شهر جدید هشتگرد
معرفی هشتگرد
هَشتگِرد شهری است در استان البرز ایران. شهر هشتگرد که اراضی آن به اراضی پشند (فشند) مربوط است بر روی سرزمین روستای باستانی فشند بنا گردیده است.
هشتگرد مرکز شهرستان است و در بخش مرکزی این شهرستان قرار گرفته‌است. شهر جدید هشتگرد به فاصلهٔ ۵ کیلومتری این شهر و در شمال شرقی آن قرار دارد
پیشینه و نام
هشتگرد که درست آن هشتگرت است از ترکیب عدد هشت (۸) و گرت است. گرت به معنی دژ، آبادی است و هشتگرت به معنای هشت دژ، هشت آبادی، هشت … است؛ که البته گرت در زبان فارسی گرد نیز تلفظ می‌شود ولی تلفظ بهتر و درست‌تر آن تلفظ گرت است. همچنان که بومی‌های هشتگرد که همان فشندی‌ها هستند واژهٔ مردم را مرتم (Martem) تلفظ می‌کنند. نصیرالدین ابوالرشید عبدالجلیل قزوینی رازی از علمای قرن ششم هجری در کتاب خود(نقض) به مناسبت از اسماعیل احمدان، یکی از چهره‌های اسماعیلیه یا به قول وی ملاحده، یاد کرده که «چون الحادش ظاهر شد
(شیعه شد، لفظی که به شیعیان اسماعیلی در آن زمان اطلاق می‌شد)، از بیم دهخدای فخرآور هشتوردی شیعی بگریخت و به الموت شد». او همچنین از فرزند دهخدا به نام «عبدالصمد بن فخرآور» یاد کرده‌است. مناسبت یاد از او نیز همین است که «بواسحاق صاحب خراج ملاحده» نیز که «ملحد شد»، توسط «امیر قایماز… به گفت جمال الدین عبدالصمد شیعی رحمت‌الله علیه» کشته شد.
میر جلال‌الدین محدث ارموی در این باره نوشته‌است: «هشتورد یا هشتجرد همان هشتگرد فعلی است»
منتجب الدین نیز در کتاب الفهرست، از شخصیت فخر آور هشتجردی به عنوان یک چهره شیعی و فاضل یاد کرده و می‌نویسد که او دیندار و فاضل بوده‌است. عبدالجلیل قزوینی در جای دیگری هم از «دهخدای فخرآور هشتوردی و پسرش جمال الدین عبدالصمد غازی شهید» یاد کرده اما راجع به چگونگی شهادت او مطلبی نگفته‌است.
استاد ارموی احتمال داده‌اند که این سخن مستوفی که دربارهٔ طایفه قضویان شهر قزوین نوشته است، جدشان فخرالدین فخرآور هشتجردی در دیوان قضاء وکالت کردی بدین سبب ایشان را قضوی خوانند، مربوط به همین فخرآور شیعی هشتگردی بوده باشد.[۹] این اسناد تاریخی ضمن بیان وجه تسمیه هشتگرد به زیست گروهی از شیعیان اثنا عشری و اسماعیلی در قرن ششم هجری در آن محل تصریح کرده‌اند که در متون تاریخی از آن به عنوان هشگرد' «هشتورد» یا «هشتجرد» نام برده شده‌است
در لغت‌نامه دهخدا در مورد هشتگرد آورده شده است: دهی است از بخش شهرستان کرج که دارای ۸۰۹ تن سکنه، آب آن از رود کردان و محصول عمده اش غله، صیفی، انگور و لبنیات است. امامزادهای دارد که بنای آن قدیمی است
سپهبد حاجی‌علی رزم‌آرا (۱۲۸۰–۱۳۲۹) نخست‌وزیر ایران در سال ۱۳۲۹ در کتاب خود یعنی فرهنگ جغرافیایی ایران از هشتگرد تحت نام هشجرد چند مورد یاد کرده است
هشتگرد در دوره پهلوی
زمین‌های هشتگرد قبل از سال ۱۳۲۰ خورشیدی به طور خلاصه از طرف دولت عرضه شد. سپس شخصی به نام گورگیان که از ارامنه بود و به این محل آمده بود زمین‌ها را به مبلغ ۹۰۰۰۰۰ ریال خریداری نمود. املاک خریداری شده توسط این فرد شامل ۶ آبادی خالصه از جمله هشتگرد بود که نامبرده در سال اول پول خود را از عواید این زمین‌ها مستهلک نمود و در سال‌های بعد شروع به فروش زمین‌ها به خرده مالکین به ویژه لک‌های مهاجر از شهرستان صحنه (کرمانشاه) نمود. به همین دلیل است که غالب زمین‌های این منطقه در مالکیت خرده مالکین لک می‌باشد. و اینگونه شد هشتگرد پرچمدار البرز
محله‌ها و مناطق شهر هشتگرد
طبق روایات موجود، هسته نخستین شهر هشتگرد در گذشته، در محل تپه باستانی چال تپه هشتگرد که در جنوب غربی شهر قرار دارد شکل گرفته بود که در اثر سانحه (احتمالا سیلاب) سکونتگاه مذکور به محل دهکده هشتگرد واقع در محله کرد آباد و بعدها هسته مرکزی شهر به سمت جاده قدیم تهران- قزوین و مسجد جامع فعلی کشیده شده است.
