تمامی اعمال و دعاهای ماه ذی القعده

اعمال ذی القعده

این ماه اوّل ماه ‏های حرام است که حق تعالی در قرآن مجید ذکر فرموده و سیّد بن طاوس روایتی نقل کرده که ذی القعده در وقت شدّت و در سختی ها، محلّ اجابت دعا است . خصوصیت ماه حرام :شیخ مفید رحمه الله روایت کرده که پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند :هر کس در ماه حرام سه روز پنجشنبه و جمعه و شنبه را روزه بگیرد، خداوند برای او عبادت یک سال را بنویسد. همچنین روایت شده است نهصد سال که روزهای آن روزه و شب های آن در قیام باشد ( المراقبات . ص 369 ) .ذی القعده

فضیلت ماه ذی القعده

ماه ذی القعده، نخستین ماه از ماههای حرام است که در آنها جنگ، حتّی با دشمنان اسلام حرام است; مگر این که جنگ بر مسلمین تحمیل شود (سه ماه دیگر از ماههای حرام، ذی الحجّه، محرّم و رجب است).

آتش بس در این چهار ماه وسیله ای برای آرامش جامعه و توفیق برای حجّ و عبادت، حلّ مشکلات اقتصادی و بازنگری در امر جنگ و یافتن نقطه پایان برای آن و سپس مرهم نهادن بر زخم های جانکاه ناشی از آن است.

ماه ذی القعده، نخستین ماه از ماههای حرام است که در آنها جنگ، حتّی با دشمنان اسلام حرام است; مگر این که جنگ بر مسلمین تحمیل شود (سه ماه دیگر از ماههای حرام، ذی الحجّه، محرّم و رجب است).

آتش بس در این چهار ماه وسیله ای برای آرامش جامعه و توفیق برای حجّ و عبادت، حلّ مشکلات اقتصادی و بازنگری در امر جنگ و یافتن نقطه پایان برای آن و سپس مرهم نهادن بر زخم های جانکاه ناشی از آن است.

ماهی است که زوّار خانه خدا از اطراف و اکنافِ جهان به سوی خانه خدا حرکت می کنند، گروهی به مدینه می روند و قبر پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و قبور ائمّه هدی(علیهم السلام) را زیارت می کنند و آثار تاریخی که در جای جای این خاستگاه اسلامی وجود دارد را می بینند و غرق لذّات عمیق روحانی می شوند (هرچند نابخردان و جاهلان، بسیاری از این آثار عظیم و گرانقدر را از میان برده اند).

گروه دیگری راهی مکّه می شوند و با انجام مناسک «عمره تمتّع» در انتظار مراسم بزرگ عبادی سیاسی حج می نشینند و با طواف کعبه و شرکت در صفوف پرشکوه جماعت، روح و جانشان را تازه می کنند (خداوند این سفر روحانی را نصیب همه آرزومندان فرماید) تجدید یاد و خاطره آن، برای آنها که به این سفر رفته اند نیز لذّت بخش است.

«سیّد بن طاووس» در فضیلت این ماه می گوید:«ماه ذی القعده ماهی است که به هنگام شدّت و گرفتاری، زمان خوبی برای دعاست، و برای رفع ظلم و ستم و دعا بر ضد ظالم مؤثّر است».(7)

همچنین می گوید:«این ماه «ماه اجابت دعاها» نامیده شده است; لذا باید اوقاتش را غنیمت شمرد و در آن روزه حاجت گرفت».

شهر الذی القعده "تقویم ماه ذی القعده"

اوّل ذی القعده:

بنا بر نقلی، اوّل ذی القعده سال 173 هجری، روز میلاد حضرت فاطمه معصومه(علیها السلام)است.(1)

یازدهم ذی القعده:

روز یازدهم ماه (سال 148 هجری قمری) روز میلاد مسعود امام علی بن موسی الرضا(علیهما السلام) است.(2)

بیست و سوم ماه ذی القعده:

(سال 203) طبق برخی از روایات شهادت همان حضرت است و زیارت آن حضرت در چنین روزی مناسب است. (هرچند معروف در شهادت آن حضرت «آخر ماه صفر» است).(3)

بیست و پنجم ماه ذی القعده:

طبق روایتی از امام رضا(علیه السلام) روز دحوالأرض است (روزی است که نخستین خشکی ها از زیر آب - که تمام روی زمین را فراگرفته بود - سر برآورد و مطابق بعضی از روایات، نخستین جایی که از زیر آب بیرون آمد و خشک شد و سپس گسترش یافت، سرزمین «مکّه» و به خصوص محلّ «خانه کعبه» بود و لذا مکّه «ام القری» ]= مادر همه آبادی ها[ نام گرفت).(4)

