نَستَرَن (Rosa canina) یکی از گونه‌های وحشی رز و بومی اروپا، آسیای باختری و شمال خاوری آفریقا است. گونه های بسیاری از آن در جنگلهای شمال، منطقه ارسباران، و ارتفاعات فوقانی مناطق دیگر ایران بصورت خودرو یافت میشود. گل‌های آن ریز هستند که به رنگهای صورتی، سفید، قرمز و گاهی زرد یافت می‌شوند. بوی آنها ملایم و مطبوع است.
نسترن‌ها در طول جنگ جهانی دوم در باغ‌های پیروزی آمریکا کاشته می‌شدند و هنوز هم در نواحی مرطوب و شنی نوار ساحلی خاوری یافت می‌شوند.
ویژگی‌های ظاهری
نسترن درختچهای برگریز است. ارتفاع آن از ۱ تا ۵ متر متغیر است و ممکن است بیشتر هم رشد کند. گل‌های نسترن کوچک و دارای پنج گلبرگ هستند. رنگ آنها از صورتی تا سفید (معمولاً صورتی کمرنگ) متغیر است. این گیاه بر روی ساقه‌هایش تیغ‌های کوچک و تیزی دارد که در بالا روندگی کمکش میکنند.
استفاده ها
میوه نسترن شامل برخی از آنتی‌اکسیدان‌ها است. بعلاوه، این میوه، بخاطر دارا بودن ویتامین سی در سطح بالا[۲]، در تهیه شربت، چای و نوعی مربا استفاده میشود. در بلغارستان گلبرگ‌ها را در تهیه شراب شیرین بکار میبرند. در طبّ سنتی اتریش جوشیده میوه نسترن برای درمان عفونتهای ویروسی، نارسایی‌های کلیوی و مجاری ادراری مورد استفاده بود.
در طبّ سنتی ایران مورد توجه خاصی است. برای مثال، خواص زیر برای عرق نسترن ذکر شده است:
تقویت کننده قلب و اعصاب آرامبخش و رفع خستگی
برطرف کننده عوارض کمبود ویتامین ث
درمان ورم کلیه
درد معده و اسهال
دفع سنگ کیسه صفرا
رفع بی خوابی
در منطقه ارسباران آش نسترن غذایی محبوب است. نسترن وحشی را خیس کرده بعد از سه روز از آبکش رد میکنند. آب آبکش شده راجوشانده و کفّ آن را میگیرند. بعد برنج را اضافه میکنند. بعد از اینکه برنج پخت حبوبات پخته شده، میوه خشک را اضافه کرده بعد از یک ربع ساعت رشته وروغن رااضافه میکنند. وقتی که رشته پخت، آش آماده است.
نسترن به مثابه بوته مزاحم
بوته نسترن، گونه‌ای مهاجم است، و ممکن است جاگزین گیاهان بومی شده و تعادل زیستی را به هم بزند. بنابر این، هنگام کاشت تزیینی این بوته در یک محیط جدید باید احتمال مزاحمت محیط زیستی در نظر گرفته شود.
گل نسترن طبیعت گرم وخشک دارد
گل نسترن: dog rose
نام علمی : rosa canina
نسترن كه دركتابهای قدیمی به نام نسرین،نسترن ونستر نیز نامیده شده است درختچهای كوچكی است كه درحاشیه جنگل ها،چاههاوگودال های آب می رویدوارتفاع آن به حدود سه مترمی رسد.
برگهای آن دارای ۷-۵برگچه به رنگ سبز سیر است.گل نسترن مانندگل سرخ بوده وبه رنگهای سفید،صورتی وسرخ می باشدكه به حالت منفردویامجتمع ظاهرمی شود.
میوه آنبیضی شكل وبه رنگ قرمزتیره یاروشن است كه به نام سای نورودون Cynorhodonخوانده می شود.جدار داخلی میوه دارای الیاف باریك وابریشمی است كه درآن فندقه های سختی جادارد.پس ازخشك شدن دارای طعمی قابض وكمی شیرین بابوئی ضعیف می باشد.
تركیبات شیمیای:
قسمت گوشتدار سای نورودون دارای مقدارزیادی ویتامین C،اسید
سیتریك،اسیدمالیك،قندوتانن است.
دانه های آن دارای حدود ۱۰%روغن بوده كه به رنگ زردكمرنگ متمایل به قرمزودارای بوئی مطبوع می باشد.البته دانه ها سمی است.
▪️ خواص داروئی:
۱) دم كرده:۵۰گرم سای نورودون رادریك لیترآب جوش ریخته وبه مدت ۱۰دقیقه دم كرده وسپس آن راصاف كنید.