بافت شهری و محله‌ها
از نظر بافت شهری شهر هشتگرد را می‌توان به مناطق زیر تقسیم‌بندی نمود:
۱- منطقه جنوب غربی شامل محله‌های وحدت پایین، وحدت بالا و کرد آباد (دهکده هشتگرد) که در آن‌ها بافت شهر و خیابان بندی به صورت روستایی و نامنظم با خیابان‌های باریک و پیچ در پیچ است و طرح‌های عمران شهری را با مشکل مواجه می‌سازد. البته در سال‌های اخیر برخی معابر توسط شهرداری ساماندهی شده‌اند. اکثر ساکنین این محله‌ها مهاجر از شهرستان‌های زنجان، آذربایجان شرقی (هشترود)، لک‌های صحنه و دیگر مناطق هستند.
۲- مناطق اطراف جاده اصلی که در این قسمت به تبعیت از خیابان اصلی بافت شهر منظم تر می‌شود و خیابان‌ها به صورت موازی یا منشعب از خیابان اصلی قرار می‌گیرد. در این محلات وسعت مساکن بیشتر شده و از نظر نقشه ساختمانی نیز کیفیت بهتری پیدا می‌کند. مسجد جامع و بازارچه‌های شهر در این محل قرار دارند.
۳- مناطق شمال شهر که شهرک ولی عصر را شامل می‌شود. در این شهرک بافت شهری به صورت منظم و شطرنجی بوده و زمین‌های این قسمت توسط زمین شهری در قطعات ۲۰۰ و ۲۵۰ متری به ساکنین واگذار شده است.
۴- مناطق شمال غربی شهر، شامل شهرک بعثت و کوثر که جدیدترین و نوسازترین بخش مسکونی شهر هشتگرد را تشکیل می‌دهد. در این شهرک که بعد از سال ۱۳۷۵ خورشیدی توسعه پیدا کرده ساختمان‌ها عمدتاً سه یا چهار طبقه با پیلوت می‌باشد. توسعه فعلی شهر در حال حاضر به این سمت می‌باشد.
۵- مناطق شرقی شهر که محله‌های والفجر، گاواز محله و محله پارک مادر و شهرک دانش (بیمه ایران) را شامل می‌شود که محله‌های فوق حول خیابان اصلی شهر در سمت شرقی شهر جای گرفته است.
۶- مناطق جنوب شهر که اصلی‌ترین محله‌های آن خیابان مدرس جنوبی (دخانیات) است.
۷- محله‌های سیبدارک، خیابان مصلی و طالقان محله که جزو مناطق غربی شهر محسوب می‌شوند.
۸- مناطق شمال شرقی شهر که عمدتاً شامل سایت نوساز اداری شهر هشتگرد می‌باشد که در مسیر توسعه شهر بسیار کار آمد بوده است.
