در دنیای امروز مردم به خوردن غذاهای مختلف و متنوع اهمیت زیادی می دهند. در هر کشوری مردم دوست دارند با فرهنگ غذایی کشورهای دیگر آشنا شده و غذاهای آنها را امتحان کنند. این تنوع تنها به معنای ورود غذاهای ملل دیگر به هر کشوری نیست. بلکه تغییرات خاص و گاهی کوچک در غذاهای محلی هر کشور نیز می تواند این تنوع را برای مردم ایجاد کند. در کنار این به دلیل شاغل بودن بسیاری از مردان و زنان، تمایل به استفاده از غذاهای رستوران و فست فودها افزایش یافته است. همه این موارد ضرورت وجود آشپزهای ماهر و متبحر را اثبات می کند.
آشپزی هنر تبدیل مواد خام به انواع غذاهای خوشمزه و مطبوع است. آشپز فردی است که این هنر را به خوبی دارا می باشد.
آشپز با استفاده از روش های مختلف آشپزی، غذاها را آماده می کند. در آشپزخانه های بزرگ، معمولا گروهی از آشپزها کار می کنند و یک سرآشپز بر کار آنها نظارت دارد. سرآشپز کلیه کارهای آشپزخانه را مدیریت و کنترل می کند.
برای موفق شدن در این کار آشپز باید علاقه فراوانی به غذا و آشپزی داشته و سرعت عمل خوبی در آن داشته باشد. همچنین باید در فرآیند تهیه غذا و سرو آن، خلاقیت داشته باشد. آشپز همچنین باید صبور بوده و تحمل فشار کاری زیاد را داشته باشد. این کار برای علاقه مندان آن علیرغم همه سختی ها و فشارهایش، بسیار جذاب و متنوع است.
ساعت کاری آشپز معمولا طولانی و فشرده و از صبح تا نیمه شب خواهد بود که البته بسته به محل کارش می تواند متفاوت باشد. بیشترین حجم کاری او در آخر هفته ها و روزهای تعطیل می باشد زیرا مشتریان بیشتری در این روزها دارند.
آشپزخانه که محل کار آشپز می باشد، اغلب گرم و مرطوب و در زمان های سرو غذا خیلی شلوغ است. آشپز باید همیشه لباس های سفید و کلاه مخصوص آشپزی را به منظور رعایت نکات بهداشتی، به تن داشته باشد.
برای آشنایی بیشتر با شغل آشپزی در ادامه اطلاعات کاملی در مورد مسئولیت ها و وظایف، دانش و مهارت مورد نیاز، تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل، بازارکار و فرصت شغلی، میزان درآمد آشپز و برخی از آشپزهای معروف ارائه می شود.
وظایف آشپز
آشپز غذاها را با کمک روش های مختلف تهیه می کند. در آشپزخانه های بزرگ معمولا هر آشپز مسئول یک نوعی از غذاها مانند نان ها، کباب ها، سوپ ها و یا پلوها می باشد. وظایف اصلی آشپز عبارتند از :
داشتن شناخت کافی و انتخاب مواد اولیه مناسب و تازه
تهیه و پخت انواع غذا مطابق با استانداردها
کشیدن غذا در ظروف مناسب همراه با تزئینات زیبا
نظارت بر کیفیت و میزان مواد اولیه
رعایت دستورالعمل های بهداشتی، ایمنی و سلامت
آشپز معمولا کار خود را به عنوان دستیار یا کارآموز شروع می کند. در این سطح زمان زیادی را باید در آشپزخانه بوده و معمولا وظیفه آماده کردن مواد اولیه مانند شست و شو، خردکردن مواد و ... به عهده دارد. با کسب تجربه بیشتر، آشپز بخشی از آشپزخانه می شود. در مرحله بعدی دستیار سرآشپز شده و در غیاب او آشپزخانه را اداره می کند. در آخر نیز به عنوان سرآشپز، مسئول تهیه و به روز کردن منوها و نظارت بر تهیه غذاها خواهد بود.
