شراب از چه زمانی و برای چه حرام شد؟
همانطور که می دانید خوردن شراب در دین اسلام حرام است و این چیزی است که خداوند متعال در قرآن مجید یه مومنان یادآور شده است. اما شراب در اسلام از چه زمانی حرام شد؟ کدام آیات خداوند بیانگر حرام بودن شراب است؟
تاریخچه تحریم شراب در اسلام
شراب خواری در میان اعراب به صورت گسترده ای رواج داشت به صورتی که عدم ایمان بعضی از مشرکان به خاطر تحریم شراب در اسلام دانسته شده است .نخستین آیه ای که در آن به بحث شرب خمر می پردازد ،آیه ۶۷ سوره نحل است .که در آن ،آمده است :
شما ای مردم !از خرما و انگور هم مایه مست کننده و هم رزق نیکو به دست می آورید .قرآن برای نخستین بار گوشزد می کند که ساختن شراب از آن ها ،ارتزاق نیکو نیست ،بلکه « ارتزاق حسن »آن است ،که آن ها را به همان صورت انگور و خرما مصرف کنید .
بنابر نظر صاحب تاریخ الخمیس ای آیه در مکه نازل شده است ،در حالی که آن روز حلال بوده و مسلمانان هم شراب می خورده اند .در آیه دوم که درباره تحریم مشروبات الکلی صادر شد چنین آمده است : « از حکم شراب و قمار از تو [ پیامبر ]سوال می کنند ،در پاسخ آنها بگو که اگر چه در قمار وشراب استفاده جزئی مادی است ،ضرر و گناه آنها بیشتر است .(آیه ۲۱۹بقره) .
مولف تاریخ الخمیس می گوید این آیه در شان عمر و حمزه و معاذ بن جبل نازل شد . بنابر گفته وی این به نزد پیامبر آمده و عرضه داشتند : ای رسول خدا در باره خمر و میسر که عقل و دارایی ما را برده اند به ما فتوی بده .حتی عبدالرحمن بن عوف با این که این آیه نازل شده بود شرابی سر سفره حاضر کرد ،و حاضران پس از شراب نوشی به نماز ایستادند .یکی از آنها آیه را در نماز غلط خواند به طوری که معنی آیه دگرگون شد و به جای « لا اعبد ما تعبدون » ،یعنی ای مشرکان من بت های شما را نمی پرستم ،چنین خواند : « اعبد ما تعبدون » .این جریان ها مزاج ها را آماده کرد تا شرایط و اوضاع اجازه دهد که شراب لااقل در شرایط و حالات خاصی تحریم شود .
از این رو صریحا اعلام شد که هیچ فرد مسلمان حق ندارد که با حالت مستی نماز بگزارد و این تشریع الهی با این آیه اعلام شد .« در حال مستی نماز نخوانید تا بدانید چه می گویید » (نساء آیه ۴۴) .
تاثیر این آیه به حدی بود که بسیاری از نوشیدن شراب خودداری کردند و می گفتند : چیزی که به نماز تان زیان می رساند ،باید مطلقا از برنامه زندگی حذف شود . با این حال گروه دیگری همچنان دست از کردار خود برنداشته بودند،حتی یک نفر از انصار با توجه به آیه یاد شده ،در ضیافتی که ترتیب داده بود ،میهمانان پس از صرف شراب به جان هم افتادند و سر و دست یکدیگر را شکستند ،سپس شکایت حضور رسول خدا آوردند . خلیفه دوم که تا آن روز شراب می خورد ،به گمان این که آیات گذشته برای تحریم شراب کافی نیست ،دست به دعا برداشت و گفت :
« الهم بین لنا بیانا شافیا فی الخمر »
: بارالها بیان صریح و قانع کنندهای برای ما نازل فرما .گویا سعد بن ابی وقاص در استخوان سر شتری شراب نوشیده بود و سپس به شعر سرایی پرداخته بوده که در بین اشعار به تمسخر انصار دست یازیده و به این دلیل با استخوان شتر بر سرش زده و سرش را شکسته بودند. که به دنبال آن حکم صریح تحریم شراب نازل شد : « ای افراد با ایمان !شراب و قمار و بتان و ازلام (نوعی بخت آزمایی) پلید و نجس اند ،همگی از آنها اجتناب ورزید شاید رستگار شوید .(مائده ۹۰).پس از نزول این آیه خلیفه دوم گفت : انتهینا یا رب : دوری خود را از این وقت اعلام می داریم .داستان تحریم خمر در ذی القعده سال پنجم هجری بوده است . اما عدده ای معتقدند تحریم در سال چهارم اتفاق افتاده است .