شهرک صنعتی شهر هشتگرد
این شهرک در امتداد بزرگراه تهران قزوین قرار گرفته و در شمال شهرک ولیعصر از شرق تا غرب امتداد یافته از بزرگترین شهرک‌های صنعتی کشور می‌باشد که کارخنجات عظیمی در آن مشغول به فعالیت می‌باشند. این شهرک علاوه بر شکوفایی اقتصادی شهر باعث تولید شغل برای شهروندان این شهر و شهرهای اطراف گردیده و یکی از عوامل مهاجرپذیری هشتگرد می‌باشد
جمعیت و مساحت
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهر جدید هشتگرد در سال ۱۳۸۸ برابر با ۱۸٬۵۹۸ نفر بوده‌است.
براساس طرح جامع هشتگرد، ظرفیت جمعیت‌پذیری این شهر بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر است که توسعه شهر تا ۱ میلیون نفر را امکان‌پذیر می‌کند. ضمن این که مساحت این شهر از ۴ هزار و ۸۰۰ هکتار فعلی به ۸ هزار هکتار در پایان برنامه چهارم توسعه خواهد رسید.
موقعیت و ارتباط
دسترسی به شهر جدید هشتگرد از طریق اتوبان کرج ـ قزوین تأمین می‌گردد که این بزرگراه در آینده بوسیله سه تقاطع غیر همسطح به شهر مرتبط خواهد شد. علاوه بر این وجود راه شوسه تهران قزوین و راه آهن سراسری در جنوب شهر قدیم هشتگرد و همچنین ادامه راه آهن سریع اسیر تهران هشتگرد (مترو) که در این خصوص توافقاتی با یک شرکت بزرگ چینی جهت اجرا انجام شده و پس از تهیه طرح پلهای مسیر و اصلاحات انجام شده، بزودی به مرحله اجرا درخواهد آمد
شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی
شهر جدید هشتگرد در دامنه جنوبی کوه‌های البرز و حاشیه شمال کویر مرکزی ایران واقع شده و از لحاظ آب و هوایی، بین اقلیم کوهستانی و آب و هوای نیم خشک و خشک داخلی قرار گرفته‌است. از نظر طبقه‌بندی کلی آب و هوای این منطقه ار نوع مدیترانه‌ای است.
شهر جدید هشتگرد از نظر جغرافیایی در غرب استان تهران در ارتفاع ۱۳۱۰ تا ۱۶۱۰ متر از سطح دریا و بین طول‌های جغرافیایی ۵۰ درجه و ۲۵ دقیقه و ۵۰ درجه و ۵۵ دقیقه و عرض‌های ۳۵ درجه و ۴۵ دقیقه و ۳۶ درجه و ۵ دقیقه قرار دارد دشت هشتگرد کلاً دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم و خشک می‌باشد، اما میزان گرما در همه نقاط دشت یکسان نبوده و از میزان آن در نواحی کوهستانی کاسته می‌گردد.
درجه حرارت شهر جدید هشتگرد معمولاً بین (۱۰-) درجه سانتیگراد در زمستان و (۴۰) درجه سانتیگراد در تابستان متغیر می‌باشد. و در مقایسه با شهر تهران معمولاً بین ۳ تا ۶ درجه خنک تر می‌باشد. حداکثر رطوبت نسبی در منطقه نزدیک به ۸۰ درصد و متوسط سالیانه حدود ۴۵ درصد است.
به‌علت کوهستانی بودن منطقه هشتگرد این منطقه از بارش کافی در فصلهای بارندگی برخوردار است. آمار ۳۵ سال متوالی متوسط بارندگی سالیانه را ۳۰۰ میلی‌متر ذکر می‌نماید.
ساختار کلی شهر
شهر جدید هشتگرد از دو بخش عمده مسکونی و صنعتی تشکیل شده‌است.
بخش صنعتی به مساحت حدود ۲۰۰ هکتار در اراضی جنوب اتوبان قرار دارد. این بخش به منظور تأمین اشتغال شهر جدید و جلوگیری از خوابگاهی بودن شهر طراحی شده‌است. پیش‌بینی می‌شود، بخش اشتغال تا ۳۵۰ هکتار توسعه یابد. واحدهای مستقر در این بخش عمدتاً در دو گروه تقسیم‌بندی شده‌اند:
۱. واحدهای ماشینی، قالب سازی، صنایع ظریف و کامپیوتر
۲. واحدهای کشوری قابل استقرار در استان تهران
در حال حاضر به پیش از ۱۶۰ واحد صنعتی که دارای موافقت اصولی از وزارت صنایع و مجوز لازم از سازمان محیط زیست هستند، زمین واگذار شده‌است. تعداد واحدهای در خط تولید حدود ۵۰ واحد و واحدهای احداث شده ۴۵ واحد هستند.
