به طورکلی سرطانهای پوست را می توان به سه نوع کلی تقسیم نمود :
1- سرطان مربوط به سلولهای بازال که به آن BCC می گویند.
2- سرطان مربوط به سلولهای اسکواموکه به آن SCC می گویند
3- سرطان مربوط به ملانوسیتها یا همان سلولهای رنگدانه ای پوست که به آن ملانوما می گویند .
کارسینوم بازال سل(BCC )
این نوع سرطان پوست شایعترین بدخیمی انسان است . و به طور شایعتری درسنین میانی به بالا ودرپوستهای سفیدی که درمعرض آفتاب بیشتری قرار دارند رخ می دهد . محل شایع آن درنیمه بالایی صورت می باشد . شکل ظاهری این نوع سرطان یا به شکل یک زخم بدون بهبودی ویا به شکل شبیه خال سیاه همراه با خونریزی وزخمی شدن است .
اندازه ضایعه به اندازه یک عدس ویا بزرگترمی باشد. ضایعه پوستی هیچگونه درد وخارشی نداشته وتنها گاهی دراثرضربات مختصر خونریزی می کند . خیلی ازبیماران این نوع ضایعات را با یک ضربه اولیه به ناحیه مبتلا مربوط می دانند وتا مدتها به آن توجهی نمی کنند ومرتباً ازدرمانهای موضعی جهت این ضایعه پوستی استفاده می کنند که مسلماً نتیجه ای نیزدربرندارد .
دربرخی شغلها که فرد مجبوراست مدت زمان زیادی را درزیرنورآفتاب کار کند این نوع سرطان بیشتر رخ می دهد که ازجمله این مشاغل می توان به کشاورزی وماهیگیری اشاره نمود . گاهی درافرادی که درکودکی بعلت بیماری قارچی سرتحت درمان رادیوتراپی قرارگرفته اند نیزدرسنین کهولت تعداد زیادی ازاین نوع سرطان پوست رخ می دهد که معمولاً به شکل رنگدانه دار ونقطه نقطه می باشد . خوشبختانه این نوع BCC درمقایسه با انواع دیگرازتهاجم کمتری برخورداراست .
جهت تشخیص قطعی این نوع سرطان می توان اقدام به بیوپسی یا نمونه برداری ازپوست نمود که با فرستادن نمونه به آزمایشگاه آسیب شناسی وبررسی توسط پاتولوژیست تشخیص قطعی می گردد . اما درخیلی ازموارد تشخیص بالینی توسط متخصص پوست کافی بوده وبا همان تشخیص بالینی می توان اقدام به درمان نمود . البته گاهی جهت تعیین عمق ضایعه ویا تعیین نوع BCC نیزاقدام به بیوپسی می شود تا نوع درمان وپیش آگهی بیماری بهترتعیین گردد .
این نوع سرطان پوست فقط تهاجم موضعی داشته ومی تواند به استخوان وغضروف زیرخود نیزتهاجم نماید اما متاستازودست اندازی به ارگانهای دوردست مانند کبد وکلیه ومغز و... جزء خصوصیات این نوع سرطان نیست . اگرBCC دراطراف چشم رخ دهد خطرناکتربوده ومی تواند به چشم نیزتهاجم نماید لذا ضایعات اطراف چشم نیازبه درمان سریعتری دارد .
درافراد گیرنده پیوند عضو که تحت درمان با داروهای ضعیف کننده سیستم ایمنی هستند گاهی این نوع سرطان درسنین پایینتر وبه تعداد زیاد می تواند رخ دهد . بنابراین دراین افراد باید هرگونه ضایعه جدید پوستی را با دقت بررسی نمود ودرصورت اثبات وجود این نوع سرطان به درمان اقدام نمود.
درمان BCC معمولاً جراحی است و این درمان دراغلب موارد با بهبودی 90% به بالا همراه می باشد. درصورتی که به عللی نتوان ازروش درمان جراحی استفاده نمود می توان ازرادیوتراپی ، کوتر، لیزرویا کرایوتراپی نیزاستفاده کرد اما هیچکدام ازاین روشها به اندازه جراحی مطمئن وبا عود کم نیستند .
نوعی ازسرطان BCC وجود دارد که به آن نوع شبیه مورفه می گویند واین نوع با عود بیشتری پس ازدرمان همراه است لذا این نوع سرطان را با روش خاصی بنام Moh جراحی می کنند که نوعی جراحی دقیقتر می باشد.
