دعا کردن چه آدابی دارد و چه دعایی اجابت میشود؟
عبادات باید با نیت تقرب به خدا به جا آورده شود و دعا که از برترین عبادتهاست تنها با همین نیت باید انجام گیرد.
همچون اولیای خاص الهی که تسلیم محض اوامر او هستند و از آن جهت دعا می کنند که اطاعت حق تعالی است و لذا دعایشان اجابت بشود یا نه، راضی هستند. هر چند آنان از دعا جز تقرب، چیزی نمی خواهند، اما خود دعا دارای آثار و فوایدی است که هر دعاکننده ای از آن بهره مند خواهد شد، البته در صورتی که آداب و شرایط آن را رعایت کند.
در این مقاله با توجه به روایات به برخی از مهمترین فواید دعا اشاره می کنیم:
١- کسب معرفت: از شرایط دعا، به دست آوردن معرفت لازم برای شناخت خود و خداست. اینکه انسان بداند فقیر محض است و در همه چیز محتاج خداست و خداوند بی نیاز از دیگران و برآورنده نیاز دیگران است و بداند که هیچ چیزی بدون اراده خداوند واقع نمی شود و هرچه را او اراده کند بی درنگ محقق می شود. «انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له کن فیکون» (یس/82) با این معرفت انسان با تمام وجود و با اخلاص دعا خواهد کرد و همین باعث اجابت آن می شود. امام صادق (ع) در بیان آیه «فلیستجیبوا لی و لیؤمنوا بی» می فرمایند:«یعنی مردم بدانند که خداوند قادر است هر آنچه را بخواهند به آنان عطا کند.» (بحارالانوار، ج 93، ص 323) و وقتی از آن حضرت درباره علت عدم استجابت دعا پرسیدند، فرمود:«چون شما کسی را می خوانید که او را نمی شناسید.» (بحار الانوار، ج 93، ص 368)
٢-تشویق به فعالیت: امام صادق (ع) می فرمایند:«دعای چهار نفر اجابت نمی شود:یکی از آنها کسی است که در خانه بنشیند و از خدا روزی طلب کند (کافی، ج 2، ص 511) و حضرت علی (ع) می فرمایند:«دعا کننده بدون عمل مانند تیرانداز بدون کمان است که هیچ گاه دعای او به اجابت نمی رسد.» (نهج البلاغه، ص 534) کسی که واقعا می خواهد دعا کند باید حداکثر شرایط اجابت آن را رعایت کند. یکی از آن شرایط کار همراه دعاست.
٣- جلب روزی: خداوند روزی دهنده تمام مخلوقات است اما با دعا می توان نعمت های بیشتر و بهتری به سوی خود جلب کرد. پیامبر (ص) می فرمایند:«رزق و روزی به عدد قطرات باران از آسمان بر زمین نازل می شود تا هر کس به اندازه خود دریافت کند، لکن خداوند زیاده دهنده است پس از فضل خداوند نعمت های بیشتری درخواست کنید.» (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 9، ص 299)
4- دفع بلا: امام سجاد (ع) می فرمایند:«دعا و بلا با هم هستند تا روز قیامت و دعا بلا را دفع می کند حتی در حالی که نزول بلا قطعی شده باشد.» و حضرت علی (ع) می فرمایند:«امواج بلا را با دعا دفع کنید.» (نهج البلاغه، ص 495، کلمات قصار 146)
انسان در همه امور محتاج خداوند است و برای برآورده شدن حاجت نباید متکی به وسایل و وسایط عادی و ظاهری باشد. هر چه هست از خداست، هر چند خداوند نعمت های خود را با واسطه به بندگان می رساند. در حدیث قدسی آمده است:خداوند به موسی(ع) فرمود:هر چه را که احتیاج داری از من بخواه حتی علف گوسفند و نمک طعامت را. (وسایل الشیعه، ج 7، ص 32) اما بهتر است وقتی بنده محتاج در مقابل خداوندی بی نیاز می ایستد و از او درخواست می کند، نعمت های بزرگ و ارزشمند بخواهد چرا که برای خداوند، اعطای نعمت هیچ زحمتی ندارد و کوچک و بزرگ آن نزد خداوند مساوی است. در اینجا با توجه به روش معصومین (ع) به چند نمونه اشاره می کنیم:
دعا کردن برای اجابت
عبادات باید با نیت تقرب به خدا به جا آورده شود.
