استان اردبیل|شهرستان کوثر(کیوی)

شهرستان کوثر(کیوی)

شهرستان کوثر با مرکزیت شهر کیوی و با وسعت تقریبی ۱۲۴۵کیلومتر مربع حدود ۱۵۰۰متر از سطح دریا ارتفاع دارد . این شهرستان از شمال با شهرستان اردبیل ،از شرق با شهرستان خلخال ، از غرب وجنوب یا شهرستانهای نیر و میانه همسایه است . مردم شهرستان کوثر (گیوی) عموما به زبان ترکی صحبت می کنندو مسلمان و شیعه مذهب هستند. شهر گیوی ۳۴۰۰۰ نفر جمعیت دارد. کوثر یک منطقه‌ی کاملا کشاورزی است و بیش تر افراد آن به کشاورزی اشتغال دارند. ازمیان هنرهای دستی معروف این شهرستان می توان به تهیه شال،جاجیم‌های ابریشمی و پشمی،گلیم بافی، پلاس، لباس های پشمی وکرکی و بافت مسند اشاره نمود. شغل اصلی ساکنین منطقه را کشاورزی، دام داری، پرورش زنبور عسلو صنایع وابسته به آن تشکیل می دهد. از این رو صادرات این شهرستان را سیب، گلابی، گردو و فرآورده های دامی، انواع دام، قالی و گلیم تشکیل  می دهند



شهرستان کوثر، با مرکزیت شهر گیوی در استان اردبیل واقع شده‌است و دارای وسعت تقریبی ۱۲۴۵ کیلومتر مربع، حدود ۱۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع است. شهرستان کوثر در ۴۸ درجه و ۲۹ دقیقه طول جغرافیایی در فاصله ۸۵ کیلومتری اردبیل و حدود ۳۰ کیلومتری قرار دارد. این شهرستان از شمال با شهرستان اردبیل، از شرق با شهرستان خلخال، از غرب و جنوب با شهرستان‌های نیر و میانه همسایه‌است.ساکنان این شهر علاوه بر خلخال و اردبیل با شهر میانه در آذربایجان شرقی تبادلات اقتصادی دارند. شهرستان کوثر یکی از شهرستانهای استان اردبیل ایران است.

تقسیمات کشوری

بخش سنجبد شهرستان خلخال در سال ۱۳۷۵ با مرکزیت گیوی به شهرستان کوثر تبدیل شد. این شهرستان از ۲ بخش و ۴ دهستان تشکیل شده‌است.

موقعیت جغرافیایی       

این شهرستان از شمال به شهرستان نیر و اردبیل، و از جنوب شرق به شهرستان خلخال، و از مغرب با میانه هم مرز میباشد. شهرستان کوثر به سبب کوهستانی بودن محل دارای بافت شهری پلکانی است .شهرستان کوثر در جنوب استان اردبیل و در موقعیت 5 ، 24 ، 48 ،درجه طول جغرافیایی و 10 ، 34 ، 37 درجه عرض جغرافیایی و به فاصله 85 کیلومتری استان اردبیل واقع شده است.  بدلیل شرایط جغرافیایی خاص و کوهستانی دارای تنوع آب و هوایی بوده بطوری که در نواحی مرتفع دارای اقلیمهای سرد کوهستانی و در نواحی پست کناره های رود قزل اوزن دارای اقلیمهای نیمه گرمسیری است.

حداقل ارتفاع از سطح دریا در حواشی قزل اوزن  به ارتفاع 500 متر و حد اکثر  آن در کوههای زرج آباد 2300 متر و ارتفاع متوسط از سطح دریا 1600 متر می‌باشد. گویش و زبان محلی شهرستان ترکی می باشد و به دو مذهب تشیع و تسنن سالهاست که با برادری و اخوت سیر طریقت می کنند. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری استان اردبیل در سال 1377 شهرستان کوثر با وسعتی معادل 8/1243 کیلومتر مربع حدود 9/6 در صد از کل مساحت استان را دارد و دارای یک شهر، 2 بخش بنام های مرکزی با 763 کیلومتر مربع مساحت و 62 روستا و بخش فیروز با 480 کیلومتر مربع مساحت و 38 روستا و 4 دهستان می باشد . بخش مرکزی شامل دهستان سنجبد شمالی دارای 25 روستا و دهستان سنجبد غربی دارای 37 روستا و بخش فیروز شامل دهستان سنجبد جنوبی با 26 روستا و دهستان زرج آباد با 13 روستا می باشد .