کارسینوم اسکواموسل (SCC)
این نوع سرطان پوست ازلحاظ شیوع دومین سرطان شایع پوست پس ازBCC می باشد . علت اکثرموارد این نوع سرطان درپوست اشعه مضرآفتاب (UV) می باشد وبزرگترین عامل خطردربروز این نوع سرطان پوست، مواجهه طولانی مدت با آفتاب است که این شرایط درپوست صورت وگردن وپوست سروپشت دستها بیشترایجاد می شود .
فاکتورهای خطردیگردرایجاد این نوع سرطان شامل زخم مزمن ، تابش اشعه ایکس به پوست ، درمان با اشعه ماورا بنفش ، برخی بیماریها مانند لوپوس پوستی ولیکن پلان زخمی شونده می باشد . برخی ازمحققین ازسیگارنیزبعنوان یک محرک ایجاد SCC پوست نام برده اند. ( البته سیگاردرایجاد همین نوع سرطان دردهان یک عامل کاملاً شناخته شده است.)
اکثراً SCC به شکل یک ضایعه زبرپوستی درمناطق صورت ویا پشت دستها شروع می شود . درصورت BCC خیلی شایعترازSCC است اما دردست SCC شایعترمی باشد . ضایعات اولیه ممکن است سطحی ، سفت وبا یک پایه قرمز وبرجسته باشد . درعرض چند ماه ضایعه بزرگترشده وسفت ترگشته وزخمی می شود . زخم ابتدا سطحی ودارای دلمه است اما بتدریج عمیقترشده و حالت ثابت وغیرقابل حرکت به خود می گیرد .
درلب پایین بعلت تحریک مداوم آفتاب وایجاد التهاب لب بعلت آفتاب ، SCC می تواند برروی همین ضایعه که به آن کیلیت آکتینیک می گویند اضافه گردد. کیلیت آکتینیک بخصوص درکشاورزان شایع می باشد وظاهرآن به صورت خشکی ، ترک خوردن و خشکی می باشد .
زمانی که این حالت تبدیل به سرطان می شود یک ضایعه سفت وضخیم برروی این حالت لب اضافه می شود که این ضایعه نیززخمی شده وشکل خاص SCC را به خود می گیرد . SCC برخلاف BCC با متاستاز به گره های لنفاوی منطقه مبتلا همراه بوده وهنگام معاینه باید این گره ها را نیز بررسی نمود . دراین بیماران احتمال متاستاز به نقاط دیگرغیرازپوست مانند ریه واستخوان و... نیزوجود دارد .
اما بطورکلی متاستازدرمواردی بیشتررخ می دهد که SCC برروی زخم واسکارآن ایجاد شده باشد ودرمواردی که بعلت تابش آفتاب ایجاد شده متاستازکمتررخ می دهد . بیماران دچاراین نوع سرطان پوست بیشتردچارسرطانهای دیگر ازجمله سرطان ریه ، دهان ، حلق ، روده کوچک و لوسمی می شوند . درمان SCC جراحی بوده که دراین عمل باید توموربه طورکامل همراه با حاشیه آن برداشته شود .
ملانوما
ملانوما بدخیم ترین سرطان پوست می باشد که ازسلولهای ملانوسیت یا رنگدانه ساز پوست منشا می گیرد . بروز این نوع سرطان پوست درسالهای اخیر درحال افزایش است که این امرمی تواند بعلت تماس بیشترپوست با اشعه آفتاب باشد که بخصوص درسفید پوستان می تواند زمینه سازایجاد ملانوما گردد .
افراد با پوست ، مو وچشم روشن که سابقه آفتاب سوختگی همراه با تاول درکودکی دارند ودارای کک مک زیاد درپوست هستند وبطورکلی درمواجهه با آفتاب برنزه نشده وبیشتردچارسوختگی می شوند بیشتردرمعرض ابتلا به این بیماری هستند . تعداد زیاد خال ، وجود خالهای بزرگ و وجود ضایعاتی که ازلحاظ بالینی دیسپلاستیک ( با شکل نامتقارن وبدشکل) هستند باعث افزایش ریسک ابتلا به ملانوما می باشد.
