاي زيرزميني مورد بهره‌برداري قرار گرفته است. اين چشمه‌ها داراي مالكيت خصوصي بوده و جهت آبياري نمودن اراضي زراعي و باغات مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرند. چشمه‌هاي مهم اين منطقه عبارتند از : چشمه دشت بيل،  یئدی گوز ، درگه، چشمه شور،  راندوله.

ـ قنوات شهرستان نقده ـ اشنويه :

در دشت نقده و اشنويه در دهه گذشته 11 رشته قنات به ثبت رسيده ولي بر اساس آمار در سال آبي د 1378 - 1379 تعداد سه رشته قنات با آب‌دهي سالانه 35% ميليون متر مكعب مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد، اكثر قناتها متروكه و مورد استفاده نمي‌باشد.

ـ چاههاي شهرستان نقده ـ اشنويه :

تعدا كل جاههاي موجود در سال آبي 1378 ـ 1379 حدود 2786 حلقه بوده است كه از اين تعداد 199 حلقه چاه عميق با آب‌دهي سالانه 035/35 ميليون متر مكعب و تعداد 1587 حلقه چاه نيمه عميق با تخليه سالانه 735/56 ميليون متر مكعب مجموعاً با تخليه سالانه 77/91 ميليون متر مكعب مورد بهره برداري قرار مي‌گيرد.

ـ زلزله خيزي :

شهرستان نقده از نظر زلزله‌خيزي و خطر زلزله در حد متوسط و پايين قرار دارد و تا كنون زلزله‌هاي كه موجب بروز خساراتي در اين شهرستان شود به ثبت نرسيده است.

خاكشناسي شهرستان نقده :

خاكهاي مطالعه شده در شهرستان نقده عمدتاً جزء خاكهاي كلاسه II و III است كه در بخشهاي مرتفع عمق خاك كم و در بخشهاي مسطح خاكها نيمه عميق تا عميق هستند به دليل وجود عوامل 

بازدارنده گوناگون سطح براي كاربري زراعت آبي 61 درصد از وسعت شهرستان محدوديت شديد، 36 درصد محدوديت متوسط و 4 درصد محدوديت كم دارد. براي كاربري مرتع و چراگاه 58 درصد از مساحت شهرستان محدوديت شديد، 18 درصد محدوديت زياد و 24 درصد محدوديت متوسط دارد.

پوشش گياهي شهرستان نقده :

در سطح شهرستان نقده جنگلهاي طبيعي وجود ندارد تنها باقي‌مانده جنگلهاي غرب بصورت تك‌درختي مشاهده مي‌گردد، درختان و درختچه‌هاي مهم عبارتند از:  بادام وحشي، نسترن وحشي، زالزالك، انجيروحشي و... مي‌باشد. ولي پوشش گياهي غالب شهرستان پوشش مرتعي است كه از وسعت 99080 هكتاري شهرستان 46128 درصد به مراتع اختصاص يافته است. مراتع اين شهرستان از نوع مراتع ميان بند قشلاقي بوده و دامدارن منطقه جهت تعليف احشام در فصل تابستان از مراتع ييلاقي اشنويه استفاده مي‌نمايند.

بررسي وضعيت طبيعي شهرستان نقده از لحاظ زيست محيطي و بررسي عوامل آسيب و تخريب:

كوهها و دشتها :

اهميت مناطق كوهستاني علاوه بر ارزش زيستگاهي از نظر آب و هوا و چشم اندازهاي طبيعي و پوشش گياهي درخور توجه بوده است البته مناطق كوهستاني و دشتها از جهات گوناگون قابل بررسي است ولي از نظر زيست محيطي به لحاظ تبديل و تخريب مراتع و چراي زود رس و بيش از ظرفيت نهايتاً در اثر دخالتهاي بي رويه انسان مورد تجاوز قرار گرفته و اختلالاتي در اين اكوسيستم‌ها بوجود آمده است.

