حدیث در مورد عزت و ذلت

حدیث (1) امام حسن عسكرى عليه السلام :

ما تَرَكَ الحَقَّ عَزيزٌ إِلاّ ذَلَّ و َلا أَخَذ َبِهِ ذَليلٌ إِلاّ عَزَّ؛

هيچ عزيزى حق را ترك نكرد، مگر اين كه ذليل شد و هيچ ذليلى به حق عمل نكرد مگر اين كه عزيز شد.

 تحف العقول ص 489 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص 374

حدیث (2) امام صادق عليه السلام :

 إِنَّ اللَّهَ فَوَّضَ إِلَى الْمُؤْمِنِ أُمُورَهُ كُلَّهَا وَ لَمْ يُفَوِّضْ إِلَيْهِ أَنْ يَكُونَ ذَلِيلًا أَ مَا تَسْمَعُ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ- وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ فَالْمُؤْمِنُ يَكُونُ عَزِيزاً وَ لَا يَكُونُ ذَلِيلًا قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ أَعَزُّ مِنَ الْجَبَلِ لِأَنَّ الْجَبَلَ يُسْتَقَلُّ مِنْهُ بِالْمَعَاوِلِ وَ الْمُؤْمِنَ لَا يُسْتَقَلُّ مِنْ دِينِهِ بِشَيْ‏ءٍ.

خداوند اختيار همه كارها را به مؤمن داده اما اين اختيار را به او نداده است كه ذليل باشد. مگر نشنيده اى كه خداى تعالى مى فرمايد: «عزت از آن خدا و رسولش و مؤمنين است»؟ پس، مؤمن عزيز است و ذليل نيست. [در ادامه] فرمودند: مؤمن از كوه محكم تر است، زيرا از كوه با ضربات تيشه كم مى شود اما با هيچ وسيله اى از دين مؤمن نمى توان كاست.

تهذيب الاحکام (تحقیق خرسان) ج6، ص179، ح367

حدیث (3) امام على عليه السلام :

أَلا إِنَّهُ مَن يُنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِهِ لَم يَزِدهُ اللّه  إِلاّ عِزّا؛

بدانيدكه هر كس با مردم منصفانه رفتار كند، خداوند جز بر عزّت او نيفزايد.

كافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص144، ح4

حدیث (4) امام صادق عليه السلام :

ما مِن عَبدٍ كَظَمَ غَيظا إِلاّ زادَهُ اللّه  عَزَّ وَ جَلَّ عِزّا فِى الدُّنيا و َالآخِرَةِ؛

هيچ بنده اى خشم خود را فرو نخورد، مگر اين كه خداوند عزّوجلّ بر عزّت او در دنيا و آخرت افزود.

كافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص110، ح5

حدیث (5) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

 إِنَّ رَبَّكُمْ يَقُولُ كُلَّ يَوْمٍ أَنَا الْعَزِيزُ فَمَنْ أَرَادَ عِزَّ الدَّارَيْنِ فَلْيُطِعِ الْعَزِيز

خداى تعالى هر روز مى فرمايد: من پروردگار عزيز شما هستم، پس هر كس خواهان عزّت دو جهان است بايد كه از خداى عزيز اطاعت كند.

بحار الانوار(ط-بیروت) ج 68 ، ص 120

حدیث (6) امام على عليه السلام :

ثُمَّ أَنزَلَ عَلَيهِ الكِتابَ... وَ عِزّا لا تُهزَمُ أَنصارُهُ... ؛

قرآنى كه بر پيامبر نازل شد... عزتى است كه هوادارانش شكست نمى خورند... .

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 315 ، از خطبه 198

حدیث (7) امام صادق عليه السلام :

ثَلاثَةٌ اُقسِمُ بِاللّه  أَنَّهَا الحَقُّ ما نَقَصَ مالٌ مِن صَدَقَةٍ و َلا زَكاةٍ وَ لا ظُلِمَ أَحَدٌ بِظَلامَةٍ فَقَدَرَ أَن يُكافِئَ بِها فَكَظَمَها إِلاّ أَبدَ لَهُ اللّه  مَكانَها عِزّا و َلا فَتَحَ عَبدٌ عَلى نَفسِهِ بابَ مَسأَلَةٍ إِلاّ فُتِحَ عَلَيهِ بابُ فَقرٍ؛

به خدا قسم سه چيز حق است: هيچ ثروتى بر اثر پرداخت صدقه و زكات كم نشد، در حق هيچ كس ستمى نشد كه بتواند تلافى كند، اما خويشتندارى نمود مگر اين كه خداوند بجاى آن به او عزت بخشيد و هيچ بنده اى درِ خواهشى را به روى خود نگشود مگر اين كه درى از فقر به رويش باز شد.

 بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص209، ح79

حدیث (8) امام سجاد عليه السلام :

اَللهُمَ... ذَلِّلنى بَينَ يَدَيكَ و َأَعِزَّنى عِندَ خَلقِكَ وَضَعنى إِذا خَلَوتُ بِكَ و َارفَعنى بَينَ عِبادِكَ و َأَغنِنى عَمَّن هُوَ غَنِىٌّ عَنّى وَ زِدنى إِلَيكَ فاقَةً وَ فَقرا؛

خداوندا... مرا در پيشگاهِ خودت خوار و نزد خلقت عزيز فرما، مرا در خلوتِ با خودت پَست و در ميان بندگانت سربلند گردان و از كسى كه از من بى نياز است، بى نياز گردان و بر نيازمندى و فقر من به خودت بيفزاى.

ریاض السالکین(در شرح صحیفه سجادیه) ج 6 ، ص 265

حدیث (9) امام على عليه السلام :

فَرَضَ اللّه ... الجِهادَ عِزّا لِلسلامِ؛

خداوند... جهاد را براى عزّت و سربلندى اسلام واجب فرمود.

من لا یحضر الفقیه ج 3 ، ص 568 ، ح 4940 - نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 512 ، حكمت 252

حدیث (10) امام صادق عليه السلام :

لَا يَزَالُ الْعِزُّ قَلِقاً حَتَّى يَأْتِيَ دَاراً قَدِ اسْتَشْعَرَ أَهْلُهَا الْيَأْسَ مِمَّا فِي أَيْدِي النَّاسِ فَيُوطِنَهَا

عزّت پيوسته بى قرارى مى كند تا آن كه به خانه اى درآيد كه اهل آن چشم طمع به دست مردم نداشته باشند و در آن جا مستقر مى شود.

كشف الغمه(ط-القدیمه) ج2، ص 205

حدیث (11) امام على عليه السلام :

لِيَجتَمِعَ فِى قَلبِكَ الأفتِقارُ اِلَى النّاسِ وَ الاِستِغناءُ عَنهُم فَيَكُونَ اِفتِقارُكَ اِلَيهِم فِى لِينِ كِلامِكَ وَ حُسنِ بِشرِكَ وَ يَكُونَ اِستِغناءُكَ عَنهُم فى نَزاهَةِ عِرضِكَ وَ بَقاءِ عِزِّكَ؛

بايد نياز به مردم و بى نيازى از آنان، در دلت گردآيند، تا نيازت به آنان، سبب نرمى در گفتار و خوش رويى ات شود و بى نيازى ات، سبب آبرودارى و عزّتت باشد.

كافى(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 149، ح 7

حدیث (12) امام صادق عليه السلام :

اَلحِلمُ سِراجُ اللّه ... وَ الحِلمُ يَدورُ عَلى خَمسَةِ أَوجُهٍ: أَن يَكونَ عَزيزا فَيَذِلَّ أَو يَكونَ صادِقا فَيُتَّهَمَ أَو يَدعُوَ إِلَى الحَقِّ فَيُستَخَفَّ بِهِ أَو أَن يُؤذى بِلا جُرمٍ أَو أَن يُطالِبَ بِالحَقِّ وَيُخالِفوهُ فيهِ، فَإِن آتَيتَ كُلاًّ مِنها حَقَّهُ فَقَد آصَبتُ ... ؛

بردبارى چراغ خداست... پنج چيز است كه بردبارى مى طلبد: شخص عزيز باشد و خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت كند و سبكش بشمارند، بى گناه باشد و اذيت شود، حق طلبى كند و با او مخالفت كنند. اگر در هر پنج مورد، به حق رفتار كنى، بردبار هستى... .

