قاضی

قاضی کسی است که به تنهایی یا به عنوان عضوی از هیئت قضات، مدیریت یا ریاست دادگاه را بر عهده دارد و به قضاوت می‌پردازد. قاضی از قوانین در دادگاه های مختلف استفاده کرده و بر روند قانونی دادگاه نظارت دارد. او اختلافات بین دوطرف دعوا را حل کرده و مذاکره بین آنها یا نمایندگانشان را تسهیل می کند و در صورت نیاز بر اساس قوانین و مقررات نسبت به صدور حکم و دستور اجرا اقدام می نماید.

قضاوت بر دو ركن 'قانون و عدالت' استوار است. همه نظامهای قضایی دنیا از مقررات قضایی مدون که بر اساس قانون اساسی کشورشان شکل گرفته استفاده می کنند و در ایران قوانین مصوب برگرفته از قوانین دینی و شریعت نیز می باشد. با توجه به این مسئله لذا تعاریف مختلفی که از قاضی و قضاوت نیز در قوانین ما وجود دارد برگرفته شده از قرآن و احادیث می باشد. نمونه ای از آن به شرح زیر است :

" قضاوت و حکميت منصبي شريف و کار پيغمبران و اولياء خداست. راي قاضي و حکم در صورتي عادلانه و خداپسند است که هنگام راي دادن، خدا را در نظر داشته باشند به مسووليتي که برعهده دارند توجه نمايند، روز قيامت را فراموش نکنند، خودشان را بجاي آن کسي که مي‏خواهند درباره‏ي او حکم صادر کنند فرض نمايند، از راهنمائي و اطاعت وجدان سرپيچي نکنند، باطل را به صورت حق و حق را به صورت باطل جلوه ندهند، با ظالم توافق نکنند تا بدين وسيله حق مظلوم را پايمال نمايند، دام طمع، آنان را از پرواز نمودن در فضاي عدالت و حق‏گوئي بازندارد حاضر باشند دست از مقام و رتبه خود بردارند اما برخلاف شرع و وجدان حکمي نکنند. حکم خدا هميشه به وسيله قاضيان و داوران پاکدامني که با اين موضع بکار خود مشغولند زنده و پاينده است."

ساعت کاری یک قاضی معمولا به صورت تمام وقت است. برخی از دادگاه های آنها ممکن است ساعت ها طول بکشد. محل کار آنها بیشتر در دفتر کاری و دادگاه ها است ولی گاهی برای بررسی شواهد و ملاقات با برخی افراد باید به محیط های بیرونی و یا حتی به سفرهای کاری بروند.

در ادامه اطلاعات کاملی در مورد وظایف، دانش و مهارت مورد نیاز، تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل، بازار کار و فرصت های شغلی و میزان درآمد قاضی ارائه می شود.

وظایف قاضی

بررسی مباحث قانونی و کسب اطلاع از آخرین قوانین و مقررات مصوب مجلس شورای اسلامی

بررسی و ارزیابی مستندات و شواهد دو طرف دعوی به منظور احاطه بیشتر بر موضوع پرونده مورد بررسی

ریاست جلسه دادگاه و حفظ نظم آن

شنیدن سخنان دو طرف دعوی به منظور اطلاع دقیق از روند ماجرا و اطلاعات هر یک از طرفین دعوا

نظارت بر قانونی بودن رویه ها و روش های بازجویی، رفتار با متهم پرونده و ...