در کل این شهرستان مشتمل بر دو بخش ،چهار دهستان و یکصدو یک روستا می باشد که طبق برآورد میاندوره ای جمعیتی در حدود 29864 نفر را در خود جای داده است که از این تعداد 27% یعنی 8063 نفر جمعیت شهری و 73% یعنی 21800 نفر جمعیت روستائی است که نشان از نسبت غالب جمعیت روستائی دارد و درست در نقطه مقابل آمار کشوری می  باشد که 68/4% مردم ایران در شهر و 31/6% در روستاها سکونت دارند طبق سرشماری نفوس سال 85 از جمعیت 28721 نفری این شهرستان تعداد 14406 نفر یعنی 50/2% مرد و 49/8% زن می باشد . ازجمعیت روستائی 65/85% و از جمعیت شهری 80/65%  باسواد هستند



بخش مرکزی شهرستان کوثر

دهستان سنجبد شمالی

دهستان سنجبدغربی

شهرها: گیوی

بخش فیروز

دهستان زرج آباد

دهستان سنجبد جنوبی

ماجرای نام گذاری شهرستان کوثر

شهرستان کوثر (گیوی) تا سال ۱۳۷۵ یکی از بخشهای شهرستان خلخال بنام «بخش سَنجَبَد» به مرکزیت شهر گیوی بود. ولی در این سال از شهرستان خلخال منتزع و به شهرستان کوثر به مرکزیت شهر گیوی تبدیل شد و دارای ۲ بخش و ۴ دهستان است. نامگذاری این شهرستان بنام «کوثر» به دلیل متقارن بودن با روز تولد حضرت زهرا (س)بوده و به میمنت این روز اسم این شهرستان کوثر نامیده گردید.

مردم، زبان و مذهب

ساکنان شهرستان کوثر ترک آذربایجانی و به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند. مردم شهرستان کوثر دارای مذهب شیعه (دوازده امامی) هستند.

مردم روستاهای هشین و علاءالدین به ترتیب از لحاظ مذهب و زبان متفاوت از سایر نقاط شهرستان است:

روستای هشین دارای ساکنان ترک آذربایجانی، سنی مذهب

روستای علاءالدین ساکنان تات و به زبان تاتی (قابل فهم برای مردم شهر کلور شهرستان خلخال)سخن می‌گویند و شیعه دوازده امامی هستند.

آثار تاریخی و طبیعی

پل تاریخی فیروزآباد

پل پردیس

منبر

منبر تاریخی مسجد مشکول

منابرچوبی یکی از مهمترین آثار دوران اسلامی در ایران است که خلاقیت¬ها، نوآوری¬ها و زیبایی¬های هنر کار با چوب را به نمایش می¬گذارد. صنعتگران مسلمان در تمامی زمینه¬‌ها تلاش می¬کردند تا با تاسی از رهنمودها و شیوه¬ی زندگی پیامبر اکرم (ص) به آفرینش آثار دست یازند. همچنان که خانه¬ ی پیامبر سرمشق و الگوی معماران در ساخت مساجد گردید.

تلفیق توانایی آنها با خلاقیت‌های بصری نظیر تعادل، تناسب، توازن وتقارن، منجر به خلق برخی شاهکارهای هنری شده است که یکی از آنها منبر مشکول می‌باشد. منبر مشکول یکی از منحصربه فردترین شاهکارهای هنرهای چوبی ایران، بلکه جهان اسلام است که قسمت‌های اعظم آن تا به امروز از گزند حوادث سالم باقی مانده است.

این منبر سند تاریخی هنرهای چوبی جهان اسلام می‌باشد و به دوره میانی اسلام بر می‌گردد. در چهارچوب اصلی گره چینی، شباک کاری و در پایه‌های منبر با خط کوفی ساده، تزئینی و مشجری نوشته‌هایی از آیات قرآنی و اطلاعاتی در رابطه با نام سازنده، کاتب، حامی، تاریخ ساخت و قطعه شعری فارسی به خط کوفی نقر شده است.

تاریخ ساخت این منبر به سال ۵۴۱ قمری برمیگردد. این منبر که هم اکنون در مسجد روستای مشکول نگهداری می¬شود؛ در وضعیت فعلی به طول ۱۸۴ سانتی متر، عرض ۱۱۰ سانتی متر و ارتفاع ۲۲۶ سانتی متر می¬باشد و دارای تزئینات هندسی و گیاهی و کتیبه¬‌های خط کوفی است. منبر مشکول در زمره منبرهای دارای درب ورودی با چهار پله و مسندگاه می¬باشد.

