بیماریهای قارچی شایع پوست به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از بیماری تینئا و بیماری کاندیدیازیس. تینئا را کچلی ترجمه کرده اند که خیلی کلمه رسایی نیست زیرا کچلی بیشتر طاسی سر را به ذهن متبادرمی سازد در صورتی که بیماری کچلی، پوست دیگر نقاط مانند کشاله ران، دست، پا، صورت و ... را نیز درگیر می کند و لزوماً تنها به معنی از بین رفتن مو نیست.
عامل ایجاد تینئا ها قارچی میکروسکوپی بنام درماتوفیت می باشد که سه خانواده بزرگ از این قارچ وجود دارد که عبارتند از تریکوفیتون ها ، میکروسپوروم ها و اپیدرموفیتون ها. براساس محل ایجاد بیماری ، تینئا ها پسوند می گیرند مثلاً کچلی سر را تینئا کاپیتیس می گویند که تینئا همان بیماری قارچی و کاپیتیس به معنی سر می باشد . درماتوفیتها براساس محل زندگی شان به انواع خاک دوست ، حیوان دوست وانسان دوست تقسیم می شوند که این به معنی آن است که هرگروه از این قارچها تمایل به زندگی در آن محیط بخصوص را دارند ودر صورتی که در محیطی غیر از محیط خاص مورد علاقه خود رشد کنند می توانند در میزبان خود باعث التهاب زیادی شوند که این به علت پاسخ شدید سیستم ایمنی میزبان به قارچ است .
بطور کلی هر چه محیط قارچ بیماری زا از محیط طبیعی زندگی قارچ دورتر باشد التهاب ایجاد شده نیز شدیدتر است بنابراین قارچهای خاک دوست بیش از حیوان دوست و اینها بیش از انسان دوست ها باعث التهاب در پوست انسان می شوند.
کچلی سر
بیماری کچلی سر بیماری کودکان است که بیشتر درسنین دبستان رخ می دهد . این بیماری بعلت درماتوفیتهای حیوان دوست ویا انسان دوست ایجاد می شود . کچلی سر می تواند به شکل التهابی ویا غیر التهابی رخ دهد .
درنوع التهابی که بیشتر به علت قارچهای حیوان دوست رخ می دهد ودرمناطق روستایی شایعتراست ضایعات شدیداً التهابی به شکل کیستهای چرکی و گاه دردناک همراه با ترشح چرک و خون می باشد که پس از مدتی باعث ریختن موها درمنطقه مبتلا می گردد واین ریزش مو به صورتی است که دیگر برگشت پذیر نبوده وبرای همیشه باعث طاسی آن ناحیه می شود به همین علت تشخیص این بیماری باید خیلی سریع داده شود ودرمان شروع گردد تا از این عارضه بد شکل کننده همیشگی جلوگیری شود .
طاسی بوجود آمده دراثراین بیماری معمولاً کمتر ازآن چیزی است که درابتدای بیماری انتظار می رود و غالباً ازبین ضایعات موهایی بصورت دسته دسته دوباره رویش می کند که این بستگی به شروع سریع درمان دارد . درمان این نوع کچلی با داروی خوراکی گریزئوفولوین می باشد و طول درمان نیز حداقل 6 هفته است . این دارو را باید همراه غذا مصرف نمود تا جذب آن بهتر شود و می توان دردو نوبت آن را مصرف نمود. پایان درمان را می توان بر اساس بهبودی ضایعات تعیین نمود وبهتر است که آزمایش قارچ شناسی پس از درمان نیز انجام گیرد تا از نبود عوامل قارچی در ضایعات نیز اطمینان حاصل شود.
کچلی بدن
این نوع کچلی قارچی درتنه واندامها رخ می دهد و می تواند بعلت قارچهای حیوان دوست و یا انسان دوست رخ دهد. ضایعات مشخصه آن به شکل تغییر رنگ گرد و همراه با پوسته ریزی و خشکی در حاشیه ضایعات می باشد. این ضایعات از اطراف بزرگ شده ودروسط بهبودی نشان می دهند که به این نوع ضایعات ، آنولر گفته می شود . تعداد این ها می تواند یک ویا چند عدد باشد واندازه آنها نیز از کوچک تا خیلی بزرگ متفاوت است.