بافت شهری و محله ها از نظر بافت شهری شهر هشتگرد را می‌توان به مناطق زیر تقسیم بندی نمود :
۱- منطقه جنوب غربی شامل محله‌های ترک آباد پایین ، ترک آباد بالا و کرد آباد (دهکده هشتگرد) که در آن‌ها بافت شهر و خیابان بندی به صورت روستایی و نامنظم با خیابان‌های باریک و پیچ در پیچ است و طرح‌های عمران شهری را با مشکل مواجه می‌سازد. البته در سال‌های اخیر برخی معابر توسط شهرداری ساماندهی شده‌اند.اکثر ساکنین این محله‌ها مهاجر از شهرستان‌های زنجان ، آذربایجان شرقی (هشترود) ، کرده‌های صحنه و دیگر مناطق هستند.
۲- مناطق اطراف جاده اصلی که در این قسمت به تبعیت از خیابان اصلی بافت شهر منظم تر می‌شود و خیابان‌ها به صورت موازی یا منشعب از خیابان اصلی قرار می‌گیرد. در این محلات وسعت مساکن بیشتر شده و از نظر نقشه ساختمانی نیز کیفیت بهتری پیدا می‌کند.مسجد جامع و بازارچه‌های شهر در این محل قرار دارند.
۳- مناطق شمال شهر که شهرک ولی عصر را شامل می‌شود . در این شهرک بافت شهری به صورت منظم و شطرنجی بوده و زمین‌های این قسمت توسط زمین شهری در قطعات ۲۰۰ و ۲۵۰ متری به ساکنین واگذار شده است.
۴- مناطق شمال غربی شهر ، شامل شهرک بعثت و کوثر که جدیدترین و نوسازترین بخش مسکونی شهر هشتگرد را تشکیل می‌دهد.در این شهرک که بعد از سال ۱۳۷۵ خورشیدی توسعه پیدا کرده ساختمان‌ها عمدتا سه یا چهار طبقه با پیلوت می‌باشد.توسعه فعلی شهر در حال حاضر به این سمت می‌باشد.
۵- مناطق شرقی شهر که محله‌های والفجر ، گاواز محله و محله پارک مادر و شهرک دانش (بیمه ایران) را شامل می‌شود که محله‌های فوق حول خیابان اصلی شهر در سمت شرقی شهر جای گرفته است.
۶- مناطق جنوب شهر که اصلی ترین محله‌های آن خیابان مدرس جنوبی (دخانیات ) است و ساکنین آن اکثرا مهاجرین ترک زبان و کردهای کرمانشاهی هستند.
۷- محله‌های سیبدارک ، خیابان مصلی و طالقان محله که جزو مناطق غربی شهر محسوب می‌شوند.
۸- مناطق شمال شرقی شهر که عمدتا شامل سایت نوساز اداری شهر هشتگرد می‌باشد که در مسیر توسعه شهر بسیار کار آمد بوده است
لینک مقالات مربوط به شهر های استان البرز
معرفی کرج|همه چیز در مورد شهر کرج
دیدنی های کرج|معرفی جاذبه های گردشگری کرج
استان البرز|معرفی شهرستان نظر آباد
معرفی استان البرز|شهرستان کمال شهر
استان البرز|معرفی شهرستان فردیس
البرز گردی|شهر فردیس|جاذبه های گردشگری فردیس
تاریخچه مشکین دشت|معرفی مشکین دشت|دیدنی های مشکین دشت
ماهدشت کرج|جاذبه های گردشگری ماهدشت
استان البرز|شهرستان محمدشهر
جاذبه ها ی گردشگری هشتگرد | دیدنی های هشتگرد
چهارباغ (البرز) | دیدنی های شهر چهار باغ
شهرستان اشتهارد استان البرز|دیدنی های اشتهارد