منابع آب شهرستان نقده :

آبهاي سطحي : 

ـ رودخانه ها :

در شهرستان نقده رودخانه گدار جاري است كه اين رود همانند رودخانه‌هاي استان در اثر تخليه فاضلابهاي شهري و صنعتي و تجاري دچار آسيب و تخريب گرديده است. قسمتي از آب اين رودخانه به سد مخزني حسنلو منحرف و نيز به دليل تغيير مسير رودخانه با احداث دايك در سالهاي 78 و 1377 توسط سازمان آب منطقه‌اي در نزديكي كوه بوغه‌داغي ومنطقه شكار ممنوع گروه قيط و مميند خسارت 


فراواني ديده و يكي از عوامل آسيب آن دگرگوني در سيستم پوشش گياهي نيزار بوده كه درختچه‌هاي گز جايگزين ني‌هاي منطقه شده است و همچنين گونه‌هاي بومي آبزي آسيب جدي ديده است.

 آبهاي زير زميني :

آبهاي زيرزميني شهرستان نقده با حفر چاههاي عميق و نيمه عميق ... بصورت غير مجاز از حد معقول 
مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد و اين امر سبب كاهش آبهاي زير زميني شده است، بعلاوه تغيير ميسر رودخانه گدار كه تأمين‌كننده آب زيرزميني دشت نقده بوده و در فصول مختلف سال خشكيده و بر ميزان آبهاي زيرزميني تأثير منفي گذاشته است، چرا كه ملاحظات زيست محيطي در آن منظور گرديده است .

ـ سدها :

سد حسنلو برروي تالاب بين المللي حسنلو (شورگل) توسط سازمان آب منطقه استان آذربايجان غربي احداث شده است. آب اين سد از رودخانه گدار از طريق كانالي بطول 15 كيلومتر تأمين مي‌گردد. در حال حاضر ديواره سد به اتمام رسيده ولي تأسيسات پمپاژ آب به زمين‌هاي زراعي اطراف نيمه تمام و عمليات ادامه دارد.  با اختلاط آب تالاب با آب شيرين رودخانه گدار از شوري آب كم شده و غلظت آن به غلظت آب رودخانه تغذيه كننده نزديك شده و باعث تغييراتي در اكوسيستم اين سد شده و گونه‌هاي جمعيتي پرندگان در دوساله اخير دستخوش تغييراتي شده است . سرنوشت تالاب در آينده چه خواهد شد هنوز معلوم نيست. در هر صورت هم اكنون اين محل بعنوان تالاب بين‌المللي بوده و در سال جاري (81) بعنوان منطقه شكار ممنوع به تصويب رسيده است.

 ـ تالاب‌ها :

در سطح شهرستان نقده تعداد تالابها نسبت به ساير شهرستانها زياد بوده از جمله آنها : تالابهاي بين المللي حسنلو ، درگه سنگي، يادگارلو، تالاب سلدوز و تالاب شيطان آباد مي‌باشد. بطوري كه در قسمت سدها اشاره شد يكي از تالابهاي مهم منطقه تالاب بين المللي حسنلو (شور گل) بدون ارزيابي زيست‌محيطي روي تالاب ديواره خاكي احداث و به نام سد حسنلو نام‌گذاري شده و قسمتي از تالاب در قسمت جنوبي سد بيرون از آن واقع شده و در حقيقت از نظر اكولوژيكي هر دو قسمت آسيب ديده است. فزون بر آن احداث زهكشي از پايين دست سد كه از كنار تالاب بين المللي يادگار لو گذشته و پس از عبور از كوههاي شرق به تالاب يادگارلو (شمال تالاب) رسيده است علاوه بر خشكاندن اين تالاب بعلت نزديكي با تالاب بين‌المللي درگه سنگي (خدر حاجي) سبب خشك‌شدن اين تالاب نيز گرديده است. درواقع اقدام بدون مطالعه سازمان آب منطقه موجب بهم‌خوردن تعادل اكولوژيك و روابط جاندارن گرديده است. محل زيست و تخم‌گذاري انواع پرندگان نادر از قبيل قو، اردك سرسفيد و ساير پرندگان به مخاطره افتاده و تالاب را ترك نموده‌اند و ديگر پرنده‌اي مشاهده نمي‌گردد.