این ضایعات معمولاً خیلی خارش دار نیستند و تنها وجود ضایعات پوستی باعث مراجعه بیمار به پزشک می گردد. گاهی این نوع کچلی درباشگاههای ورزشی بخصوص باشگاههای کشتی شایع می شود که این به علت تماس پوست به پوست ورزشکاران با هم است . درمان کچلی بدن نیز استفاده از داروهای موضعی ضد قارچ مانند کلوتریمازول و میکونازول است اما بهتر است از داروهای خوراکی ضد قارچ استفاده شود تا پاسخ بهتری بگیریم.
کچلی کشاله ران
این نوع بیماری قارچی در آقایان و در ناحیه کشاله ها رخ می دهد و در ورزشکاران شایعتر است . ضایعات به شکل تغییر رنگ با حدود مشخص بصورت دو طرفه در کشاله هاست که می تواند بخصوص در مناطق گرم همراه خارش زیاد و حتی افزایش ضخامت پوست در اثر خارش گردد. این نوع کچلی از انواع شایع در تابستانها بوده و انتقال ازطریق پوست به پوست و یا استفاده از لباسها و یا حوله فرد مبتلا می باشد و در استخرها می تواند این انتقال راحت تر انجام شود.
در درمان این بیماری نیز از داروهای ضد قارچ خوراکی مانند گریزئوفولوین، تربینافین و یا ایتراکونازول می توان استفاده نمود. البته گاه این بیماری با درمانهای موضعی نیز قابل درمان است اما درمان خوراکی بهتر و سریعتر باعث بهبودی می گردد.
کچلی پا
این نوع کچلی نیز در تابستانها و در کسانی که از استخرهای عمومی استفاده می کنند و یا مدت زمان زیادی از روز باید از کفشهای بسته استفاده کنند شایعتر است. ضایعات به چند شکل می تواند رخ دهد؛ گاهی این بیماری تنها با پوسته ریزی مرطوب بین انگشتان پاها بروز می کند و حتی بیمار نیز متوجه آن نمی شود .
گاه به شکل ضایعات پوستی قرمز رنگ همراه پوسته ریزی خشک وبدون خارش درکناره و کف پاها بروز می کند . گاه نیز به شکل تاولهای بزرگ و کوچک در کف پاها بروز می کند که می تواند همراه خارش نیز باشد در این شرایط گاه به علت کلفتی پوست کف پا تاولهای سالم بزرگی ایجاد می شود که سقف این تاولها سفت می باشد. کچلی پا را بیماری پای ورزشکاران نیز می گویند که این شیوع بیشتر در ورزشکاران بعلت تعریق واستفاده از کفشهای بسته لاستیکی می باشد که درمدت طولانی می تواند باعث تسهیل ورود قارچ به پوست می گردد .
درمان این نوع کچلی نیز استفاده از داروهای ضد قارچ خوراکی بوده و جهت پیشگیری نیز باید استفاده از کفشهای باز و خشک نمودن پاها پس از شستشو را مورد توجه قرارداد.
انواع دیگر کچلی
کچلی دست، کچلی ناخن، کچلی صورت از انواع دیگر کچلی می باشد که در مورد کچلی صورت و دست تقریباً شبیه همان کچلی بدن بوده با این تفاوت که در صورت احتمال افزایش شدت بیماری با آفتاب وجود دارد و در مورد دست نیز شباهت این بیماری با بیماری اگزمای دست و یا همان حساسیت پوست دست می تواند در تشخیص ایجاد اشکال کند.
کچلی ناخن نیز با تغییر رنگ ناخن و جدایی صفحه ناخن از بستر آن خود را نشان می دهد و با آزمایش مستقیم قارچ شناسی می توان به تشخیص این بیماری رسید و به درمان پرداخت که درمان این نوع کچلی نسبت به بقیه موارد طولانی تر است .
کاندیدیازیس
این بیماری توسط یک نوع قارچ مخمر بنام کاندیدا آلبیکانس ایجاد می شود. این قارچ گاهی به شکل غیربیماریزا در دهان ، واژن ، کشاله ران و زیر بغل و دیگر مناطق مرطوب پوست وجود دارد. شایعترین کاندیدیازیس همان بیماری برفک شیرخواران و نوزادان می باشد که نوزاد به علت عبور از کانال زایمانی و به علت وجود کاندیدا در آنجا دچار این بیماری می شود. برفک به شکل برجستگیهای سفید خاکستری در روی مخاط دهان و زبان بروز کرده که با کندن این ضایعات مناطق خونریزی دهنده ایجاد می شود .