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 68 ، ص422، ح61 { شبیه این حدیث در مصباح الشریعه ص 154 }

حدیث (13) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

فَأَمَّا الحِلمُ فَمِنهُ رُكوبُ الجَميلِ، وَ صُحبَةُ البرارِ وَ رَفعٌ مِنَ الضَّعَةِ و َرَفعٌ مِنْ الخَساسَةِ وَ تَشَهِّى الخَير ِو َتَقَرُّبُ صاحِبِهِ مِنْ مَعالِى الدَّرَجاتِ و َالعَفوُ و َالمَهَلُ و َالمَعروفُ و َالصَّمتُ فَهذا ما يَتَشَعَّبُ لِلعاقِلِ بِحِلمِهِ؛

حاصل بردبارى: آراسته شدن به خوبيها، هم نشينى با نيكان، ارجمند شدن، عزيز گشتن، رغبت به نيكى، نزديك شدن بردبار به درجات عالى، گذشت، آرامش  و تأنى، احسان  و خاموشى. اينها ثمره  بردبارى  عاقل  است.

تحف العقول ص 16

حدیث (14) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

مَن عَفا عَن مَظلَمَةٍ أَبدَلَهُ اللّه بِها عِزّا فِى الدُّنيا و َالآخِرَةِ؛

هر كس از ظلمى كه در حق او شده گذشت كند، خداوند به جاى آن در دنيا و آخرت به او عزّت مى بخشد.

امالى(طوسى) ص 182 ، ح 306

حدیث (15) امام على عليه السلام :

كَم مِن عَزيزٍ أَذَلَّهُ جَهلُهُ؛

چه بسيار عزيزى كه، نادانى اش او را خوار ساخت.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 76 ، ح 1190

حدیث (16) امام على عليه السلام :

اَلشَّجاعَةُ عِزٌّ حاضِرٌ، اَلجُبنُ ذُلٌّ ظاهِرٌ؛

شجاعت عزّتى است آماده، ترس ذلّتى است آشكار.

شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم و دررالکلم ج1، ص152، ح572

حدیث (17) امام على عليه السلام :

مَنِ اعتَزَّ بِغَيرِ اللّه  أَهلَكَهُ العِزُّ؛

هر كس به جز از خدا عزّت بجويد آن عزّت او را هلاك مى كند.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 478 ، ح 10985

حدیث (18) امام على عليه السلام :

كُلُّ عَزيزٍ داخِلٌ تَحتَ القُدرَةِ فَذَليلٌ؛

هر عزيزى كه تحت قدرت و سلطه اى باشد ذليل است.

تحف العقول ص 215

حدیث (19) امام على عليه السلام :

اَلصِّدقُ عِزٌّ و َالجَهلُ ذُلٌّ؛

راستى عزّت است و نادانى ذلّت.

کافی(ط-الاسلامیه) ج 1 ، ص 26 ، ح 29 - تحف العقول ص 356

حدیث (20) امام صادق عليه السلام :

تَركُ الحُقوقِ مَذَلَّةٌ و َإِنَّ الرَّجُلَ يَحتاجُ إِلى أَن يَتَعَرَّضَ فيها لِلكَذِبِ؛

ندادن حقوق (ديگران) ذلّت مى آورد و انسان در اين باره مجبور به دروغ گفتن مى شود.

تحف العقول ص 360

حدیث (21) امام حسين عليه السلام :

ما أَهوَنَ المَوتَ عَلى سَبيلِ نَيلِ العِزِّ وَ إِحياءِ الحَقِّ لَيسَ المَوتُ فى سَبيلِ العِزِّ إِلاّ حَياةً خالِدَةً و َلَيسَتِ الحَياةُ مَعَ الذُّلِّ إِلاَّ المَوتَ الَّذى لا حَياةَ مَعَهُ؛

چه آسان است مرگى كه در راه رسيدن به عزّت و احياى حق باشد، مرگ عزتمندانه جز زندگى جاويد و زندگى ذليلانه جز مرگ هميشگى نيست.