تحلیل، بررسی و بکارگیری قوانین و مقررات برای صدور رای نهایی

صدور رای نهایی دادگاه جهت اجرا توسط دستگاه های مربوطه

دانش و مهارت های مورد نیاز قاضی

داشتن تفکری منطقی و به دور از پیش داوری

مهارت تصمیم گیری – این مهارت از مهمترین مهارت های مورد نیاز یک قاضی است و بدون آن امکان ادامه کار نخواهد داشت

داشتن توان تحلیلی و استنباطی خوب

مهارت های شنیداری و نوشتاری خوب به منظور شنیدن و درک کامل سخنان متهم و شاکی و امکان تصمیم گیری دقیق در مورد آنها

توان برقراری ارتباط مناسب با دیگران

مهارت مدیریت و سازماندهی – مخصوصا در زمان اداره جلسات دادگاه

مدیریت زمان – به منظور اتمام پرونده های ارجاع شده در موعد مقرر و جلوگیری از طولانی شدن بیش از حد پرونده های مورد بررسی

صداقت و درستکاری

آشنایی کافی با مسائل اجتماعی جامعه

تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل قضاوت

قوه قضائیه برای جذب قضات از روش های مختلف اقدام می کند که عبارتند از :

فارغ التحصیلان دانشكده علوم قضایی و خدمات اداری دادگستری كه از طریق كنكور سراسری جذب شده و به عنوان بورسیه قوه قضاییه از همان ابتدا شروع به تحصیل كرده و با پایه قضایی استخدام می‌شوند، پس از فارغ التحصیلی و طی كردن دوران كارآموزی به شرط موفقیت در آزمون اختبار در اقصی نقاط كشور به تصدی امر قضا مشغول می‌شوند.

جذب طلاب حوزه‌های علمیه از جمله حوزه علمیه قم و مشهد است كه چندسالی است قوه قضاییه در این شهر‌ها مراكز جذب قضات از بین طلاب را راه اندازی كرده و از بین تحصیلكردگان حوزوی كه به موجب قانون اجازه استخدام آنها برای تصدی امر قضا داده شده، اقدام می‌كند.

برگزاری آزمون عمومی جذب قضات از بین فارغ التحصیلان رشته حقوق و رشته های مرتبط سایر دانشگاه‌ها كه آن هم به تجویز قانونگذار مجاز شمرده شده و سالیان سال است كه بخشی از قضات از این طریق جذب و استخدام می‌شوند. این گروه نیز پس از طی دوران كارآموزی قضایی و در صورت واجد شرایط بودن، ابلاغ قضایی دریافت خواهند كرد.

در خصوص آزمون قضاوت مطابق با جدیدترین اطلاعات، فارغ التحصیلان رشته های زیر می توانند در این آزمون شرکت کنند:

کارشناسی حقوق در یکی از گرایش ها

کارشناسی الهیات با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی

کارشناسی فقه و حقوق

کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و حقوق در یکی از گرایش ها

کارشناسی ارشد پیوسته الهیات، معارف اسلامی و ارشاد با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی

دارا بودن مدرک سطح (۲) عمومی (فقه و اصول) یا سطح (۲) تخصصی با گرایش حقوق و قضای اسلامی برای دانش آموختگان حوزه های علمیه.

لازم به ذکر است، معمولا قوه قضائیه تعدادی از داوطلبان واجد شرایط را بدون آزمون قضاوت جذب می کند. شرایط خاص این نوع جذب در اطلاعیه های مربوطه اعلام می شود.

قبول شدگان این آزمون بعد از مصاحبه شفاهی و گزینش های اداری، وارد دوره کارآموزی می شوند. طول این دوره برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و حوزوی متفاوت است. بعد از گذراندن این دوره و قبولی در آزمون نهایی (اختبار)، ابلاغ قضایی دریافت می کنند.

آزمون قضاوت

افرادی که ابلاغ قضایی دریافت می کنند، ابتدا در دادسرا مشغول به فعالیت می‌شوند و ابلاغ آزمایشی را می‌گیرند و پس از ابلاغ آزمایشی برای اینکه ابلاغ قطعی را بگیرند، دوباره از آنها اختبار به عمل می‌آید. برای پست‌های بالاتر نیز شرایطی لازم است که معمولا برای آنها آموزش‌های ضمن خدمت در نظر گرفته می شود.

چند سالی بود که زنان حق شرکت در آزمون قضاوت را نداشتند. ولی اخیرا این قانون لغو شده و آنها می توانند در این آزمون شرکت کنند. وجود قاضی های زن به خصوص در دادگاه ها و محاکم خانواده لازم و ضروری است.