امام باقر علیه السلام فرمودند:خداوند از توبه بنده خود بیش از شخصی که در شب دراز و بسیار تاریک مرکب سواری و آذوقه خود را گم کرده و سپس پیدا کند، خوشحال می شود

آخر ماه ذی القعده:

(سال 220 هجری قمری) روز شهادت امام نهم، امام محمد تقی(علیه السلام)است که به زهر «معتصم عبّاسی» در بغداد مسموم و شهید گشت در حالی که بیش از 25 سال از عمر مبارکش نمی گذشت; بدن مطهّر آن حضرت را به کاظمین که نزدیک بغداد است آوردند و در کنار جدّ بزرگوارش امام موسی بن جعفر(علیهما السلام) به خاک سپردند و انتخاب نام کاظمین بر آن شهر به همین مناسبت است (قبلاً آن جا را «مقابر قریش» می نامیدند).(5)

در حدیثی آمده است که خود آن حضرت می فرمود:«اَلْفَرَجُ بَعْدَ الْمأمُونِ بِثَلاثینَ شَهْراً; آسودگی من بعد از مرگ مأمون به فاصله سی ماه خواهد بود».(6)

که این جمله اشاره ای به شهادت آن حضرت بعد از دو سال و نیم (30 ماه) بعد از مرگ مأمون بود. همچنین نشان می دهد که آن بزرگوار تا چه حد به خاطر فشارهای دستگاه بنی عبّاس در زحمت بودند.

توبه ای منقول از پیامبر اکرم صلوات الله علیه و فضیلت توبه و استغفار

برای به دست آوردن طاعت خدا در این ماه قبل از هر چیز از تمام مسائلی که قبلاً گرفتار آن بودی توبه کن؛ توبه ای صادقانه.

روایت شده که رسول خدا صلوات الله علیه در روز یکشنبه ماه ذی القعده فرمود:مردم! کدام یک از شما می خواهید توبه کنید؟ راوی می گوید:گفتیم:رسول خدا! همه ما می خواهیم توبه کنیم. حضرت فرمودند:غسل کرده، وضو گرفته و چهار رکعت نماز به جا آورید.

در هر رکعت یک بار (فاتحةالکتاب)، سه بار (قل هو الله احد) و یک بار معوذتین (قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق) بخوانید. آنگاه هفتاد بار استغفار نموده و در پایان (لا حول و لا قوة الا بالله) بگویید. سپس بگویید:«یا عزیز! یا غفار! اغفرلی ذنوبی و ذنوب جمیع المؤمنین و المؤمنات فانه لا یغفر الذنوب الا انت» ای عزیز! ای بخشاینده! گناهان من و گناهان تمام مردان و زنان مؤمن را ببخش که جز تو کسی گناهان را نمی بخشد.

رسول خدا صلوات الله علیه فرمودند:کسی که سه روز از ماه حرام، پنجشنبه، جمعه و شنبه را روزه بگیرد، خداوند عبادت یک سال را برای او می نویسد

آنگاه فرمود:بنده ای از امت من چنین عملی را انجام نمی دهد مگر این که از آسمان به او ندا می رسد:بنده خدا! عمل را از نو شروع کن که توبه تو قبول، و گناهانت بخشیده شد. فرشته دیگری از زیر عرش ندا می کند:ای بنده! مبارک باد بر تو و بر خانواده و خاندانت. منادی دیگری صدا می زند:در روز قیامت، دشمنانت را از تو راضی می نمایند. فرشته دیگری ندا می کند:ای بنده! با ایمان از دنیا می روی؛ دینت از تو گرفته نشده و قبر تو نورانی و وسیع خواهد شد. منادی دیگر صدا می زند:پدر و مادرت از تو راضی می شوند، گرچه خشمگین باشند؛

پدر و مادر و خاندانت بخشیده شده و در دنیا و آخرت خوش رزق خواهی بود. جبرئیل ندا می کند:من با فرشته مرگ پیش تو آمده و به او دستور می دهم که با تو خوش رفتار بوده، به خاطر مرگ آسیبی به تو نرسانیده و به نرمی روح را از بدنت خارج نماید. گفتیم:رسول خدا! اگر کسی در زمان دیگری چنین بگوید چطور؟ فرمودند:چیزهایی را که گفتم برای او نیز خواهد بود. جبرئیل این مطالب را در شب معراج به من گفت.

