عبدالرحمن فتح‌الهي:
از 20 ژانويه با روي‌کارآمدن دولت جديد ايالات‌متحده، منطقه آسياي جنوب‌شرقي تا به امروز به کانون التهابات و تنش‌هاي سياسي- امنيتي بين کشورهاي آن منطقه بدل شده است؛ از خروج آمريکا از پيمان ترنس-پاسيفيک در 27 ژانويه و افزايش تعرفه‌هاي گمرکي محصولات چين و استقرار سامانه ضد‌موشکي تاد در تايوان و کره‌جنوبي گرفته تا تحريک جدايي‌طلبان تبت و سين‌کيانگ و رزمايش مشترک با سئول و آزمايش‌هاي موشکي و اتمي پيونگ يانگ، همگي نشان از اين التهابات و تنش‌ها دارد که گويي منطقه آسياي جنوب شرقي را به يک ميدان بازي بدل کرده اما اين بازي مي‌تواند براي همه بازيگران منطقه خطرناک باشد زيرا اين اقدامات، بازي با جنگ است.
اما در کنار اين رويدادها، رزمايش مشترک ژاپن و ايالات متحده در روزهاي اخير هم بر ميزان تحرکات و التهابات منطقه آسياي جنوب‌شرقي افزوده است. خبرگزاري کيودوي ژاپن و روزنامه سان کي شيمبون گزارش دادند که نيروي دريايي اين کشور و آمريکا درحال اجراي يک رزمايش مشترک در درياي چين شرقي، همزمان با تشديد تنش‌ها در منطقه به‌دليل آزمايش‌هاي موشکي کره‌شمالي هستند.
شايد تمامي تحرکات ازجمله همين رزمايش، مقابله با اقدامات چالش‌زاي کره‌شمالي اعلام شده باشد، چنان‌‌که هدف از اين رزمايش، هشدار‌دادن به پيونگ‌يانگ بوده زيرا رسانه‌ها اعلام کردند که در آزمايش‌هاي موشک‌هاي بالستيک کره‌شمالي، چند موشک به نزديکي مزرهاي ژاپن اصابت کرده اما بااين‌حال، خود همين رسانه‌ها تصريح کردند که اين رزمايش قرار است حضور نظامي مشترک آمريکا و ژاپن در درياي چين‌شرقي را به نمايش بگذارد.
پس اين تحرکات، درواقع همان نقشه و استراتژي هميشگي ايالات‌متحده از آغاز قرن 21 است که همواره سعي در محاصره پکن به‌عنوان بزرگ‌ترين رقيب، تهديد و چالش خود را داشته و با همراه‌کردن ژاپن، کره‌جنوبي، تايوان و... تلاش دارد تا چين را در يک حصار سياسي- ژئوپلیتيک قرار دهد. در راستاي به‌کارگيري چنين تزي که سرلوحه اقدامات واشنگتن شده است، به فکر مهار و به محاق‌بردن چين نيز هست.
از‌همين‌رو هم رزمايش مشترک اخير توکيو براي آمريکا، حکم درگير‌کردن ژاپن با چين را پيدا کرده زيرا چين و ژاپن در اين منطقه بر سر برخي جزاير خالي از سکنه که ژاپن به آنها سنکاکو و چين به آنها ديااوئو مي‌گويند، اختلاف دارند. آمريکا مي‌خواهد اين دو کشور را سرگرم مناقشه ارضي کند.
اگر نگاهي کوتاه به برخي رسانه‌ها داشته باشيم، به‌خوبي درمي‌يابيم که دليل اصلي رزمايش اخير، نه مقابله با تحريکات پيونگ يانگ که پيگيري مناقشه ارضي توکيو- پکن است؛ براساس گزارش شبکه NHK، نيروي زميني دفاع ژاپن و ارتش آمريکا، رزمايش مشترک زميني در پايگاه آموزشي نيروي دريايي آمريکا در کاليفرنيا با شرکت 350 نيروي نظامي ژاپني در کنار نيروهاي ارتش آمريکا، براساس سناريوي بازپس‌گيري يک جزيره دورافتاده را انجام دادند.
اين شبکه در ادامه گزارش داد که نظاميان ژاپني در اين رزمايش از خودروي نظامي خاکي- آبي AAV7 براي ورود به خشکي استفاده کردند و واحدهاي ارتباطاتي- شناسايي نيز در اين رزمايش شرکت داشتند.
درنهايت اين شبکه روشن مي‌کند که وزارت دفاع ژاپن با برگزاري رزمايش‌هاي مشترک، خود را براي رويارويي با وضعيت اضطراري در زمان افزايش تحرکات دريايي چين آماده مي‌کند اما مکمل اين گزارش را بايد در خبر اول مارس روزنامه سان‌کي ديد که به خوبي روشن مي‌کند که اين دست از اقدامات ايالات‌متحده، يک سريال ناتمام است.
روزنامه سان کي در گزارش مزبور اذعان کرد که ناو هواپيمابر «يواس‌اس کارل وينسون» قرار است بعد از اتمام رزمايش مشترک آمريکا با ژاپن به رزمايش مشترک آمريکا با کره‌جنوبي بپيوندد.
اين درحالي است که رکس تيلرسون، وزير امورخارجه آمريکا قرار است چند روز ديگر، سفرش به کره‌جنوبي، ژاپن و چين را آغاز کند اما در مقابل اين تحرکات، پکن هيچگاه دست و پا بسته عمل نکرده و هميشه زيرکي خاص خود را در مقابله با اين اقدامات داشته است. پکن، همواره بعد از جنگ جهاني دوم، ديگر در سايه تز سه جهان داعيه نمايندگي کشورهاي فقير دنيا را ندارد.