تالاب سلدوز با نام قبلي جهود آباد در محل ريزش زه آب سد حسنلو واقع و حفاظت محيط زيست‌آذربايجان غربي با ايجاد (دايك)، (ديواره خاكي) در مسير محل ريزش آب به درياچه و بر وسعت تالاب قبلي افزوده شده ولي كشاورزان هنگام سم‌پاشي مزارع خود از تالاب براي شتشوي مخازن سم‌پاشي و پركردن آب براي مخلوط كردن با سم از آب آن استفاده مي‌كنند كه مقادير قابل توجهي سم بطور مستقيم به درون تالاب مي‌ريزد البته اين مسئله در خصوص تالاب حسنلو نيز صادق است حاشيه تالاب سلدوز ميدان تير ارتش بوده و از اين طريق نيز تالاب آسيب مي‌بيند.

پوشش گياهي شهرستان نقده :

ـ جنگلها و مراتع :

در مساحت بزرگي شهرستان نقده كليه گياهان جنگلي از بين رفته‌اند چراي مفرط به تدريج بهترين 


گونه‌هاي علوفه‌اي را نابود كرده است. فقر مناطق كوهستاني از حيث پوشش گياهي شديداً وضع جريان آب را مختل ساخته و دامنه فرسايش به حدي توسعه يافته كه غالب خاكهاي جنگلي و مرتعي قديم بكلي از بين رفته‌اند تقريباَ در كليه نقاط سنگهاي تحت‌الارضي ظاهر شده است و اراضي بطور عميق فرسايش يافته و بصورت خندق و گودال درآمده اند و نمي‌توان به تجديد حيات جنگلي آن اميدوار بود. غالب گياهي شهرستان نقده مرتعي بوده و تعداد 267250 واحد دامي در طول  سال از مراتع تغذيه مي‌نمايند اين در حالي است كه مراتع مذكور تنها جوابگوي 45890 واحد دامي در طول يك دوره چرايي سه ماهه مي‌باشند. فشار فرآيند مازاد بر ظرفيت بر روي مراتع اعم از ييلاقي و قشلاقي در شرف نابودي و سير قهقرائي است.

 ـ بررسي عوامل آسيب و تخريب جنگلي :

تخريب جنگلها در اين شهرستان به سالهاي دور بر مي‌گردد و تنها آثار باقي‌مانده آن بصورت پراكنده در محور نقده به پيرانشهر مشاهده مي‌گردد كه نشان از جنگلهاي منطقه بوده است ولي در اثر دخالتهاي متعدد عوامل انساني و طبيعي از بين رفته‌اند.

 ـ بررسي عوامل آسيب و تخريب در مراتع :

با افزايش جمعيت انساني به جمعيت دامي نيز افزوده شده است و با بهره‌برداري بي‌رويه از اراضي مرتعي از جمله چراي مفرط و بيش از ظرفيت حذف و تبديل اراضي مراتع مرتعي به زمينهاي غلات و حبوبات و بوته كني، مراتع آسيب جدي ديده و تخريب يافته است و در اثر بارندگي‌ها رودخانه گدار طغيان كرده و ضمن حمل رسوبات و ورود به بستر درياچه اروميه به روستاهاي پايين دست و زمين‌هاي زراعي خسارتي به بار مي‌آورد.

 ـ گونه هاي گياهي در حال انقراض شهرستان نقده :

در غالب شهرستان‌ها گونه‌هاي گياهي جنگلي در حال انقراض مشابه بوده و در شهرستان نقده يك نوع بادام كوهي كه بادامچه نيز گفته مي‌شود و مخصوص اين منطقه بوده و ساير مناطق استان به 
چشمنمي‌خورد،

نام علمي : Amygdalus kotsehyi

گونه هاي گياهي كمياب شهستان نقده :

از گونه‌هاي كمياب كه به عنوان منبع ژنتيكي محسوب مي‌شود و بايد مورد حفاظت قرار گيرد بادام كوهي منحصر به فردAmygdaluskotsehyi، ارس يا سرو كوهي، گلابي وحشي، كنگر وحشي، چاوداروحشي و انواع گياهان خوش خوراك مرتعي كه در بين مزارع مانده است.