امام باقر علیه السلام فرمودند:خداوند از توبه بنده خود بیش از شخصی که در شب دراز و بسیار تاریک مرکب سواری و آذوقه خود را گم کرده و سپس پیدا کند، خوشحال می شود.

روز اوّل روز بسیار مبارکی است و در آن چند عمل وارد است:

اوّل:روزه که ثواب روزه هشتاد ماه دارد.

دوّم:خواندن نماز حضرت فاطمه عَلیهَاالسَّلام و شیخ فرموده که روایت شده که آن چهار رکعت است بدو سلام مثل نماز امیرالمؤ منین علیه السلام در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید پنجاه مرتبه و بعد از سلام تسبیح آن حضرت بخواند و بگوید:

سُبْحانَ ذِی الْعِزِّ الشّامِخِ الْمُنیفِ سُبْحانَ ذِی الْجَلالِ الْباذِخِ الْعَظیمِ سُبْحانَ

ذِی الْمُلْکِ الْفاخِرِ الْقَدیمِ سُبْحانَ مَنْ یَری اَثَرَ النَّمْلَةِ فِی الصَّفا سُبْحانَ مَنْ یَری

وَقْعَ الطَّیْرِ فِی الْهَوآءِ سُبْحانَ مَنْ هُوَ هکَذا وَلا هَکَذا غَیْرُهُ.

(منزه است خدای صاحب عزت بلند و والا منزه است صاحب شوکت مرتفع و بزرگ منزه است صاحب فرمانروائی گرانمایه و دیرینه منزه است آنکس که بیند جای پای مور را بر روی سنگ خارا منزه است آنکس که بیند ردّ عبور پرنده را در هوا منزه است آنکس که فقط او چنین است و جز او چنین نیست )
سوّم:دو رکعت نماز پیش از زوال به نیم ساعت در هر رکعت حمد یک مرتبه و هر یک از توحید و آیة الکرسی و قَدْر ده مرتبه

چهارم:هر که از ظالمی ترسد در این روز بگوید حَسْبی حَسْبی حَسْبی مِنْ سُؤ الی عِلْمُکَ بِحالی تا حق تعالی کفایت کند شرّ ظالم را از او و بدانکه در این روز تولّد شده حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام.

فضیلت ها و اعمال ماه ذی القعده

اعمال دهه نخست از ماه ذی الحجّه

امام صادق(علیه السلام) می فرماید:پدرم حضرت امام باقر(علیه السلام) به من فرمود:پسرم! در دهه نخست از ماه ذی الحجّه، هر شب میان نماز مغرب و عشا این دو رکعت نماز را ترک مکن:

در هر رکعت سوره حمد و سوره قل هو الله را می خوانی، پس از آن این آیه (آیه 142 سوره اعراف) را می خوانی:

وَ واعَدْنا مُوسی ثَلاثینَ لَیْلَةً، وَ أَتْمَمْناها بَعَشْر، فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ

و ما با موسی سی شب وعده گذاشتیم سپس آن را با ده شب دیگر تکمیل نمودیم به این ترتیب میعاد پروردگارش (با او)

أَرْبَعینَ لَیْلَةً، وَ قالَ مُوسی لاَِخیهِ هارُونَ اخْلُفْنی فی قَوْمی، وَ أَصْلِـحْ

چهل شب تمام شد و موسی به برادرش هارون گفت:جانشین من در میان قومم باش و (آنها را) اصلاح کن

وَلا تَتَّبِعْ سَبیـلَ الْمُفْسِـدینَ.

و از روش مفسدان پیروی منما.

اگر چنین کنی، در ثواب حاجیان، و اعمال حجّ آنها شریک می شوی.

2ـ روزه گرفتن در نُه روز اوّل. در روایتی از امام موسی کاظم(علیه السلام) نقل شده است که هر کس نُه روز اوّل ذی الحجّه را روزه بدارد، خداوند ثواب روزه تمام عمر را برای او می نویسد.