دانش و مهارت مورد نیاز
علاقه شدید به غذا و آشپزی
توانایی تحمل فشار کاری زیاد
رعایت بالاترین استانداردهای بهداشت و پاکیزگی
توانایی انجام چند کار به صورت همزمان
سرعت عمل بالا – آشپز باید بتواند با دقت و کیفیت بالا، انواع غذاها را در کم ترین زمان ممکن برای مشتریان آماده کند.
خلاقیت در تهیه انواع غذاهای متفاوت و خوشمزه همراه با تزئینات ویژه
دقت و نظم زیاد
توانایی کار تیمی به خصوص در آشپزخانه های بزرگ
توانایی خوب در سازماندهی و مدیریت به خصوص برای سرآشپزها
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل
آشپز- بسیاری از آشپزها در گذشته به صورت تجربی وارد این شغل شده اند. اما امروزه آشپزی یک حرفه تخصصی شده است. برای ورود به این شغل باید تخصص و دانش لازم را آموخت.
علاقه مندان می توانند پس از گذراندن سال اول متوسطه، وارد رشته کاردانش شده و در رشته آشپزی تحصیل کنند. در صورت تمایل به رفتن به دانشگاه، می توانند در دانشگاه علمی و کاربردی در رشته آشپزی تا مقطع کارشناسی و یا در دانشگاه های دیگر در رشته مدیریت هتلداری (که آشپزی زیرمجموعه آن است) ادامه تحصیل دهند.
افرادی که در رشته های دیگر تحصیل کرده اند و یا نمی خواهند به دانشگاه بروند، می توانند در آموزشگاه های زیرنظر سازمان فنی و حرفه ای دوره های مختلف آشپزی را دیده و مدرک معتبر دریافت کنند. مدرک سازمان فنی و حرفه ای ایران در سطح بین الملل اعتبار داشته و بسیاری از کشورها آن را قبول دارند.
در کنار موارد بالا که دانش آشپزی را به علاقه مندان منتقل می کند، کسب تجربه در موفقیت آشپز بسیار مهم و موثر است. با کار عملی و تجربه است که او مهارت لازم را در آشپزی کسب می کند. بنابراین اگر فردی در خلال دوره های آموزشی، بتواند در جایی کار عملی کرده و آشپزی کند، در موفقیت آینده او بسیار تاثیرگذار است.
برای پیشرفت در شغل آشپزی باید صبر زیادی داشته باشید زیرا این روند تقریبا بسیار کند است. گاهی آشپزهای تازه کار سال ها باید در آشپزخانه یک کار یکسان را انجام دهند. آشپز حرفه ای در نهایت می تواند سرآشپز شود. البته افرادی که سرمایه کافی دارند، وضعیتی متفاوت دارند. آنها برای خود رستوران، فست فود و یا مرکز تهیه غذا راه اندازی می کنند و در ابتدا آشپز آنجا هستند. در صورت موفقیت شغلی، به مرور با استخدام آشپز دیگر، خود به کار مدیریت می پردازند.
بازارکار و آینده شغلی آشپز
آشپز می تواند در مکان های مختلف از جمله هتل ها، رستوران ها، فست فود ها، مراکز تهیه غذا و یا آشپزخانه های صنعتی کار کند. با داشتن تجربه و صلاحیت کاری کافی می تواند سر آشپز یا مدیر آشپزخانه شود. همچنین می تواند مدیر رستوران شده و به صورت کیترینگ با سازمانها و شرکت های مختلف قرارداد ببندد. آشپز می تواند به طور مستقل کار کرده و برای خود رستوران، فست فود یا مرکز تهیه غذا راه اندازی کند.
آشپزهای ماهر و با تجربه که دوره های آموزشی لازم را گذرانده اند، می توانند با اخذ مجوزهای لازم آموزشگاه های آموزش آشپزی تاسیس کرده و به علاقه مندان این شغل آموزش دهند.
در خصوص وضعیت استخدام و بازارکار آشپز و سرآشپز در کشور، آمار درست و دقیقی در دسترس نیست. اما با توجه به افزایش روز به روز مردم به استفاده از فست فودها و رستوران ها و به تبع زیاد شدن تعداد این مکان ها، بدیهی است آشپزهای ماهر و با تجربه فرصت های شغلی خوبی پیش روی خود خواهند داشت.