قاضی ها دارای پایه های قضایی مختلف هستند که بر اساس مدرک تحصیلی ، سابقه کار ، فعالیت پژوهشی ، جایگاه شغلی ،محل خدمت تعیین می شود و هر قاضی به طور معمول هر 3 سال یکبار می تواند تقاضای ارتقای پایه کند.

فرصت های شغلی و بازارکار قضاوت

قاضی ها معمولا در سازمان های قضایی کشور از جمله وزارت دادگستری، دادسراها، دادگاه ها، شوراهای حل اختلاف و ... می توانند مشغول به کار شوند.

شوراهای حل اختلاف که چند سالی است به طور رسمی فعالیت می کنند، یکی از فرصت های شغلی مناسب برای قضات می باشد. تا چندی قبل قاضی های قوه قضائیه بعد از ساعات اداری، در این شوراها به کار قضاوت می پرداختند. ولی اخیرا برای این بخش سهمیه ای جدا در آزمون قضاوت در نظر گرفته شده و قاضی هایی فقط برای فعالیت در شوراهای حل اختلاف جذب و تربیت می کنند. تعداد زیادی از قاضی های زن در شوراهای حل اختلاف مشغول به کار هستند.

وضعیت استخدام این شغل در برخی کشورهای جهان به شرح زیر است :

آمریکا - پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام قضات بین سال های 2010 تا 2020، رشد 8 درصدی خواهد داشت.در حالی که متوسط این رشد برای کل مشاغل 14 درصد می باشد.

میزان درآمد قاضی

شغل قضاوت شغلی پر مخاطره و حساس است. قاضی ها در طول مدت اشتغال خود با رای هایی که برای انواع پرونده های قضایی صادر می کنند، گاهی در معرض خطرات و تهدیدهایی قرار می گیرند. برخی معتقدند میزان درآمد قضات در ازای این خطرات و تهدیدهای احتمالی کافی نمی باشد. طبق قانونی که چند سال پیش تصویب شد، حقوق قضات و اعضای هیات علمی دانشگاه ها در قانون مدیریت خدمات کشوری به صورت مشابه محاسبه می شود. حقوق قاضی ها بر اساس میزان تحصیلات، سوابق و منصبی که دارند، متفاوت است.

علیرغم اینکه درآمد در انتخاب هر شغلی بسیار مهم است در انتخاب شغل قضاوت ،که شغلی حساس و بسیار کلیدی است، عواملی مانند علاقه به اجرای عدالت و مسئولیت پذیری باید نسبت به میزان درآمد در اولویت باشد.

درآمد قاضی در برخی از کشورهای جهان عبارتند از :

آمریکا - متوسط درآمد سالانه این شغل حدود 105.000 دلار (برای همه مشاغل 33.840 دلار) در سال 2010 و مطابق با آخرین آمارها در سال 2013، 120.400 دلار بوده است.

شخصیت های مناسب این شغل

در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و ... برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.

به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.

شخصیت های مناسب این شغل بر اساس شخصیت شناسی MBTI :

ENTJ این تیپ شخصیتی شان اجتماعی و سطح نفوذی را که به دنبالش است، در این شغل می یابد. او از زمینه های حقوقی استقبال کرده و در آن موفق است.

INTJ این تیپ شخصیتی دوست دارد در کارش تنوع فراوان باشد. او از توانایی خوبی در پژوهش و برنامه ریزی مستقل داشته و از منطق خوبی در کارها برخوردار است.

ESTJ این تیپ شخصیتی دوست دارد با چیزهای ملموس و واقعی سر و کار داشته باشد. او می تواند بر اساس استدلال های قیاسی خود به علت و معلول ها پی برده و نتیجه گیری کند.همچنین علاقه دارد در واحدهای سازمان یافته در سمت های ارشد و مدیریتی کار کند.