3ـ ابوحمزه ثمالی از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است که آن حضرت، از روز اوّل تا عصر روز عرفه، پس از نماز صبح و قبل از نماز مغرب این دعا را می خواند:

اَللّـهُمَّ هذِهِ الاَْیّامُ الَّتی فَضَّلْتَها عَلَی الاَْیّامِ وَشَرَّفْتَها، وَ قَدْ بَلَّغْتَنیها بِمَنِّکَ

خدایا این روزهایی است که برتری و شرافتش دادی بر سایر روزها و به لطف و

وَرَحْمَتِکَ، فَاَنْزِلْ عَلَیْنا مِنْ بَرَکاتِکَ، وَاَوْسِعْ عَلَیْنا فیها مِنْ نَعْمآئِکَ،

رحمتت مرا بدانها رساندی پس برکات خودت را بر ما فرو بار و از نعمتهای خود در این روزها بر ما وسعت ده

اَللّـهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَاَنْ تَهْدِیَنا فیها

خدایا من از تو خواهم که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و نیز خواهم که ما را دراین روزها به

لِسَبیلِ الْهُدی، وَالْعَفافِ وَالْغِنی، وَالْعَمَلِ فیها بِما تُحِبُّ وَتَرْضی، اَللّهُمَّ

راه هدایت و پاکدامنی و بی نیازی راهنمایی فرمایی و موفقمان داری به انجام آنچه دوست داری و موجب خشنودی تواست خدایا

اِنّی اَسْئَلُکَ یا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوی، وَیا سامِعَ کُلِّ نَجْوی، وَیا شاهِدَ کُلِّ

از تو خواهم ای جایگاه هر شکایت و ای شنوای هر سخن سِرّی و راز و ای حاضر در هر

مَلاَ، وَیا عالِمَ کُلِّ خَفِیَّة، اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ اَنْ تَکْشِفَ

جمع و ای دانای هر نهان که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و بگشایی

عَنّا فیهَا الْبَلاءَ، وَ تَسْتَجیبَ لَنا فیهَا الدُّعآءَ، وَ تُقَوِّیَنا فیها وَ تُعینَنا،

در این روزها از ما بلا و گرفتاری را و مستجاب گردانی در آنها دعای ما را و نیرو دهی به ما در این روزها و کمکمان دهی

وَتُوَفِّقَنا فیها لِما تُحِبُّ رَبَّنا وَتَرْضی، وَعَلی مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنا مِنْ

و موفقمان داری پروردگارا بدانچه دوست داری و خشنود گردی و بر آنچه واجب کرده ای بر ما از اطاعت خودت

طاعَتِکَ، وَطـاعَةِ رَسُولِکَ وَاَهْلِ وِلایَتِکَ، اَللّـهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ یا اَرْحَمَ

و اطاعت پیامبرت و اهل ولایتت خدایا از تو خواهم ای مهربانترین

الرّاحِمینَ، اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَاَنْ تَهَبَ لَنا فیهَا الرِّضا،

مهربانان که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و در این ایام خشنودی خویش را به من ببخش

اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعآءِ، وَلا تَحْرِمْنا خَیْرَ ما تُنْزِلُ فیها مِنَ السَّمآءِ، وَطَهِّرْنا

که براستی تو شنوای دعایی و محروم مکن ما را از خیری که در این روزها از آسمان فرو باری و پاکمان کن

مِنَ الذُّنُوبِ یا عَلاّمَ الْغُیُوبِ، وَاَوْجِبْ لَنا فیها دارَ الْخُلُودِ، اَللّهُمَّ صَلِّ

از گناهان ای دانای بر نادیدنیها و واجب گردان در این ایّام برای ما خانه جاویدان را خدایا درود فرست

عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَلا تَتْرُکْ لَنا فیها ذَنْباً اِلاَّ غَفَرْتَهُ، وَلا هَمّاً اِلاَّ

بر محمّد و آل محمّد و هیچ گناهی برای ما باقی مگذار جز آن که بیامرزی و نه اندوهی جز

فَرَّجْتَهُ، وَلا دَیْناً اِلاَّ قَضَیْتَهُ، وَلا غائِباً اِلاَّ اَدَّیْتَهُ، وَلا حاجَةً مِنْ حَوائِجِ

آن که بگشایی و نه بِدهی جز آن که بپردازی و نه غایبی جز آن که به ما برسانی و نه حاجتی از حاجات

الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ اِلاَّ سَهَّلْتَها وَیَسَّرْتَها، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ، اَللّـهُمَّ یا

دنیا و آخرت جز آن که آسان و هموارش گردانی که براستی تو بر هر چیز توانایی خدایا ای

عالِمَ الْخَفِیّاتِ، یا راحِمَ الْعَبَراتِ، یا مُجیبَ الدَّعَواتِ، یا رَبَّ الاَْرَضینَ

دانای اسرار پنهان ای رحم کننده بر اشک دیدگان ای اجابت کننده دعاها ای پروردگار زمینها

وَالسَّمواتِ، یا مَنْ لا تَتَشابَهُ عَلَیْهِ الاَْصْواتُ، صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ

و آسمانها ای که صداها(ی بیشمار) بر او اشتباه نشود درود فرست بر محمّد و آل

مُحَمَّد، وَاجْعَلْنا فیها مِنْ عُتَقآئِکَ وَطُلَقآئِکَ مِنَ النّارِ، وَالْفائِزینَ بِجَنَّتِکَ،

محمّد و قرار ده ما را در این روزها ازآزادشدگان و رهایی یافتگان از آتش و نائل شوندگان به بهشتت

وَالنّاجینَ بِرَحْمَتِکَ، یااَرْحَمَ الرّاحِمینَ، وَصَلَّی اللهُ عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّد

و نجات یافتگان بوسیله رحمتت ای مهربانترین مهربانان و درود خدا بر آقای ما محمّد و

وَآلِهِ اَجْمَعینَ، وَسَلَّمَ عَلَیْهِمْ تَسْلیماً.

آلش همگی و سلام بر همه آنان باد.

4ـ آن پنج دعایی را بخواند که به فرموده امام باقر(علیه السلام) خداوند آن را بوسیله جبرئیل برای حضرت عیسی(علیه السلام) هدیه فرستاد، تا در ایّام این دهه، آنها را بخواند. آن پنج دعا چنین است:

اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ

گواهی دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست که شریک ندارد از آن اوست فرمانروایی و خاص اوست ستایش هر چه خیر است

الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ. اَشْهَدُ اَنْ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا

بدست اوست و او بر هر چیز تواناست گواهی دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست که

شَریکَ لَهُ، اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً وَلا وَلَداً. اَشْهَدُ اَنْ لا اِلـهَ

شریک ندارد یگانه بی نیازی که همسر و فرزندی برای خود نگیرد گواهی دهم که معبودی

اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ

جز خدای یگانه نیست که شریک ندارد یگانه بی نیازی که نزاید و نه زاییده شده و نیست برایش

کُفُواً اَحَدٌ. اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ

همتایی هیچ کس (4) گواهی دهم که معبودی جز خدای یگانه نیست که شریکی ندارد از آن اوست فرمانروایی و خاص اوست

الْحَمْدُ، یُحْیی وَیُمیتُ، وَهُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلی کُلِّ

ستایش زنده کند و بمیراند و اوست زنده ای که نمیرد خیر بدست اوست و او بر هر

شَیْء قَدیرٌ. حَسْبِیَ اللهُ وَکَفی، سَمِعَ اللهُ لِمَنْ دَعا، لَیْسَ وَرآءَ اللهِ

چیز تواناست بس است مرا خدا و کافی است بشنود خدا صدای هر کس که دعا کند ورای خدا

مُنْتَهی،اَشْهَدُللهِِ بِما دَعا،وَاَنَّهُ بَریءٌ مِمَّنْ تَبَرَّءَ، وَاَنَّ لِلّهِ الاْخِرَةَ وَالاُْولی.

انتهایی نیست گواهی دهم برای خدا بدانچه خوانده است و این که بیزار است از هر که از او بیزاری جسته و برای خداست آخرت و دنیا.

سپس حضرت عیسی(علیه السلام) پاداش فراوانی را برای صد مرتبه خواندنِ این پنج دعا ذکر فرمود. مرحوم «علاّمه مجلسی» گفته است:اگر کسی هر روز هر یک از این پنج دعا را ده مرتبه بخواند (که در مدّت ده روز هر کدام را صد مرتبه خوانده است) به روایت عمل کرده است. البتّه اگر هر روز هر دعایی را صد مرتبه بخواند بهتر است.

5ـ در هر روز از این دهه، این تهلیلات [لا اله إلاّ اللّه ها] را که از امیر مؤمنان(علیه السلام) نقل شده است بخواند و اگر روزی ده مرتبه بخواند بهتر است:

لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الّلَیالی وَالدُّهُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ اَمْواجِ الْبُحُورِ، لا

معبودی جز خدا نیست به شماره شبها و روزگاران معبودی جز خدا نیست به شماره موجهای دریاها

اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَرَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّوْکِ

معبودی جز خدا نیست و رحمت او بهتر است از آنچه مردم جمع کنند معبودی جز خدا نیست به شماره هر خار و

وَالشَّجَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالْوَبَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الْحَجَرِ

هر درخت معبودی جز خدا نیست به شماره هر مُو و کُرک معبودی جز خدا نیست به شماره هر سنگ

وَالْمَدَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ فِی اللَّیْلِ اِذا

و کلوخ معبودی جز خدا نیست به شماره بهم خوردن چشمها معبودی جز خدا نیست در شب چون

عَسْعَسَ، وَالصُّبْحِ اِذا تَنَفَّسَ، لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الرِّیاحِ فِی الْبَراری

تاریک شود و در صبح چون بدمد معبودی نیست جز خدا به شماره بادها در صحراها

وَالصُّخُـورِ، لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ مِـنَ الْیَـوْمِ اِلـی یَـوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ.

