مددکار اجتماعی

پیچیدگی ها و شرایط خاص زندگی امروزی، چالش ها، مشکلات و فشارهای روانی زیادی را برای جوامع و انسان ها اسجاد کرده است. برای رفع این مشکلات، حفظ سلامت روحی افراد و داشتن جامعه ای سالم، خدمات مددکاران اجتماعی ضروری و لازم است.

مددکاری اجتماعی حرفه‌ای است که در آن مددکار کمک می‌کند که مددجو (یک فرد یا گروه یا جامعه) مشکل خود را شناخته و به توانایی‌های خود پی ببرد و با استفاده از منابع و امکانات موجود در جهت حل مشکل خود بر آید. در واقع مددکاری اجتماعی عبارت از مجموعه ای متشکل از تدابیر و مشاوره و فعالیتهای حرفه ای است که در قالب نهادها، سازمانها و موسسات رفاهی توانبخشی، اجتماعی، فرهنگی و تربیتی عرضه می شود تا با ایجاد تغییر و دگرگونی مناسب در شرایط مادی و معنوی افراد و اقشار جامعه زمینه بهزیستی رشد و تعالی آنها را فراهم آورد.

کار مددکار اجتماعی، مشاوره دادن و حمایت از افراد در معرض خطر، خانواده ها و افراد حاشیه نشین جامعه می باشد. همچنین او مسئول کمک کردن به افراد برای دریافت خدمات مورد نیاز مناسب جهت داشتن زندگی بهتر و رفاه بیشتر است. مددکار اجتماعی معمولا به افراد زیر خدمات می دهد :

کودکان و والدینی که با شرایط سخت روبرو هستند.

افراد سالمند

افراد ناتوان فیزیکی یا ناتوان در یادگیری

افراد ناتوان ذهنی

جوانان تحت مراقبت

افراد بی خانمان

افرادی که به دنبال زندگی مستقل هستند.

افراد معتاد

بچه های بی سرپرست

پدرخوانده ها و مادر خوانده ها که مسئولیت بچه های بی سرپرست را بر عهده می گیرند.

مددکار اجتماعی در کار خود با سایر متخصصان مانند کارکنان بخش سلامت، معلمان، پلیس و متخصصان بخش های مربوط به جرایم و تخلفات در ارتباط خواهد بود.

مددکار اجتماعی در زمینه های زیر به جامعه خدمت می کند :

مددکاری فردی: ارائه خدمات حرفه ای به افراد و خانواده ها تا روابط اجتماعی سالم تر و موثرتری را دارا شده و قادر شوند با بهره گیری از استعدادها توانمندیها، امکانات درونی و بیرونی خود و جامعه به حداکثر رشد مادی و تعالی معنوی و رضامندی حاصل از آن دست یافته و به صورت مستقل و خودکفا و با کارآیی بیشتر به زندگی خویش ادامه دهند.

مددکاری جامعه ای: توسعه و تعمیم خدمات مددکاری اجتماعی در جوامع مختلف به منظور تامین نیازهای اجتماعی، فرهنگی رفاهی از طریق بسیج نیروها و جلب مشارکتهای عمومی و بهره گیری از استعدادها و نیروهای موجود جامعه.

مددکاری گروهی: ارائه خدمات مددکاری گروهی به افراد به منظور رشد استعدادها ظرفیتها و قابلیتها با بهره گیری از روابط و فعل و انفعالات گروهی است تا اعضاء قادر شوند بر مسائل و مشکلات خود فائق آمده و بنحو مطلوب تری از عهده وظایف و مسئولیتهای فردی و اجتماعی برآیند.

مددکار اجتماعی در کار خود با افرادی با پیش زمینه های متفاوت سر و کار داشته و باید اعتماد آنها را جلب کند تا بتواند به آنها کمک کند. او اغلب در شرایطی است که درایت، صبر و درک بالایی را می طلبد. همچنین باید بتواند به سرعت خود را با شرایط مختلف تطبیق داده و روشی مناسب و به دور از هرگونه پیش داوری را بکار گیرد.

ساعت کاری مددکار اجتماعی به صورت تمام وقت است. البته گاهی در شب ها و تعطیلات نیز باید در دسترس باشد. وقتی در بیمارستان ها و مراکز مشاوره استخدام است، گاهی باید به صورت شیفتی کار کند.

در ادامه اطلاعات کاملی در مورد وظایف مددکار اجتماعی، دانش و مهارت مورد نیاز مددکار اجتماعی، تحصیلات لازم برای ورود به شغل مددکاری اجتماعی، بازار کار و فرصت های شغلی مددکاری اجتماعی و درآمد مددکار اجتماعی و برخی از مددکاران اجتماعی معروف ارائه می شود.