درمان این نوع برفک استفاده از داروهای ضد کاندیدا مانند نیستاتین می باشد که به صورت قطره نیز وجود دارد . برفک در بزرگسالان معمولاً رخ نمی دهد مگر در موارد نقص ایمنی که باید علت این نقص ایمنی حتماً بررسی شود. گاهی کاندیدیازیس دهانی با کاهش پرزهای زبانی بروز می کند که به این نوع ، کاندیدیازیس آتروفیک می گوییم. گاهی نیز به صورت برجستگیهای سفت و چسبنده و شبیه سنگ در مخاط دهان رخ می دهد که به آن لوکوپلاکی کاندیدایی ویا کاندیدیازیس هیپرتروفیک می گوییم.
البته علل لوکوپلاکی موارد دیگری نیز هست مانند سیفلیس، سیگار، سرطان مخاط دهان، استفاده از ادویه جات و... که باید احتمال آنها رانیز در نظر داشت.
کاندیدیازیس در پوست به شکل های مختلفی بروز می کند که یکی از شایعترین آنها اینترتریگوی کاندیدایی است که بیشتر در کشاله ها، زیربغل ها، زیر و وسط پستانها، باسن، بین انگشتان دست می تواند رخ دهد. ضایعات در این موارد به شکل قرمزی براق و همراه پوسته ریزی در حاشیه ضایعات و معمولاً مرطوب و ترشح دار می باشد. در شیرخواران در ناحیه پوشک کاندیدیازیس می تواند باعث تشدید درماتیت پوشک گردد و تشخیص آن با ضایعات اقماری قرمز رنگ در اطراف ضایعه اصلی می باشد .
در این موارد معمولاً قعر شیار کشاله ران نیز دچار قرمزی و التهاب است که در درماتیت پوشک چنین چیزی وجود ندارد و این ناحیه معمولاً مبتلا نیست. کاندیدیازیس بین انگشتان دست در زنان میانسال و مسن که به مدت طولانی دستهایشان در آب و در حال شستشو هستند شایعتر است و در افراد دیابتیک نیز می تواند با وفور بیشتری رخ دهد.
تینئا ورسیکالر (کچلی رنگارنگ)
این بیماری بعلت یک نوع قارچ بی آزار پوست رخ می دهد که در بعضی شرایط به نوع بیماریزا تبدیل شده وایجاد لکه های پوستی می کند. نوع بیماریزای این قارچ را مالاسزیا فورفور می گویند. این بیماری درگردن ، بازوها و ساعدها ، زیربغل ها وتنه به شکل لکه های کوچک یا بزرگ ، پررنگتر ویا کمرنگتر از پوست رخ می دهد که ممکن است روی آنها پوسته ریزی ظریفی بصورت آردی نیز رخ دهد .گاهی این لکه هاسطح وسیعی از پوست تنه را درگیر می کند به شکلی که نمی توان پوست سالم را از پوست مبتلا افتراق داد. این لکه ها معمولاً خارش ندارند و با حمام رفتن رنگ آنها کمترشده و گاهی به سختی دیده می شود. اگر پوست آفتاب خورده و برنزه باشد این لکه ها کمرنگتر از پوست بروز می کند و در صورتی که پوست برنزه وآفتاب خورده نباشد ، لکه ها پر رنگتر از پوست ایجاد می شود.
علت این بیماری و تبدیل نوع غیر بیماریزای قارچ به نوع بیماریزا خیلی مشخص نیست اما عواملی می تواند باعث تسهیل آن شود که عبارتند از رطوبت و تعریق پوست، چاقی، استفاده از قرصهای ضد بارداری، حاملگی، وراثت، سوء تغذیه و .... اما گاهی هیچکدام از این زمینه ها نیز وجود ندارد. این بیماری (اگر بتوان نام آن را بیماری نهاد) را می توان با شامپوها و یا لوسیونهای ضد قارچ درمان نمود .
اما معمولاً عود کننده بوده و ممکن است هرسال یکی دوبار فرد را مبتلا کند. این حالت درجوانان و افراد میانسال شایعتر از کودکان و افراد مسن می باشد . در کودکان این حالت می تواند کناره های صورت رانیز گرفتار کند و با لکه های کمرنگی که ایجاد می کند والدین را نگران سازد.