اعمال روز25 ذیقعده

بیست و پنجم شب دَحْوُالاْرْض است (یعنی پهن شدن زمین از زیر خانه کعبه بر روی آب ) و از لیالی شریفه است که رحمت خدا درآن نازل می شود و قیام به عبادت در آن اجر بسیار دارد و از حَسَن بن علی وَشّا روایت است که گفت من کودک بودم که با پدرم در خدمت امام رضاعلیه السلام شام خوردیم در شب بیست و پنجم ماه ذی القعده پس فرمود که امشب حضرت ابراهیم علیه السلام و حضرت عیسی علیه السلام متولّد شده اند و زمین از زیر کعبه پهن شده است پس هر که روزش را روزه بدارد چنان است که شصت ماه را روزه داشته باشد و به روایت دیگر است که فرمود در این روز حضرت قائم علیه السلام قیام خواهد نمود روز بیست و پنجم روز دحوالا رض است و یکی از آن چهار روز است که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است

در روایتی روزه اش ‍ مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر کفّاره هفتاد سالست و هر که این روز را روزه بدارد و شبش را به عبات بسر آورد از برای او عبادت صد سال نوشته شود و از برای روزه دار این روز هر چه در میان آسمان و زمین ااستغفار کند و این روزی است کهرحمت خدا در آن منتشر گردیده و از برای عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاریست.

اعمال شب و روز دحو الارض

*روزه:یکی از آن چهار روز است که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است، در روایتی روزه‏اش مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر کفاره هفتاد سال است، هر که این روز را روزه بدارد و شبش را به عبادت به سر آورد از برای او عبادت صد سال نوشته شود، از برای روزه‏دار این روز هر چه در میان آسمان و زمین است استغفار کند، این روزی است که رحمت خدا در آن منتشر شده، از برای عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاری است.

* نماز:نمازی که در کتب شیعه قمیین روایت شده است، آن دو رکعت است، در وقت چاشت در هر رکعت بعد از «حمد»، پنج مرتبه «توحید» و «الشمس» بخواند و بعد از سلام نماز بخواند

«لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»،

پس دعا کند و بخواند

«یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ

اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیِّئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ» .

*دعا:خواندن این دعا است که شیخ در «مصباح» فرموده، خواندن آن مستحب است:

«اللَّهُمَّ دَاحِیَ الْکَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ أَسْأَلُکَ

فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیَّامِکَ الَّتِی أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَ جَعَلْتَهَا عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ

وَدِیعَةً وَ إِلَیْکَ ذَرِیعَةً وَ بِرَحْمَتِکَ الْوَسِیعَةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ

فِی الْمِیثَاقِ الْقَرِیبِ یَوْمَ التَّلاقِ فَاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ وَ دَاعٍ إِلَی کُلِّ حَقٍّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ

الْأَطْهَارِ الْهُدَاةِ الْمَنَارِ دَعَائِمِ الْجَبَّارِ وَ وُلاةِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَعْطِنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا

مِنْ عَطَائِکَ الْمَخْزُونِ غَیْرَ مَقْطُوعٍ وَ لا مَمْنُوعٍ [مَمْنُونٍ‏] تَجْمَعُ لَنَا بِهِ التَّوْبَةَ وَ حُسْنَ

الْأَوْبَةِ یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَکْرَمَ مَرْجُوٍّ یَا کَفِیُّ یَا وَفِیُّ یَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِیٌّ الْطُفْ لِی

بِلُطْفِکَ وَ أَسْعِدْنِی بِعَفْوِکَ وَ أَیِّدْنِی بِنَصْرِکَ وَ لا تُنْسِنِی کَرِیمَ ذِکْرِکَ بِوُلاةِ أَمْرِکَ

وَ حَفَظَةِ سِرِّکَ وَ احْفَظْنِی مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَی یَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ وَ أَشْهِدْنِی

أَوْلِیَاءَکَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِی وَ حُلُولِ رَمْسِی وَ انْقِطَاعِ عَمَلِی وَ انْقِضَاءِ أَجَلِی اللَّهُمَّ

