آب و هوا
درجه حرارت و میزان بارندگی
در استان فارس، تحت تاثیر ویژگی های توپوگرافیک، سه ناحیه آب و هوایی مشخص پدیدار شده است :
- ناحیه کوهستانی شمال، شمال باختر و باختر
دارای زمستان های سرد معتدل و پوشش گیاهی قابل توجه می باشد. میزان بارندگی این ناحیه در حدود 400 تا 600 میلی متر در سال گزارش شده است.
- ناحیه مرکزی
این ناحیه درزمستان ها آب و هوای نسبتا معتدل توام با بارندگی و در تابستان ها، هوایی گرم وخشک دارد. آب و هوای این ناحیه به علت بارندگی نسبی ارتفاعات، نسبت به شمال و شمال باختر وضعیتی کاملا متفاوت دارد، میزان باران این ناحیه بین 200 تا 400 میلی متر در سال است. شهرهای شیراز، کازرون، فسا و فیروزآباد در این ناحیه قرار گرفته اند.
- ناحیه جنوب و جنوب خاوری
به علت کاهش ارتفاع و پهنای جغرافیایی و نحوه استقرار کوه ها، میزان بارندگی این ناحیه درفصل زمستان نسبت به دو فصل بهار و پاییز کم تر می باشد. هوای این ناحیه در زمستان ها معتدل و در تابستان ها بسیار گرم و میزان بارندگی سالانه آن 100 تا 200 میلی متر است. شهرهای لار، اوز و خنج جزو این ناحیه خشک به شمار می روند.
بر اساس گزارش سال 1371 ایستگاه سینوپتیک شیراز، متوسط حرارت این شهر 85/16 درجه و حداکثر و حداقل مطلق دمای آن به ترتیب 2/92 و 74/4 درجه سانتی گراد است. بر اساس همین گزارش، متوسط میزان بارندگی ماهانه منطقه 45/48 میلی متر است که حداکثر آن با 2/184 میلی متر در آذرماه و حداقل آن با صفر میلی متر در ماه های تیر، مهر و آبان است. متوسط رطوبت نسبی این ناحیه حداکثر 5/84 و حداقل 5/12 درصد می باشد. تعداد روزهای یخبندان در طول سال نیز 34 ورز گزارش شده است.
استان فارس تحت تاثیر بادهای شمالی، باختری، جنوبی و محلی نیز قرار دارد، به طوری که جریان توده های هوایی آن به چهار گروه تقسیم می شود:
بادهای شمالی
که از سیبری به ایران می وزند و بسیار سرد و خشک هستند و باعث برودت هوا در زمستان، به ویژه در مناطق کوهستانی می شود.
بادهای باختری
که از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه به سوی ارتفاعات زاگرس می وزند و جزو بادهای باران آوری هستند که سبب ریزش برف و باران می شوند. این بارندگی از اواسط بهار ادامه پیدا می کند.
توده های هوای جنوبی
که از عربستان به سوی استان فارس می وزند. این توده های گرم و خشک هستند و سبب افزایش دما در تابستان می شوند. بادهای محلی که از سمت کوهستان به دشت می وزند عکس این مسیر را می پیمایند. نام یکی از آن ها باد قهره است که در ممسنی در امتداد رودخانه فهلیان می وزد.
رودخانه ها، چشمه ها، آبشارها و ... استان فارس
آب ها
محدوده استان فارس به دلیل تنوع اقلیمی و ساختارهای جغرافیایی طبیعی فضاهای خاص و منحصر به فردی را دارا می باشد. منابع آبی استان فارس به دو دسته آب های زیرزمینی و آب های روان تقسیم می شود که در ذیل به برخی از این منابع روان و جاری اشاره می گردد.
رودخانه ها و آبشارها
رودخانه و حواشی آن ها همواره یکی از کانون های تفرجگاهی و شکارگاهی و صیادی ورزشی محسوب می شوند، برخی از مهم ترین این رودخانه ها عبارتند از: کر، پیرآب، شادکام، شش پیر ، شورجهرم ، شور لار، دالکی و ...