۲) جوشانده مقدار۵۰گرم سای نورودون رادریك لیترآب جوش ریخته وبگذاریدبه آرامی برای مدت ۱۰دقیقه بجوشدسپس آن راصاف كنید.این جوشانده به عنوان ضد بیماری اسكوربوت(كمبودویتامین C)به كارمی رود.
۳)جوشانده غلیظ:مقدار۵۰گرم سای نوردون رادریك لیترآب جوش ریخته وبگذاریدبه آرامی بجوشدتاحجم آن نیم لیتر شودسپس آن راصاف كنید.این جوشانده بسیار ادرارآوربوده وبرای برطرف كردن حبس البول بكار می رود.
۴)گرد سای نورودون:مقدار مصرف این گرد۵/۰تا۱گرم می باشدوبه عنوان ضدبیماری اسكوربوت مصرف می شود.
۵)مربای سای نورودون:ابتداباید سای نورودون را به خوبی تمیز كرده،پوست،الیاف داخلی ودانه هارااز آن خارج كنیدودرداخل ظرفی كه سركه داردبریزید وبهم بزنیدتا نرم شودسپس آن راكوبیده وباالك كنید،وقسمت صاف شده رابا۵/۱برابروزنش قندیاشكرمخلوط كرده وبپزیدتابه صورت خمیر یكنواختی درآید.
۶)شربت نسترن:یك گیلوگرم سای نورودون رابا۲۵۰گرم نبات كوبیده یاشكرمخلوط كرده و۵/۱لیترنیزعرق نعناع به آن اضافه كنیدودرجای گرمی بگذاریدبماند.البته هرروزآن راتكان دهیدبعدازدوهفته آن راصاف كنید.مقدار مصرف آن یك فنجان سه بار درروز است.
۷)عرق نسترن:یك چهارم لیوان ازعرق نسترن راعرق نسترن رابایك لیوان آب مخلوط كرده،سپس آن راشیرین كنید.ازاین شربت می توانیدچندلیوان درروز بنوشید
▪️ خواص طبی:
گل نسترن ازنظرطب قدیم ایران گرم وخشك است:
۱) سرشارازویتامین Cمی باشد.درصدگرم آن ۶۰۰میلی گرم (۶گرم)ویتامین Cوجوددارددرحالی كه ۱۰۰گرم پرتقال فقط دارای ۵۰میلی گرم ویتامین Cاست بنابراین مقدارویتامین Cگل نسترن۱۲۰برابرپرتقال است.
۲) درمان كننده حبس البول است.
۳) بوی بد بدن رادفع می كند.آنهائی كه عرق زیادمی كنندوبوی بد می گیرندبایدتن خودرابعدازحمام كردن بادم كرده گل وبرگ نسترن آبكشی كنند.
۴) آرام كننده اعصاب است.
۵) اسهال رابرطرف می كند.دم كرده آن را می توان به كودكان برای رفع اسهال داد.
۶) خونریزی سینه رابندمی آورد.
۷) سنگ وورم كلیه رارفع می كند.
۸) الیاف داخلی سای نورودون ضدانگل است مخصوصاًكرم اسكاریس راودراین موردباید۵/۰گرم آن رامخلوط باعسل خورد.
۹) اگردرادرارآلبومین وجود داشته باشدبرای برطرف كردن آن ازدم كرده این گیاه استفاده كنید.
۱۰) بی خوابی رابرطرف می كند.
۱۱) انقباض ماهیچه های معده رابرطرف می كند.
۱۲) سرعت جریان خون رادرپوست زیادكرده وباعث لطافت پوست می شود.
۱۳) دررفع غم وغصه مؤثراست.
۱۴) برای رفع طپش قلب ازدم كرده آن بنوشید.
۱۵) معده راتقویت می كند.
۱۶) مصونیت بدن رادر مقابل بیماریها بالا می برد.
۱۷) برای ترمیم شكستگی استخوان ورفع ورم مقعدضمادی ازبرگ این گیاه درست كرده وروی قسمت شكستگی یاتورم قرار دهید.
۱۸) چون گل نسترن شیرین است حشرات رابهخودجذب می كندمخصوصاًحشره مخصوصی به نام سای نیپس Cynips كه درنیش زدن،برجستگی های كوچكی پوشیده ازتاروبه رنگ سبز مایل به قرمز درآن به وجودمی آوردكه به نام (به دگار) Bedegar معروف است كه خواص طبی مهمی دارد.مخصوصاًبرای بیماران مسلول تقویت كننده بوده ومانع عرق كردن می شود؛وهمچنین مقدارآلبومین درادرار راكم می كند.(به دگار)اثر آرام كننده اعصاب نیز دارد.