وَ اذْکُرْنِی عَلَی طُولِ الْبِلَی إِذَا حَلَلْتُ بَیْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَی وَ نَسِیَنِیَ النَّاسُونَ مِنَ

الْوَرَی وَ أَحْلِلْنِی دَارَ الْمُقَامَةِ وَ بَوِّئْنِی مَنْزِلَ الْکَرَامَةِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ مُرَافِقِی أَوْلِیَائِکَ

وَ أَهْلِ اجْتِبَائِکَ وَ اصْطِفَائِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی لِقَائِکَ وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ

حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِیئا مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنِی حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ

صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اسْقِنِی مِنْهُ مَشْرَبا رَوِیّا سَائِغا هَنِیئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ لا أُحَلَّأُ

وِرْدَهُ وَ لا عَنْهُ أُذَادُ وَ اجْعَلْهُ لِی خَیْرَ زَادٍ وَ أَوْفَی مِیعَادٍ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهَادُ اللَّهُمَّ وَ

الْعَنْ جَبَابِرَةَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ بِحُقُوقِ [لِحُقُوقِ‏] أَوْلِیَائِکَ الْمُسْتَأْثِرِینَ اللَّهُمَّ

وَ اقْصِمْ دَعَائِمَهُمْ وَ أَهْلِکْ أَشْیَاعَهُمْ وَ عَامِلَهُمْ وَ عَجِّلْ مَهَالِکَهُمْ وَ اسْلُبْهُمْ مَمَالِکَهُمْ

وَ ضَیِّقْ عَلَیْهِمْ مَسَالِکَهُمْ وَ الْعَنْ مُسَاهِمَهُمْ وَ مُشَارِکَهُمْ اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیَائِکَ

وَ ارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظَالِمَهُمْ وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِینِکَ مُنْتَصِرا وَ بِأَمْرِکَ

فِی أَعْدَائِکَ مُؤْتَمِرا اللَّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَةِ النَّصْرِ وَ بِمَا أَلْقَیْتَ إِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ

مُنْتَقِما لَکَ حَتَّی تَرْضَی وَ یَعُودَ دِینُکَ بِهِ وَ عَلَی یَدَیْهِ جَدِیدا غَضّا وَ یَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضا

وَ یَرْفِضَ الْبَاطِلَ رَفْضا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَی جَمِیعِ آبَائِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ صَحْبِهِ وَ

أُسْرَتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِی کَرَّتِهِ حَتَّی نَکُونَ فِی زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ اللَّهُمَّ أَدْرِکْ بِنَا قِیَامَهُ

وَ أَشْهِدْنَا أَیَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَیْهِ [عَلَی مُحَمَّدٍ] وَ ارْدُدْ إِلَیْنَا سَلامَهُ وَ السَّلامُ عَلَیْهِ [عَلَیْهِمْ‏]

وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ».

ذکــر خداوند

معنای ذکر، فقط گفتن الفاظ و اوراد و نام های خداوند نیست. بهترین نوع ذکر خدا، به یاد خدا بودن و او را بر اعمال و گفتار و کردار خویش ناظردانستن است.

*زیارت امام رضا (ع)

زیارت حضرت امام رضا (ع) که مرحوم میرداماد (ره) در رساله اربعه ایام خود در بیان اعمال روز دحو الارض آن را از افضل اعمال مستحبه دانسته است.

*غسل

انجام غسل مستحبی به نیت روز دحوالارض

*شب زنده داری

احیا و شب زنده داری که برابر با عبادت صد سال است.

در پایان باید دانست که فرصت های معنوی در زندگی بشر، نعمت هایی هستند که جسم و روح آنان را نوازش می دهد و موجبات شادمانی و آرامش را فراهم می سازد. دحوالارض نیز از همین گونه است. پس قدر این فرصت طلایی را بدانیم که رسول خدا فرمود

«اِنَّ لِرَبِّکُمْ فی ایامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ اَن یصیبَکُمْ نَفْحَةٌ مِنْها

فَلا تَشْقَوْنَ بَعْدَها اَبداً»

همانا در طول زندگی شما نسیم هایی از سوی پروردگارتان می وزد. هان! خود را در معرض آنها قرار دهید، باشد که چنین نسیمی سبب شود که برای همیشه بدبختی از شما دور بماند.