فاکتورهای دیگری که درایجاد ملانوما می توانند نقش داشته باشند عبارتند از درمان با PUVA ( استفاده ازاشعه ماورا بنفش همراه داروهای حساس کننده پوست به نور) ،استفاده از لامپهای سولاریومها که به قصد ایجاد برنزه شدن پوست استفاده می شوند ، بیماری گزرودرما پیگمنتوزوم که یک بیماری ارثی همراه با حساسیت شدید به نوراست ، اسکارهای سوختگی و نقص ایمنی .
انواع ملانوما : انواع بالینی مهمتر ملانوما شامل نوع لنتیگو مالیگنا، ملانومای با گسترش سطحی ، ملانومای ندولرو ملانومای لنتیجینوس انتهایی است.
لنتیگومالیگنا با یک ضایعه تغییررنگ یافته مسطح وبرنزه شروع می شود که از حاشیه آن گسترده می گردد وبتدریج درطی سالها بطوریکنواختی تیرگی آن افزایش می یابد . این نوع ملانوم درافراد مسن تربا پوستهایی که بشدت از آفتاب صدمه دیده شایعتربوده و بالطبع درمناطق آفتابی بیشتردیده می شود .
سرعت گسترده شدن ضایعه چنان آرام است که بیمار توجه چندانی به ضایعه نمی کند . اما پس از 5 تا 20 سال که ازگسترش افقی ضایعه گذشت گسترش عمودی یعنی به عمق پوست رخ می دهد . دراین زمان به این نوع ضایعه ملانومای لنتیگومالیگنا نام می نهند . ایجاد برجستگی سفت برروی ضایعه مسطح نشانه همین گستردگی به عمق می باشد . البته ممکن است تیرگی وخونریزی هم درضایعه ایجاد گردد .
ملانوما با گسترش سطحی، در بزرگسالان در همه سنین می تواند رخ دهد و برخلاف لنتیگومالیگنا تمایلی به گرفتارکردن مناطق صدمه دیده توسط آفتاب ندارد. قسمتهای بالای پشت تنه در هر دو جنس و ساق پا در زنان شایعترین محلهای گرفتاری هستند. در این ضایعات رنگهای مختلفی همزمان ممکن است در ضایعه ایجاد شود که این رنگها شامل سیاه ، قهوه ای ، قرمز، آبی و سفید است .
این نوع سرطان می تواند به طور اولیه و یا در یک خال ایجاد شود . مناطق با تغییرات رنگ در خالها بخصوص اگر از حاشیه ضایعه فراتر برود نشانه احتمال ایجاد ملانوما درخالها می باشد. وقتی رشد عمودی آغاز گردد ؛ یک برجستگی کوچک یا بزرگ نیز به ضایعه اضافه می شود. با گسترش ضایعه خطوط مشخصه پوست ناحیه از بین می رود . گاهی هنگام گسترش ضایعه درسمتی احتمال دارد که درسمت دیگربهبودی نسبی ضایعه رخ دهد . وهمین وضعیت به ناهماهنگیهای ضایعه می افزاید.
در ملانومای ندولراز ابتدا با یک توموربرجسته و با رشد عمودی در عمق پوست مواجه هستیم. این نوع ملانوما حدوداً 15% ازهمه ملانوماهای پوست را شامل می شود . درمردان دو برابر زنان رخ داده و بیشتردرمناطق در معرض آفتاب مانند سر و گردن و تنه ایجاد می شود.
ملانومای لنتیجینوس انتهایی شایعترین نوع ملانوما درسیاه پوستان ونژاد آسیایی می باشد . واین بعلت کم بودن انواع دیگرملانوما دراین نژاد بوده وبعلت زیاد بودن آن دراین نژاد نسبت به نژاد سفید نیست . متوسط سن بیماران دچاراین بیماری 50 سال بوده ودرهردوجنس به یک نسبت رخ می دهد .
شایعترین محل آن درسیاهپوستان پا می باشد . این ملانوما می تواند با پررنگی اطراف ناخنها خود را نشان دهد که این علامت یک علامت هشداردهنده می باشد . انگشت شست بیشترازبقیه انگشتها دچاراین بیماری می شود . با گذشت زمان رنگ ضایعه بیشترشده ومتاستازبه گره های لنفاوی ناحیه نیزرخ می دهد واین بعلت تاخیردرتشخیص می باشد .