وظایف مددکار اجتماعی

ارزیابی و بررسی وضعیت مراجعه کننده

حفاظت از والدین یا کودکان در برابر خطرات

ایجاد رابطه مبتنی بر اعتماد با مراجعه کنندگان و خانواده های آنها

حمایت های عملی از مراجعه کنندگان (یا تصمیم گیری برای آنان در زمان مورد نیاز)

دادن اطلاعات، مشاوره و حمایت

سازماندهی و مدیریت برنامه های حمایتی

شرکت در جلسات تیم کاری

نظارت بر اعضای تیم (در صورتی که به شکل تیمی کار کند)

ثبت مستندات و نوشتن گزارشات

دادن مدارک به دادگاه ( در زمان مورد نیاز)

مهارت و توانمندی مورد نیاز مددکار اجتماعی

توانایی ایجاد رابطه با افراد در سنین مختلف و با سابقه های متفاوت و جلب اعتماد آنها
رویکرد عملی و منعطف در کار

رعایت ادب، داشتن صبر و همدردی کردن با مراجعه کنندگان

فهم نیازهای گروه های مختلف افراد

طرز تفکر عادلانه و به دور از هر گونه پیشداوری و قضاوت

توانایی کار تیمی همراه با استفاده از ابتکار فردی

توانایی ارزیابی و درک موقعیت ها و انجام عمل مناسب

پشتکار داشتن در مواجهه با شرایط سخت و چالشی

مدیریت زمان و سازماندهی مناسب

تحصیلات لازم برای ورود به شغل مددکاری اجتماعی

فارغ التحصیلان رشته علوم اجتماعی گرایش های مددکاری اجتماعی و خدمات اجتماعی می توانند وارد این شغل شوند.

آینده شغلی، فرصت استخدامی و بازارکار مددکاری اجتماعی

مددکار اجتماعی می تواند در مکان های زیر کار پیدا کند :

موسسات خیریه

پرورشگاه ها

مراکز نگهداری افراد بی سرپرست

مراکز مشاوره

مراجعان خصوصی

مراکز بازپروری

مراکز اصلاح و تربیت

مراکز درمان اعتیاد

زندان ها

و سایر سازمان های رفاهی حمایتی، امدادی و توانبخشی

در صورت داشتن سرمایه و شرایط لازم، مددکار اجتماعی می تواند کلینیک مددکاری اجتماعی تاسیس کند. هر فارغ‌التحصيل رشته مددكاري اجتماعي در حد كارشناسي كه حداقل دو سال سابقه كاري مفيد در مراكز دولتي يا غيردولتي را دارا باشد مي‌تواند با مراجعه به بهزيستي شهرستان خود نسبت به اخذ پروانه تاسيس كلينيك اقدام نمايد.

بهزيستي منطقه نيز با نيازسنجي، در صورت تاييد نياز نسبت به صدور پروانه اقدام مي‌كند. معمولا غير از شهر تهران كه به لحاظ سياست‌هاي دولت اشباع شده معرفي شده و مجوز جديدي صادر نمي‌شود در ساير شهرهاي كشور مجوز صادر مي‌شود. بعد از كسب موافقت اصولي، متقاضي مي‌بايست نسبت به معرفي نيروي انساني يك كلينيك و فراهم نمودن فضاي كاري مناسب با حداقل دو اتاق اقدام نمايد.

براي صدور پروانه تاسيس كلينيك حداقل 5 نفر نيروي انساني شامل دو نفر مددكار اجتماعي، يك نفر روانشناس، يك نفر مشاور و يك نفر داراي مدرك كارشناسي در يكي از رشته‌هاي علوم انساني يا علوم اجتماعي ضروري است.

مددکاران اجتماعی در کشور با برخی از مشکلات و مسایل روبرو هستند که عبارتند از :

عدم پرداخت حقوق و مزایای کافی به شاغلین با توجه به سختی کار آنها

عدم توجه کافی به این شغل به عنوان شغلی تخصصی و حرفه ای

نبود قوانین حمایت کننده و متناسب با شغل مددکاری اجتماعی برای مثال در کشور قانونی برای برخورد با پدری که فرزند خود را تنبیه می کند، وجود ندارد.

ورود فارغ التحصیلان سایر رشته ها ( از جمله روانشناسی، مشاوره، خدمات اجتماعی و مدیریت) به شغل های مددکاری اجتماعی

نبود گرایش های تخصصی در رشته مددکاری اجتماعی در سیستم آموزش عالی کشور مانند سالمند آزاری، کودک آزاری و...