امروز چين با يک اقتصاد آزاد قوي، سياست‌هاي سوداگرانه و کاسبکارانه‌اش را پي گرفته و از‌همين‌رو است که هيچگاه از کشوري حمايت يا عدم حمايت قطعي نداشته و همواره همراهي و عدم همراهي‌اش با ساير کشورها را فقط به داشتن منافع براي خود گره زده است. به همين واسطه هم زيرکي سياسي دولتمردان پکن در راستاي اقتصاد سوداگرانه‌شان به جايي رسيده است که در مواضع اخير خود، آزمايش‌هاي موشکي پيونگ‌يانگ را براي نزديکي به ايالات‌متحده و کاهش تنش‌هاي موجود محکوم کرده است. در سايه استراتژي کاهش تنش و تنش‌زدايي، امروز چين دومين قدرت اقتصادي جهان بوده که خود را براي گرفتن جايگاه اول از آمريکا آماده کرده است.
از‌همين‌رو هم امروز، پکن براي تعديل سياست‌هاي واشنگتن، نيازي به دست‌بردن به ماشه ندارد. کافي است مانند عربستان تهديد به خروج ثروتش از آمريکا را عملي کند و آنگاه نه‌تنها مانند واشنگتن درقبال عربستان که آن را از ليست کشورهاي منع رواديد خارج کرد که حتي به تکريم سياست بين‌المللي‌اش هم دست مي‌زند. ثروت 700 ميليارد دلاري رياض، تقريبا نصف اندوخته‌هاي اقتصادي 3,1 تريليون دلاري اوراق قرضه پکن در آمريکاست، به همين واسطه، آمريکا بزرگ‌ترين بدهکار چين به شمار مي‌آيد. اين نکته مهم‌ترين هشدار و تهديد براي واشنگتن است و مقامات کاخ سفيد هم اين را به خوبي درک کرده‌اند.
ترامپ که با شعارهاي پوپوليستي رشد اقتصادي و کاهش همين بدهي‌ها روي کار آمده است اما او هم خوب مي‌داند که نمي‌تواند زياد پکن را عصباني کند زيرا ترامپ هم مانند پکن، دنباله‌روی نوعي رويکرد کاسبکارانه و اقتصادي است تا انديشه‌هاي سياسي در روابط بين‌الملل. از‌همين‌رو است که اقتصاد پکن را با خروج از پيمان ترنس- پاسيفيک يا افزايش 60 درصدي عوارض گمرکي کالاهاي چيني و... نشانه رفته است.
اما از‌سوي‌ديگر، هم جنگ پکن- واشنگتن روي ديگري هم يافته است؛ هرچند ذات هر دو بازيگر اکنون بر عدم وقوع جنگ بنا شده زيرا روي‌دادن جنگ به نفع سياست‌هاي اقتصادي هيچ‌کدام نيست اما اقدامات غير‌اقتصادي اخير را هم نبايد فراموش کرد. اقداماتي نظير افزايش بودجه نظامي آمريکا تا سقف 54 ميليارد دلار که در تاريخ آمريکا بي‌سابقه است و درمقابل، افزايش هفت درصدي بودجه 146 ميليارد دلاري سال 2017 که برخي از فرماندهان ارتش و نظاميان بلندپايه چين، تقاضاي افزايش بودجه نظامي را تا سقف 12 درصدي نسبت به بودجه نظامي سال قبل داشته‌اند.
همچنين خريد سامانه موشکي s-400 از روسيه توسط پکن که بسياري از کشورها ازجمله ترکيه در همين سفر اخير به مسکو تقاضاي خريدش را داشتند يا اضافه‌کردن جنگنده رادارگريز J-20 چيني که به نوعي در تقابل با جنگنده F-22 آمريکايي قرار دارد که اخيرا اسکادران هوايي ارتش اين کشور آن را به خدمت گرفته است؛
البته چين در نمايشگاه هوايي ژوهاي در سال 2014 نيز از يک جنگنده رادارگريز ديگر خود تحت عنوان جنگنده J-31 رونمايي کرد و مدعي شد که اين جنگنده قرار است با جنگنده‌‌هاي F35 آمريکا رقابت کنند اما حتي باوجود چنين اقداماتي هم نمي‌توان نشانه‌هاي وقوع جنگ را در اين منطقه ديد و اين دست از اقدامات بيشتر به يک چنگ و دندان نشان‌دادن به همديگر شبيه بوده و نظير رقابت تسليحاتي جنگ سرد شوروي و آمريکاست.
در راستاي اين ابعاد اقتصادي و نظامي، در بعد سياسي هم بايد گفت که چين در اکتبر و نوامبر امسال، انتخابات «پليتبرو»ي نوزدهمين کنگره ملي را براي تعيين کادر دفتر حزب کمونيست خود در پيش دارد که در اين انتخابات، 24 عضو کميته دفتر مرکزي و 9 عضو کميته پارلماني تعيين مي‌شوند.
بسياري از کارشناسان معتقدند اين انتخابات مي‌تواند شرايط را براي حضور مجدد شي جين پينگ، رئيس‌جمهوري کنوني و ادامه همين سياست‌ها را مهيا کند که زمينه‌ساز چالش‌هاي جدي براي سياست‌هاي واشنگتن خواهد بود اما در نهايت بايد گفت که با درنظرگرفتن تمامي شرايط و ابعاد سياسي، نظامي و اقتصادي در روابط پکن- واشنگتن، شايد اين دو کشور با اقداماتي سبب تحريک هم شوند و اين تحريکات هم تا مرز جنگ پيش رود اما هرگز وارد فاز عملياتي نخواهد شد.
منبع : وقایع اتفاقیه