آشپزهای با سابقه و متبحر که برخی مدارک بین المللی آشپزی را نیز دارند، می توانند در برخی از کشورهای جهان مانند کانادا و استرالیا فرصت های شغلی خوبی را پیدا کرده و در ازای آن درآمد مناسبی نیز کسب کنند. در کشورهای این چنینی تعداد و تنوع رستوران نسبت به ایران بسیار بیشتر است و در نتیجه فرصت های شغلی زیادی برای آشپز و سرآشپز وجود دارد.
وضعیت استخدام این شغل در برخی کشورهای جهان به شرح زیر است :
آمریکا - پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام این شغل بین سال های2010 تا2020، برای آشپزها رشد8 درصدی و برای سر آشپزها رشد منفی1 درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل14 درصد می باشد.
استرالیا - در بازه زمانی5 سال گذشته میزان استخدام آشپزها رشد منفی4.2 درصدی و سر آشپزها رشد32.3 درصدی بوده و رشد سریعی در آینده برای آن پیش بینی شده است.
میزان درآمد آشپز
اطلاعات دقیق و رسمی ای از میزان درآمد آشپز در ایران در دسترس نمی باشد. بنابر گفته برخی از افراد این حوزه، آشپزهای تازه کار و افرادی که در فست فودهای متوسط کار می کنند، معمولا حقوق پایه وزارت کار به علاوه مبلغ اندکی اضافه بر آن را دریافت می کنند. آنهایی که در فست فودها و رستوران های خوب استخدام می شوند حقوق بالاتری می گیرند. درآمد آشپزهای رستوران های سطح بالا و لوکس و سرآشپزها هم بسیار بیشتر بوده و شاید بتوان گفت به ماهی 5 الی 6 میلیون می رسد.
درآمد این شغل در برخی از کشورهای جهان عبارتند از :
آمریکا - متوسط درآمد آشپزها ساعتی9.74 دلار (متوسط مشاغل 16.27 دلار) و برای سرآشپز ها سالانه 40.630 دلار (متوسط مشاغل 33.840 دلار) در سال 2010 و مطابق با آخرین آمارها در سال 2013، درآمد آشپزها ساعتی 10,59 دلار و درآمد سالانه سرآشپزها 42,500 دلار بوده است.
استرالیا - متوسط درآمد سالانه برای آشپزها سالانه33.000 دلار و برای سرآشپزها42.500 دلار (قبل از کسر مالیات) می باشد.
انگلستان - متوسط درآمد سالانه این شغل برای افراد تازه کار و کارآموز حدود20.000 دلار، برای افراد باتجربه بیشتر حدود 24.000 دلار، برای دستیارسر آشپز حدود34.000 دلار، برای سرآشپز حدود45.500 دلار و برای سرآشپزهای هتل های بزرگ بین60.500 تا76.000 دلار یا بیشتر می باشد.
شخصیت های مناسب این شغل
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و ... برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
شخصیت های مناسب این شغل بر اساس شخصیت شناسی MBTI :
ESTJ این تیپ شخصیتی دوست دارد در دنیای حقیقی کار کرده و کارهای ملموس انجام دهد. همچنین کار کردن مطابق با رویه ها و مقررات موجود را می پسندد و دوست دارد نتیجه کار خود را به صورت واقعی ببیند.
ESTP این تیپ شخصیتی از اطلاعات فنی و تخصصی خوبی برخوردار بوده و به خوبی می تواند با ابزارها و مواد مختلف کار کند. او بیشتر مایل است برای خود کار کند.
ESFP این تیپ شخصیتی دوست دارد با مردم در ارتباط باشد. این تیپ شخصیتی به حرف های مشتریان به دقت توجه کرده و حداکثر تلاش خود را برای رفع خواسته های آنها انجام می دهد. او وجود استقلال، انعطاف و تفریح در کار را بسیار می پسندد.
ISFP این تیپ شخصیتی کار با دست و استفاده از حواس پنجگانه خود در کار را دوست دارد. او به کارهای منعطف و بدور از ساختار و مقررات زیاد علاقه دارد.