در حال حاضر بازارکار مناسبی در کشور برای فارغ التحصیلان مددکاری اجتماعی وجود دارد. با توجه به چالش ها و مسایلی که روز به روز در جامعه و زندگی مردم بیشتر می شود، نیاز به مددکاران اجتماعی نیز رو به افزایش است. در کشور فرصت های شغلی زیادی برای مددکاران اجتماعی وجود دارد که به درستی شناسایی نشده اند. در صورت شناسایی و مشخص کردن آنها و ایجاد زمینه های لازم برای کارآفرینی و تاسیس کلینیک های مددکاری اجتماعی، پیش بینی می شود در سال های آتی بازارکار خوبی پیش روی علاقه مندان شغل مددکاری اجتماعی باشد.

وضعیت استخدام مددکار اجتماعی در برخی کشورهای جهان به شرح زیر است :

آمریکا - پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مددکاران اجتماعی بین سال های2010 تا 2020 ، رشدی حدود 25 درصد خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل14 درصد می باشد.

استرالیا - در بازه زمانی5 سال گذشته میزان استخدام مددکار اجتماعی در مقایسه با رشد متوسط همه مشاغل ( 10.2 درصد) رشد زیادی برابر 55.2 درصد داشته است. برای سال های آینده نیز رشد بسیار خوبی برای آن پیش بینی شده است.

درآمد مددکار اجتماعی

مددکاران اجتماعی که در بخشهای دولتی مشغول به کار هستند، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کنند. آنهایی که در سازمان ها و مراکز خصوصی استخدام شده اند، با توجه به میزان دانش، مهارت، تجربه و توافق صورت گرفته با کارفرما، درآمدهای متفاوتی دارند. مددکاران اجتماعی که خود کلینیک دارند نیز با توجه به میزان فعالیت و تعداد مددجوها، درآمدهای مختلفی کسب می کنند.

درآمد مددکاری اجتماعی در برخی از کشورهای جهان عبارتند از :

آمریکا - متوسط درآمد سالانه مددکاری اجتماعی42.480 دلار (برای همه مشاغل33.840 دلار) در سال2010 و مطابق با آخرین آمارها در سال 2013، 41.200 دلار بوده است.

استرالیا - متوسط درآمد سالانه مددکاران اجتماعی حدود60.000 دلار ( قبل از کسر مالیات) می باشد.

انگلستان - متوسط درآمد سالانه مددکاران اجتماعی برای افراد تازه کار بین29.500 تا38.000 دلار و برای افراد با تجربه بین 39.000 تا60.000 دلار می باشد.

شخصیت های مناسب شغل مددکاری اجتماعی

در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و ... برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.

به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.

برخی از شخصیت های مناسب این شغل بر اساس شخصیت شناسی MBTI :

ENFJ این تیپ شخصیتی دوست دارند به دیگران کمک کنند تا از زندگی خود لذت ببرند. آنها درمانگرهای بانفوذ و گرمی هستند که راه حل ها و انتخاب های احتمالی را به خوبی تشخیص و به مراجعان خود ارائه می دهند.

INFJ این تیپ شخصیتی دوست دارد از دانش و ایده های خود برای کمک به دیگران استفاده کند. این افراد علاقه دارند که ارتباطات فردی (دو نفره) و عمیق با دیگران برقرار کنند که در این شغل شرایط آن وجود دارد.

ENFP این تیپ شخصیتی مشاورانی دلسوز، مهربان، خلاق و حمایتگر هستند. آنها می توانند روی دیگران تاثیر زیادی بگذارند. با انرژی زیادی که دارند، انگیزه لازم برای تغییرات مثبت در زندگی را به مراجعان خود می دهند.

INFP این تیپ شخصیتی دوست دارد به دیگران کمک کند در زندگی شان به رشد و فراست بیشتری دست پیدا کند. او در حوزه مشاوره و راهنمایی بسیار موفق عمل می کند.

ESFJ این تیپ شخصیتی حامی قدرتمند جامعه بوده و از کمک کردن به دیگران و رفع مشکلات آنها لذت بسیار می برد. او به راحتی می تواند با دیگران ارتباط برقرار کند.

ISFJ این تیپ شخصیتی به آموزش علاقه دارد زیرا می تواند به دیگران کمک کند و تاثیر مثبتی روی جامعه بگذارد.

ESFP این تیپ شخصیتی دوست دارد با مردم در ارتباط باشد و به آنها کمک کند. او از اینکه زندگی را برای دیگران آسان تر و رضایت بخش تر کند، لذت می برد.

ISFP این تیپ شخصیتی از ارائه خدمت به دیگران و رفع نیازهای آنها لذت می برد.