در ساخت این منبر، هیچ¬گونه اتصالات فلزی به کار گرفته نشده و تمامی قطعات آن با تکنیک فاق و زبانه و به صورت قاب با اتصال کنجشکاف با یکدیگر بدون چسب چفت و بست شده¬ اند. با بررسی‌های انجام شده منبر مشکول بصورت تقریبی از ۵۱۰ قطعه چوب ساخته شده که در حال حاضر ۲۶۵ قطعه از آن موجود است. طویل ترین قطعه مربوط به چهارچوب منبر با طول ۲۲۶ سانتی متر و کوتاه¬ترین قطعه نیز از تزئینات کنده¬کاری شده با طول ۶ سانتی متر می¬باشد. مطالعات و شناسایی و تشخیص چوب‌های منبر که از بخش‌های مهم مطالعات منبر بود که نویسنده شخصا انجام داده است، به صورت ماکروسکوپی (چشم مسلح) امکان پذیر نشد. دلیل این امر وجود لایه حفاظتی که هر ساله به منظور نگهداری از آن روغن گیاهی (گردو) بر روی چوبها زده شده بود و این ماده روغنی تا حفره سلولی نفوذ کرده و چوبها تغییر رنگ داده و تیمار شده بودند.

لذا از کلیه مشخصات میکروسکوپیک نمونه‌ها مطابق با خصوصیات میکروسکوپیک پهن برگان مطابق با روش کمیته آیو-وآ،(IAWA Committee, 1989) تشریح شدند. تشریح چوبها با تبعیت از لیست ویژگیهای میکروسکوپی برای شناسایی حتی الامکان انجام شد و سپس از طریق مقایسه با لیست چوبهای (۱۹۹۸ Iawa, (چوب پهن برگان تشریح، شناسایی و تکمیل شدند. چوب گردو در قسمت پایه‌ها و قطعات کنده کاری شده و چوب راش در قسمت گره چینی استفاده شده است. برای مرمت منبر از چوب محلی تبریزی نیز استفاده شده است.

پیشینه تاریخی منابر اسلامی موجود نشان می‌دهد؛ منبر مشکول به لحاظ قدمت نسبتا زیاد، ارزش هنری و فنی که دارد، از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. این اثر با طرح¬های بدیع، نقوش متنوع، گره چینی دقیق و کتیبه¬‌های کنده کاری و با تزئینات انواع خط کوفی بی¬نظیر اطلاعات ذی¬قیمتی از هنر¬های چوبی و اعتقادات مذهبی از دوران خود در اختیار ما قرار می¬دهد. اصل تقارن بارزترین ویژگی هندسی منبر مشکول می¬باشد که به بهترین نحو ممکن رعایت گردیده است.

صنعتگر و سازنده¬ی منبر با آگاهی ازعلم و خواص چوبها، آن را با اتصالات و ترکیب قطعات متعددی (گره چینی، کنده کاری) ساخته است تا گذشته از زیبایی بصری منبر، از نفوذ و انتقال رطوبت وگرما از قطعه¬¬¬ ای به قطعه¬ ی دیگر جلوگیری به عمل آورد و همین امر دوام و پایداری منبر را در مقابل عوامل مخرب محیطی به طرز شگفت¬ انگیزی افزایش داده است.

در یکی ازکتیبه¬‌های منبر که متاسفانه بخشی از آن بین رفته به نام حامی و سفارش دهنده¬ ی منبر برمی¬خوریم: ” ابرهیم شاه دو جهان “. با استناد به این کتیبه می¬توان گفت شخص ابرهیم با لقب شاه دو جهان به احتمال زیاد بر منطقه¬ ی وسیعی حکمفرمایی می¬کرده و محل حکومت وی نیز می¬بایست، شهر اسم و رسم داری بوده باشد. شاید این کتیبه، به بازسازی و تصحیح بخشی از سلسله حکومتی سلجوقیان در منطقه کمک شایانی نماید. این منبر به احتمال زیاد جهت اهداء به یک مسجد معروف ساخته شده و از مسیر جاده ارتباطی ابریشم به بخش فیروزآباد منتقل شده و بنا به دلایلی نامعلوم و به صورت اتفاقی در مسجد روستای مشکول ماندگار شده است.