سلامتی و ظهور امام زمان (عج)
وقتی امام زمان (عج) ظهور کند، هرگونه ظلمی برچیده می شود، و عدل سراسر زمین را فرا می گیرد، عقل ها کامل می شود و هیچ کس به دنبال گناه نمی رود، برکت بر بندگان به سبب اعمال خیر و گناه نکردن نازل می شود و فقر ریشه کن می گردد و حتی مردم برای انجام عمل خیر به دنبال فقیر می گردند، ولی کسی را نمی یابند. چه آرزویی بزرگتر از زندگی کردن در چنین اجتماعی که سعادت دنیا و آخرت همه در آن است و چه سعادتی بالاتر از اینکه انسان در حکومت امام زمان (عج) زندگی کند.
دعا برای والدین
پدر و مادر واسطه به وجود آمدن انسان هستند و همچنین بیشترین زحمات هر شخصی برعهده والدین اوست، لذا در اسلام احترام و نیکی به آنها بسیار مورد تأکید قرار گرفته است، چنان که در آیات مختلف قرآن، بعد از امر به عبادت خدا و شریک قرار ندادن برای او، امر به احسان به والدین شده است و از آنجا که انسان هر چه به والدین خود خدمت کند، از عهده سپاس از زحمات آنان بر نمی آید، یکی از راه های جبران زحمات، دعای خیر در حق آنان است.
طلب خیر برای دیگران
پیامبر اکرم(ص) می فرمایند:وقتی دعا می کنید برای عموم مردم دعا کنید که باعث اجابت دعاست (بحار الانوار، ج 90، ص 313). خداوند نه از برآوردن حاجات ناتوان است و نه در اعطای آن بخل می ورزد پس اگر کسی برای دیگران خیر بخواهد، خداوند به خاطر خیرخواهی او برای دیگران، حاجت او را برآورده می کند.
عافیت و عاقبت به خیری
از بزرگترین نعمت های الهی سلامتی و عافیت است:سلامتی دین و بدن، دنیا و آخرت. هر چند خداوند بدون درخواست به بندگان خود سلامتی می دهد اما باید با دعا کردن هم عافیت دین و آخرت خود را بخواهد و هم باعث بقای آن تا آخر عمر باشند، تا مبادا در طول زندگی این عافیت از بین برود و عاقبت انسان با بی دینی و ذلت دنیا و آخرت همراه باشد.
طلب توبه
معصیت علاوه بر عذاب اخروی، آثار سوئی نیز در همین دنیا دارد که باعث می شود انسان هر چه بیشتر از معنویات دور باشد و توفیق اطاعت از او سلب شود. برای همین درخواست از بین رفتن آثار گناهان گذشته بر توفیق عبادت بیشتر در آینده، از دعاهای پراهمیت است.
طلب رزق حلال
قرآن کریم در موارد متعددی امر به خوردن روزی حلال کرده است. در آیه 168 سوره بقره نیز به این امر تاکید شده است. تأکید قرآن به این دلیل است که غذای جسم در نفس و روح انسان تأثیر مستقیم دارد، لذا ائمه معصومین علیهم السلام در موارد بسیاری از خداوند درخواست رزق حلال و طیب می کردند، چنان که امام باقر علیه السّلام در دعای سمات می فرمایند:«خدایا، روزی حلالت را بر من زیاد کن».[16] و امام صادق علیه السّلام می فرمایند:«خدایا، بر من و خانواده ام از برکت آسمانها و زمین روزی پاک و حلال فراوان نازل کن تا به واسطة آن از بندگانت بی نیاز شوم.» (من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 1، ص 501)