بعضی از مغرضین می گویند این آیات تحریم شراب را اثبات نمی کند و باید به صورت صریح از لفظ « حرم » استفاده می کرد . در حالیکه در آیه آمده بود « و اثمهما اکبر من نفعهما » و نوشیدن مشروب را اثم کبیر دانسته است .در آیه دیگر آورده است : « قل انما حرم ربی الفواحش ما ظهر منها و ما بطن و الاثم » (اعراف ۳۳) .معنی ایه این است : بگو پروردگارم فحشای آشکار و پنهانی را تحریم کرده و کلیه « اثم ها» و گناه را
حکم شراب، پیش از دین اسلام چه بوده است؟
به گواهی تاریخ، روند دین‌داری مردم در تمام ادیان آسمانی بدین صورت بوده است که پس از رحلت و یا شهادت پیامبر و رسول هر قوم، دین غالب افراد، به تدریج کم رنگ می‌شد تا این که آنان، دین و سفارشات پیامبر و رسول خود را به کناری گذاشته و به روش اجداد گمراه خود عمل می‌کردند؛ امّا مجدّداً پیامبر دیگری آمده و دوباره دین را احیاء می‌کرد. در این مسیر، روش پیامبران و رسولان بدین گونه بود که از مسائل بسیار ساده و ابتدایی کار تبلیغ را شروع می‌کردند و با صبر فراوان، مردم را به آرامی و به تدریج با مسائل مختلف الاهی آشنا می‌نمودند.
از جمله مسائلی که در طول تاریخ، گریبان گیر بشر بوده و او را به ورطۀ گمراهی کشانده و موجبات بدبختی او را فراهم آورده است، مسئلۀ شرابخواری است. از این‌رو، یکی از اهداف پیامبران و رسولان مبارزه با شرابخواری بود. همانطور که در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است که خداوند متعال هرگاه پیامبری را به سمت قومش می‌فرستاد، در مسیر تکمیل دین، حرمت شراب را یکی از دستورات اصلی آن دین قرار می‌داد.
این روند در دین اسلام هم، همانند بقیۀ ادیان الاهی جریان داشت و مسلمانان در ابتدای ظهور اسلام، و پیش از اعلام حرمت شراب، به این کار آلوده بودند، تا اینکه پیامبر اسلام(ص) به آرامی و به تدریج حکم حرمت شراب را به مردم ابلاغ فرمود، ولی از آن‌جایی که برخی از مردم پیش از این اعلام، به جهل و نادانی مبتلا بوده و به انجام اعمال زشت و ناپسند عادت کرده بودند، در دین اسلام، به‌جهت رعایت آسانی و ارفاق به‌مرور زمان حکم حرمت شراب توسط پیامبر اکرم(ص) به آنان ابلاغ شد.
به‌هر حال، اگر مواردی در ادیان گذشته حرام بوده و در دین اسلام حلال اعلام شد و یا احیاناً کاری در شریعت گذشته حلال بود، و در دین اسلام حرام شمرده شد، باید از دستورات دین اسلام که کامل‌ترین دین است، پیروی کرده و به آن پایبند بود.
شراب از چه زمانی حرام بوده آیا هیچ پیامبری شراب خورده و آیا شرابخوار در جهنم ماندگار میشود؟
قرآن شراب را یکی از ابزارهای شیطان می شمارد که با آن به گمراه کردن انسان ها می پردازد، با این بیان روشن می گردد که خباثت و پلیدی شراب امری دائمی است و در نتیجه تمام اولیاء الهی که از شیطان دور هستند، از شراب دور بوده و به طور اولویت پیامبران نیز از آن مبرا هستند.
«اى کسانى که ایمان آورده اید، شراب و قمار و بتها و گروبندى با تیرها پلیدى و کار شیطان است، از آن اجتناب کنید تا رستگار شوید. – شیطان مى خواهد با شراب و قمار میان شما کینه و دشمنى افکند و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد، آیا از آنها دست بر می دارید؟»[مائده/۹۱-۹۰]
امام صادق (ع) نیز در این باره می فرمایند: “خداوند هرگز پیامبرى را برنینگیخت، مگر آن که مى دانست که چون دین او را کامل کند، تحریم شرابخوارى نیز در آن است . شراب، همیشه حرام بوده است. همانا دین، مرحله به مرحله (تدریجا) کامل مى شود.”
پس خباثت و حرمت شراب همیشگی است. اگر چه دستور به ترک آن بیان نشده باشد. کما اینکه در اسلام نیز، سالها پس از بعثت و به تدریج حکم تحریم شرابخواری بیان شد.
در عقوبت شراب خوار نیز روایت بسیاری داریم.
امام على علیه السلام: “هر کس شراب بنوشد در حالى که مى داند حرام است، خداوند او را از زردابه بدن دوزخیان، بنوشاند.”
امام صادق از پدرانش علیهم السلام از امام على علیه السلام: “دائم الخمر همچون بت پرست خدا را دیدار خواهد کرد”(یعنی حکم شرابخوار مانند حکم بت پرست است)
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: “میگسار، در حالى از گور خود خارج مى شود که بر پیشانیش نوشته شده است: نومید از رحمت خدا.”
اما خلود در جهنم و یا اصل جهنمی شدن، منوط به حکم خداوند در قیامت است، آنچه می توان گفت؛ این است که توبه گناه را از بین می برد:
«وَ هُوَ الَّذی یَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ وَ یَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ؛[شوری/۲۵]
و همو است خدایى که توبه را از بندگانش مى پذیرد، و از گناهان عفو مى فرماید، و به آنچه مى کنید دانا است.»
چرا شراب در سه مرحله حرام شد؟