مجموعه این عوامل فوق که در این مقاله به آنها اشاره‌ای شد؛ این منبر را از لحاظ طراحی، کتابت، اجرا، انتخاب مواد اولیه مرغوب و سابقه تاریخی نسبتا زیاد، در مقام شاهکار هنرهای چوبی جهان اسلام قرار می¬دهد. لذا شایسته است این اثر ارزشمند در زمینه‌های مرمت، معرفی و نگهداری مورد توجه قرار گیرد. تا حالا حمایت جدی از مسولین دیده نشده است. با الگوی برداری مناسب از آن در جهت ارتقاء، ترویج واشاعه هنرهای چوبی برای هنر دوستان و علاقمندان مفید واقع شود. مطالعه و تحقیق این اثر فاخر نزدیک به شش سال به طول انجامیده است. کتاب این اثر ارزشمند به کوشش مهندس مصطفی ملکی گلندوز چاپ شده است.

دلیکلی داش

داش بلاغ

رستم داشی

زنجیرو پیر

دربندمشکول(شهرستان کوثر)

آبگرم گیوی

حمام سنگی شهر گیوی

بوزلوق

آبگرم گیوی(ایستی سو)

ایستی سو و یا گیوی سویی همه ساله در تابستان، مسافران زیادی از شهرهای دور و نزدیک و گردشگران خارجی را به خود جلب می‌کند، به نظر می‌رسد ایستی سو از برخورد در رشته‌های آهکی و توده آذرین بوجود آمده باشد، که برای بیماریهای اعصاب، متابولیکی، پوستی و گوارشی مفید گزارش شده‌است.

این آبگرم یکی از زیباترین مناظر وچشم انداز طبیعی در سرزمین گیوی به شمار می‌رود، آبگرم‌های زنانه ومردانه با دوش آب به طور مجزا وبا تجهیزات بهداشتی قرار گرفته‌اند. هرگردشگری با یکبار استفاده از این آبگرم احساس آرامشی را در تن وروان خود می‌کند که چندین بار دیگر به این مکان مراجعه می‌کند، اطراف این آبگرم پر از مناظر طبیعی وزیباست در مقابل این مکان زیبا یک غاریخگان قرار گرفته است که در دمای بالای تابستان به حدی خنک است که آب در درون آن یخ می‌زند و یک یخچال طبیعی به شمار می‌رود.

حمام سنگی(داش حامام)

این حمام سنگی قدیمی درون باغهای گیوی تماما توسط دست در دل صخره بزرگی حفر شده‌است که آب آن به دو نوع شگفت انگیز سرد و گرم در مجاورت هم، از مجرای چشمه‌ای تامین می‌شود. مردم منطقه از آب چشمه برای بیماری‌های کلیوی استفاده می‌کنند. مردم این شهر برای حمام کردن هنوز هم از این حمام استفاده می‌کنند، این حمام در دل کوهی از سنگ با وسایل ابتدایی کنده شده است. قرار گرفتن در میان باغات جلوه‌ای خاص به ین حمام بخشیده است که سالانه گردشگران زیادی از اطراف واکناف به این مکان می‌آیند ودر سایهٔ درختان توت اطراف این حمام می‌آسایند.

کشاورزی

شغل بیشتر اهالی شهرستان کشاورزی، باغبانی، دامدارای و صنایع دستی است. بافتن جاجیم وگلیم از دیر زمان در رو ستاهای اطراف این شهر مرسوم است. دختران شهر با یادگیری هنرهای دستی به کارهایی چون گلدوزی و ملیله دوزی، دوختن سبد و.. می‌پردازند.

باغداری

پرورش درختان مثمر مانند سیب (غالب در شهرستان)، به (غالب در شهر گیوی)، گیلاس، آلبالو، توت (بیشتر بصورت وققف شده)، گردو، بادام، انگور، انواع آلو، آلوچه، قیصی، انواع به (ترش، شیرین، حاجی آشی، ملس، آرمودی، آجی شیرین و…) توت فرنگی، انواع سبزیجات، سنجد

زراعت

زراعت محصولاتی همچون گندم (غالب)، جو، عدس، نخود، گاودانه، کلزا، گوجه فرنگی، خیار، خربزه‌های محلی،

دامداری

پرورش و پرواربندی گاو شیری و گوشتی، گوسفند و بندرت بز بصورت سنتی و نیمه سنتی و انواع ماکیان از مشاغل اهالی شهرستان هست. همچنین در این شهرستان یک واحد پرورش شترمرغ ۷۰ راسی نیز فعال می‌باشد. زنبورداری نیز به دلیل بکر و کوهستانی بودن منطقه از رونق خوبی برخودار هست.