مهم ترین آبشارهای این منطقه نیز عبارتند از: آبشاردشتک ابرج، آبشار مارگون.
چشمه ها
چشمه های طبیعی و چشمه های آب گرم به دلیل آب درمانی و تفرجگاهی از نظر صنعت گردشگری و گذراندن اوقات فراغت از اهمیت بسیاری برخوردار هستند که برخی از آن ها عبارتند از: چشمه رچی، چشمه خارگان، چشمه بالنگان (حاجی آباد)، چشمه قدمگاه، چشمه چویو، چشمه ساسان، چشمه ابوالمهدی، چشمه شش پیر، چشمه پلنگان، چشمه جونجان ( جونون )، چشمه محمد رسول الله، چشمه بناب قادر آباد، چشمه آتشکده، چشمه تنکاب، چشمه حنیفقان، چشمه آب گرم، چشمه آب گرم سراب بهرام، چشمه اسری، چشمه برن هیر، چشمه براق ، چشمه تاسک، چشمه حاجت، چشمه سراب سیاه، چشمه سراب شیر، چشمه کان زرد، چشمه سرگ چینه، چشمه گنجینه، چشمه میل اژدها و چشمه مردگان.
دریاها، سدها، جزیره ها و... استان فاس
دریاچه ها و تالاب ها
دریاچه های زیادی در استان فارس وجود دارد که برخی از آن ها دارای آب شیرین هستند. این دریاچه ها عبارتند از: دریاچه کافتر(شادکام)، دریاچه مهارلو، دریاچه پریشان(فامور)، دریاچه طشت، دریاچه بختگان ، دریاچه و تالاب ارژن
کوه ها، غارها، دشت ها و... استان فارس
کوه ها و غارها
جهت عمومی کوه های این استان شمال خاوری – جنوب باختری است و هر چه از طرف شمال به جنوب پیش می رویم از ارتفاع کوهستان به طور عمومی کاسته می شود. عمده ترین ارتفاعات این استان در مناطق خاوری قرار گرفته است. برای درک بهتر ناهمواری های این استان، کوه های این منطقه به 7 رشته تقسیم بندی می گردد:
1- کوه هایی که از آباده شروع شده و از جنوب بوانات گذشته و به کوه سفید متصل می گردد و تا کوه گور سفید با ارتفاع 2806 متر می رسد.
2- رشته کوه هایی که از چهار دانگه شروع شده از شمال ارسنجان و نیریز گذشته و تا دره رود شور امتداد دارد. قلل مهم این سلسله کوه، دال نشین 3500 متر، کوه سر سفید 3164 متر، کوه داراب 3530 متر و کوه فرک 2825 متر است.
3- رشته کوه های شمالی شیراز که از شمال دریاچه مهارلو و شهرستان فسا گذشته به کوهستان داراب منتهی می گردد، قلل مهم آن کوه بمو به ارتفاع 2661 متر، کوه احمدی به ارتفاع 2871 متر و کوه خرمان 2300 متر است.
4- رشته کوه هایی که از شمال کازرون، جویم، لار و فیروز آباد و جنوب جهرم گذشته به جبل هرمز در شمال بندر خمیر منتهی می شود، از قلل مرتفع این سلسله عبارت است از: کوه عبدی به ارتفاع 3111 متر در باختر کتل پیر زن، کوه سفید به ارتفاع 3018 متر و کوه هرمز با ارتفاع 2836 متر.
5- رشته کوه هایی که از بلوک ماهور و خشت شروع شده از جنوب فراشبند گذشته در خاور رود مند به کوهستان محال اربعه از جنوب قیر و کارزین و خنج گذشته به کوهستان جنوبی لار منتهی می گردد.
6- رشته کوه هایی که از خاور برازجان شروع شده از شمال خورموج، بم و مرودشت گذشته به بستک منتهی می شود.