حسن خوبی های ذی القعده

اعمال یکشنبه ذیقعده

رسول خدا(ص) در روز یکشنبه ماه ذی القعده فرمود:«ای مردم! کدام یک از شما می خواهید توبه کنید؟» گفتند:رسول خدا! همه ما می خواهیم توبه کنیم. پیامبر فرمود:«غسل کرده، وضو گرفته و چهار رکعت نماز بجا آورید. در هر رکعت یک بار "فاتحة الکتاب"، سه بار

"قل هو اللّه احد"

و یک بار

"معوذتین"

(قل اعوذ برب الفلق ‏و قل اعوذ برب الناس) بخوانید. آن گاه هفتادبار استغفار نموده و در پایان

"لا حول و لا قوّة إلا باللّه"

بگویید. سپس بگویید:

"یا عزیز یا غفّار اغفر لی ذنوبی و ذنوب جمیع المؤمنین و المؤمنات فإنّه لا یغفر الذّنوب إلا أنت"؛

ای عزیز! ای بخشاینده! گناهان من و گناهان تمام مردان و زنان مؤمن را بیامرز که جز تو کسی گناهان را نمی آمرزد».

آن گاه فرمود:«بنده ای از امت من چنین عملی را انجام نمی دهد، مگر این که از آسمان به او ندا می رسد:بنده خدا! عمل را از نو شروع کن که توبه تو قبول، و گناهانت آمرزیده شد. فرشته دیگر از زیر عرش ندا می کند:ای بنده! مبارک باد بر تو و بر خانواده و خاندانت. منادی دیگری صدا می زند:در روز قیامت، دشمنانت را از تو راضی می نمایند.

فرشته دیگری ندا می کند:ای بنده! با ایمان از دنیا می روی. دینت از تو گرفته نشده و قبر تو وسیع و نورانی خواهد شد. منادی دیگری صدا می زند:پدر و مادرت راضی می شوند، گرچه خشمگین باشند، پدر و مادر، تو و خاندانت بخشیده شده و در دنیا و آخرت خوش رزق خواهی بود. جبرئیل ندا می کند:من با فرشته مرگ پیش تو آمده و به او دستور می دهم که با تو خوش رفتار بوده، به خاطر مرگ آسیبی به تو نرسانیده و به نرمی، روح را از بدنت خارج نماید».

گفتند:ای رسول خدا! اگر کسی در زمان دیگری چنین بگوید چطور؟ آن حضرت فرمود:«چیزهایی را که گفتم برای او نیز خواهد بود. جبرئیل این مطالب را در شب معراج به من گفت».

گفتنی است؛ این روایت را تنها سید بن طاوس به نقل از انس بن مالک آورده است و در منابع دیگر شیعی نیامده است. از متن روایت نمی توان استنباط دو رکعت یا چهار رکعت نمود؛ زیرا در آن سخنی از تشهد و سلام نیامده اما چون در فقه، نمازهای مستحبی – جز در مواردی که تصریح به خلاف باشد - به صورت دو رکعتی است و از آن جا که در مورد این نماز تصریحی به چهار رکعتی بودن وجود ندارد، باید آن را به صورت دو نماز جداگانه دو رکعتی خواند و سپس در آخر چهار رکعت، استغفار و دعای آن خوانده شود.

روز آخِر ذیقعده

شهادت حضرت امام محمّد تقی علیه السّلام است .

اعمال ماه ذی القعده؛ روز آخر ماه، سنه دویست و بیست بنابر مشهور حضرت امام محمد تقی علیه السلام به زهر معتصم در بغداد شهید شد و این بعد از دو سال و نیم تقریباً از فوت ماءمون گذشته بود چنانکه خود آن جناب میفرمود

اَلْفَرَجُ بَعْدَ الْمَاءمُونِ بِثلثینَ شَهْراً

و این کلمه مُشْعِر است بر آنکه آن حضرت از سوء معاشرت ماءمون در کمال اذیّت و صدمه بود که مرگ خود را فَرَج و گشایش خود تعبیر نموده چنانکه پدر بزرگوارش حضرت امام رضاعلیه السلام در زمان ولایتعهد خود نیز چنین بوده و در هر جمعه که از مسجد جامع مراجعت می فرمود به همان حالی که عرق دار و غبارآلوده بود دستها را به درگاه الهی بلند می کرد و می گفت اِلهی اگر فَرَج و گشایش امر من در مرگ من است پس همین ساعت در مرگ من تعجیل فرما و پیوسته در غم و غصّه بود تا از دنیا رحلت فرمود و حضرت امام محمّد تقی علیه السلام در وقتی که وفات کرد از سنّ شریفش بیست و پنج سال و چند ماهی گذشته بود قبر شریفش ‍در بقعه مبارکه کاظمیّه در پشت سر جدّ بزرگوارش حضرت امام موسی علیه السلام واقع است.