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی این شهرستان، استیپی و در ارتفاعات، بصورت مرتع و چمنزار است. این شهرستان دارای مراتع و چراگاههای طبیعی، به وسعت بیش از ۱۰۰۰۰۰ هکتار و دارای جنگلهای طبیعی نیز، با وسعت ۲۰۰۰ هکتار است.

زالزالک

پسته وحشی

گلابی وحشی

انواع گون

پوشش جانوری خوک و گراز وحشی

گرگ، روباه، شغال

خرگوش، جوجه تیغی، گورگن (پرسوخ)

سدهای شهرستان سد خاکی (هسته رسی) گیوی روی رودخانه گیوی چای در حال احداث است

سد خاکی قره قشلاق

سد خاکی سیرابیل پردستلو

سد خاکی لیکوان

دانشگاه پیام نور

اولین مرکز آموزش عالی شهرستان با عنوان دانشگاه پیام نور – واحد گیوی در سال ۱۳۸۴ تاسیس گردیده و به پذیرش دانشجو می‌پردازد

روستاهای شهرستان کوثر

شهرستان کوثر، مشتمل بر دو بخش و ۴ دهستان و ۱۲۱ روستا است، که ۱۸ روستای آن خالی از سکنه بوده و در مجموع، از نقاط کم تراکم استان اردبیل محسوب شده و روستاهای آن از پراکندگی بسیار زیادی برخودار هستند.

آرپا چای

قره قشلاق

گل قشلاق

گلین قشلاقی

ینگجه قشلاق

آغجه قشلاق

آقباش

قوزلو

اوچ بلاغ

پیربیداغ

پیرآغاج

باغچه جیق

قالین قیه

صوفلو

قوزلو

ایلخچی

سقاواز

کول تپه

قره بلاغ

اسفرنجان

قلعه جیق (بنماران)

سلوکلو گل (سولوکلو گول)

هواشانق (هاواشان)

داش گزور (گزور علیا)

چای گزور (گزور سفلی)

یوز ناب

نصرآباد

نی احمد بیگ

کمق (کموق)

کرندق

افشار

ترک

دوگر

مشکول

علاءالدین

زاویه کرد

پیر زمان

احمدآباد (کوثر)

زناب

دولت‌آباد

عظیم آباد

گیلاندوز

زرج آباد

زاویه زرج آباد

رستم‌آباد

بورستان

ام آباد

امیرآباد

پرو (فاراب)

سنگ آباد

پارس‌آباد

آلوار (علی‌آباد)

کئجین

شویر (شویور)

سوره برق (سوره بوره)

گرگ آباد (کرگه بد، سعید آباد)

شهسوارلو

آقا میرلو

پرگو

توشمانلو (دوشمنلو)

چالگرود (چرللی)

ایستی سو (آبگرم – کیوی سو)

مرشت

جغناب(جعفریه)

تبریزق

لکندشت (لکن داش)

ابلی علیا (یوخاری ایبلی)

ابلی سفلی (آشاغی ایبلی)

گنجگاه

پردستلو

هریس

آفتابه (آفتافا)

هل آباد

فیروزآباد

سکرآباد

هشین

بنه خلخال

عرصه دوگاه

گیلاندوز

لیکوان

گلیجان

آلو

آلانکش

بنیادآباد

میکائیل آباد

خلفلو

نوده

کول تپه

شرج آباد

جعفرلو

ناوند

نرلو

ناطور

شرف آباد

مجدار

زند – خالی از سکنه

گردشگری

از مشخصات و و یژگی‌های گیوی وجود مناظر طبیعی و کوههای مشجر و پارکهای زیباست از مناظر مهم و دیدنی و توریستی می‌توان آبگرم (ایستی سو)، و محیط دلپذیر و آرام منطقه و هوای لطیف کوهستان و مناطق زیبای طبیعی و اثرات شفابخش آبهای معدنی که همه ساله، در تابستان مسافران زیادی را از شهرهای بزرگ مخصوصاً تهران به خود جذب می‌کند، نام برد.

از دیگر مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی، رستم داشی (سنگ رستم)، داش حمام (حمام سنگی)، سنج روپیر، یخچال طبیعی (بوزلوخ)، دربند روستای هواشانق، سرمستان یا سلمستان، دربند مشکول، منبر مشکول، پل فیروزآباد و سدهای خاکی از جمله سد خاکی قره قشلاق را می‌توان نام برد.

بیشتر بخوانید :

آشنایی با استان اردبیل

 دیدنی های گیوی|جاذبه های گردشگری شهرستان کوثر