7- رشته کوه های تنگستان که از خاور بوشهر شروع شده و به موازات خلیج فارس امتداد پیدا کرده و به کوهستان شمال بندر لنگه منتهی می شود.
کوه های سفید، گر، خرمن کوه، تودج و قله بل برخی از مهم ترین قلل استان فارس هستند.
دشت ها و دره ها
استان فارس از دشت ها و دره های زیادی برخوردار است که به علت داشتن طبیعت زیبا در پیرامون خود، گردشگاه های طبیعی و جذابی را تشکیل داده اند این
دره ها و تنگ ها عبارتند از: تنگ خانی، تنگ هرایز، تنگ بوان، تنگ الله اکبر، تنگ بستانک ( بهشت گمشده ) ، تنگ ایج، تنگه لای تاریک، تنگ استهبان، تنگ پلنگان، تنگ لای زنگان، تنگ زی طشت، تنگ جزین یا گزین، تنگ خرقه و تنگ براق.
ژئوتوریسم استان فارس
زمین شناسی
چین خوردگی در استان فارس کم تر بوده و حالت اولیه خود را نیز از دست نداده است. در این ناحیه قلل و فرورفتگی ها اغلب به موازات یکدیگر واقع شده اند و به دلیل بارندگی، رودخانه های بزرگ و دره های وسیع در آن یافت نمی شود. در کوه های استان فارس طبقات ایوسن، توده های عظیمی را تشکیل می دهد. زاگرس در نواحی خوزستان، لرستان و فارس برروی سنگ های شیستی، آهکی و مارنی و تشکیلات جوان تر متعلق به دوره کرتاسه شیست ومارن تشکیل شده که دارای سنگواره پالیوسن «Paleocene» می باشد.
بعد از مدتی محیط رسوبی عمیق تر شده و لایه های آهکی به وجود آمده همراه با مارن «Marn» و شیست «Shist» می باشند. در حوضه رسوبی زاگرس رسوب گذاری از دوره الیگوسن به میوسن هم چنان ادامه داشته و سازند آهک آسماری تشکیل می شده است.
در این سازند دو بخش تبخیری و ماسه سنگی شناخته شده است. بر روی سازند آهک آسماری، سازند فارس به طور هم شیب قرار دارد که قسمت زیرین آن گچی بوده و مانع اصلی خروج مواد نفتی شده است. در سازند فارس رخساره های نرم تنان، خار پوستان، مرجان ها و میکرو فسیلها مختلف دیده شده است. بنابراین سن گروه فارس به طور کلی میوسن و قسمتی از پلیوسن می باشد.
پوشش گیاهی استان فارس
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی استان فارس را درختان جنگلی و گیاهان دارویی و صنعتی تشکیل می دهد، مهم ترین گونه های درختی این استان عبارتند از: بادام کوهی، بنه و بلوط و برخی از گیاهان دارویی و صنعتی که شیرین بیان، گل گاوزبان، کتیرا، آنغوزه و گون برخی از این گونه ها هستند. مناطق حفاظت شده استان فارس رویشگاه بسیاری از گونه های گیاهی منطقه می باشند. پارک ملی بمو واقع در شمال شهر شیراز از نظر پوشش گیاهی بسیار غنی و قابل اهمیت است و تا کنون بالغ بر 280 گونه گیاهی در آن شناسایی و نمونه برداری شده است.
حیات وحش و مناطق حفاظت شده استان فارس
استان فارس به دلیل تنوع اقلیمی خاص از گونه های جانوری متفاوتی برخوردار است. این گونه ها شامل پستانداران، پرندگان و آبزیان می شوند.
زیستگاه هاو مناطق حفاظت شده موجود در استان محل زندگی بسیاری از این جانوران می باشند، منطقه شکار ممنوع توت سیاه ، منطقه شکار ممنوع بصیران ، پارک ملی بمو و منطقه حفاظت شده هرمودلار برخی از این مناطق می باشند.