احقاق الحق ج11، ص 601

حدیث (22) امام على عليه السلام :

اَلنّاسُ مِن خَوفِ الذُّلِّ مُتَعَجِّلُوا الذُّلِّ؛

مردم از ترس ذلّت به سوى ذلّت مى شتابند.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 367 ، ح 8301

حدیث (23) امام صادق عليه السلام :

لا يَنبَغى لِلمُؤمِنِ أَن يُذِلَّ نَفسَهُ (قالَ مُفَضَّلُ بنُ عُمَرَ:) قُلتُ: بِما يُذِلُّ نَفسَهُ؟ قال: يَدخُلُ فيما يَعتَذِرُ مِنهُ؛

سزاوار نيست كه مؤمن خود را خوار سازد ـ مفضل بن عمر مى گويد: ـ پرسيدم چگونه خود را خوار مى كند؟ فرمودند: دست به كارى زند كه موجب عذرخواهى شود.

کافی(ط-الاسلامیه) ج 5 ، ص 64 ، ح 5

حدیث (24) امام على عليه السلام :

اَلمَنِيَّةُ وَ لاَ الدَّنِيَّةُ و َالتَّقَلُّلُ و َلاَ التَّوَسُّلُ؛

مرگ آرى امّا پستى و خوارى هرگز، به اندك ساختن آرى امّا دست سوى اين و آن دراز كردن هرگز.

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 546 ، حكمت 396

حدیث (25) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

مَن أَقَرَّ بِالذُّلِّ طائِعا فَلَيسَ مِنّا أَهلَ البَيتِ؛

هر كس آزادانه ذلّت را بپذيرد از ما خاندان نيست.

تحف العقول ص 58

حدیث (26) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

 رَضِيَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ

كسى كه از گرفتارى خود پرده بر دارد، به خوارى تن داده است.

تحف العقول ص 201

حدیث (27) امام على عليه‏ السلام :

مَنْ طَلَبَ عِزّا بِظُلْمٍ و َباطِلٍ أَوْرَثَهُ اللّه‏ُ ذُلاًّ بِإِنْصافٍ وَ حَقٍّ؛

هر كس عزّت را با ظلم و باطل طلب كند، خداوند به انصاف و حق ذلّت نصيبش مى ‏نمايد.

شرح نهج البلاغه (ابن ابى الحديد)ج 20، ص 309، ح 536

حدیث (28) امام على عليه‏ السلام :

الدَّهرُ یَومانِ یَومٌ لَکَ وَ یَومٌ عَلَیکَ فَاذا کانَ لَکَ فَلا تَبطَر وَ إذا کانَ عَلَیکَ فَاصبِر.

روزگار دو روز است، روزی به نفع تو و روزی به ضرر تو، چون به سودت شد شادی مکن، و چون به زیانت گردید غم مخور.

نهج البلاغه ص 546 ، حکمت 396

حدیث (29) امام علی علیه السلام:

مَن یَطلُبُ العِزَّ بِغَیرِ حَقٍّ یَذِلُّ وَ مَن عانَدَ الحَقُّ لَزِمَهُ الوَهنُ؛

هر کس به جز حق جویای عزت شود به ذلت در افتد و هر کس با حق عناد ورزد خوار گردد.

تحف العقول ص 95

حدیث (30) امام صادق علیه السلام:

ما من رَجُلٍ تَکبّرَ أَو تَجبَّرَ الّا لذلَّةٍ یَجدُها فی نَفسِهِ؛

هیچ مردی نیست که تکبر بورزد یا خود را بزرگ بشمارد مگر بخاطر ذلتی که در نفس خود می یابد.

وسایل الشیعه ج 15 ، ص 380 ، ح 20801

حدیث (31) امام جواد علیه السلام:

عِزُّ المُؤمِنِ غِناهُ عَنِ النَّاسِ؛

عزّت مؤمن در بى‏ نیازى او از مردم است.

تحف العقول ص 89 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 72 ، ص 109، ح‏12

حدیث (32) امام هادی علیه السلام :

العقوق یعقب القلة و یؤدی الی الذلة؛

نارضایتی پدر و مادر ، کم توانی را به دنبال دارد و آدمی را به ذلت می کشاند.

مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج 15 ، ص 195 ، ح 17987

حدیث (33) امام علی علیه السلام :

ألتَّقَلُّلُ وَ لا التَّذَلُّلُ.

به اندک بسنده کنید و تن به ذلت ندهید

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 263 ، ح 5652

ورود به صفحه اصلی بانک احادیث