معرفی شهرستان شهر کرد
شَهرکُرد یکی از شهرهای مرکزی ایران و مرکز شهرستان شهرکرد و استان چهارمحال و بختیاری است شهرکرد در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار دارد. نام پیشین آن «دِهْکُرد» بوده‌است که پس از تبدیل به شهر (در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی)، به شهرکرد تغییر نام داده شده‌است. براساس آمار سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرکرد برابر با ۱۹۰٬۴۴۱ نفر است. زبان مردم بومی شهرکرد فارسی است که با لهجه دهکردی تکلم می‌شود.
شهرکرد مرتفع‌ترین مرکز استان در ایران است و به همین دلیل به بام ایران شهرت دارد، ولی در کل، شهرکرد جزو ۲۰ شهر مرتفع ایران است که با ارتفاع ۲۰۶۰ متر از سطح دریا، ۴۷۰ متر پایین‌تر از مرتفع‌ترین شهر ایران، فریدون‌شهر (۲۵۳۰ متر) قرار دارد
پیشینه
هر چند بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی و به خصوص توجه به استقرار تپه‌های باستانی مربوط به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح (ع)، در محدوده این شهر می توان قدمتی در حد هزاره‌های مذکور برای استقرار بشر وآغاز تمدن جهت آن منظور نمود ،لیکن نام قدیم شهرکرد(دهکرد) از دوره زندیه به این سو در منابع دیده می شود. لازم به ذکر است که در متون تاریخی از مکانی به نام چالشتر در ناحیه شهرکرد به عنوان مرکز حکومتی نام برده شده که خرابه‌های دیوار قلعه آن امروز به جای مانده است.
بر اساس اسناد و مدارک فرهنگی موجود مسجد امام صادق معروف به «مسجد اتابکان»، در دوره حکمرانی اتابکان فارس ساخته شده است که به واسطه قرار گرفتن آن در محوریت بافت قدیم محله، همراه بقعه امامزادگان دو معصوم حلیمه و حکیمه خاتون(س)محل قدیم آتشکده شهرکرد، آسیاب، کارخانه روغن کشی و بازارچه سنتی برجسته تر شدن این محل آن هنگام به بعد دانسته شده است. اتابکان فارس و لرستان از شهرکرد به دلیل موقعیت راهبردی آن به عنوان پاسگاه استفاده می کرده اند.
وجه تسمیه
شهرکرد در قدیم دهکرد نامیده می شد و در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی از دهکرد به شهرکرد تغییر نام یافت. واژه «دهکرد» از دو بخش «ده» + «کرد» تشکیل شده‌است. در کتابی به‌نام «ایران باستان» از ژوزف ویسهوفر محقق و شرق‌شناس آلمانی آمده‌است که شاپور دوم در نامه‌نگاری‌های خود نام شهریار دژگـُرد را که دژی مستحکم در منطقه کوهستانی زاگرس بوده، آورده‌است و دژ در پارسی به معنای قلعه وگُرد به معنای پهلوان است که با احتساب تسلط زبان عربی در دوران حکومت اعراب به‌راحتی میتوان دریافت که «دژگُرد» با عوض شدن حروف «ژ» و «گ» که در الفبای عربی وجود نداشته، به «دهکُرد» تغییر کرده‌است.
در منطقهٔ اصفهان ، چهارمحال و بختیاری ، لرستان و خوزستان وجود مکان‌های نظامی، کاملاً قابل تشخیص است. همانند «چَمگُرد» (چَمگُردان امروزی)، «دژگُرد» (شهرکرد امروزی)، «چِلگُرد» (چِلگِردامروزی) «بروگُرد»( بروجرد امروزی ،«دژپل» قدیم (دزفول امروزی) و«دهدژ» قدیم و(دهدزامروزی ).
بعضی معتقدند واژه «کرد» در حقیقت به معنی گله داری است چون شغل ساکنان اولیه این منطقه(دوران اتابکان فارس) به علت داشتن مراتع خوب و سرسبز، غالباً گله داری بوده‌است. برخی دیگر بر این باورند که این منطقه بدین خاطر دهکرد نام گرفته‌است که گویا در گذشته دسته‌ای از کردها در این‌جا ساکن بوده‌اند از این رو این منطقه را دهکرد نامیده‌اند.البته به‌گفته برخی از اهالی این شهر، با توجه به اینکه در شهرکرد چه در قدیم و چه در حال کردین(نوعی بالاپوش نمدی که چوپانان لر به تن میکنند) تولید می‌شود، ابتدا به این مکان دهکردین و بعدها به خاطر راحتی کار، به آن دهکرد گفته شد.
نژاد
نژاد مردمان بومی شهرکرد به دو دسته کلی تقسیم می شود دسته اول طوایف گله دار دهکرد و دیگری سایر فامیلهای دهکردی طوایف گله دار گویش خاصی دارند که با هیچ کدام از لهجه های استان مشابه نیست همچنین از نظر فیزیک بدنی و عادات رفتاری نیز باسایر طوایف شهرکرد فرق دارند عادات رفتار اجتماعی و اغلب سنت هایشان شباهت زیادی به کردهای سنندج دارد همچنین گویش و ادای برخی کلماتشان نیز با سایر اهالی دهکرد متفاوت است
سایر طوایف دهکردی عادات رفتاری و گویش بسیار نزدیکی به سکنه اصفهان و مخصوصا شهرستانهای لنجان اصفهان دارد به نظر من هسته اولیه شهرکردتوسط دامدران کوچرو به خاطر وجود مرغزارهای وسیع و چشمه های فراوان شکل گرفته و کم کم با مهاجرت مردمی از اصفهان و حومه و روستاهای اطراف شهرکرد در سالیان گذشته دهکرد شکل گرفته که این مهاجرین بیشتر به امر کشاورزی و باغداری کلاه مالی نمد مالی و تجارت روغن و پشم و صنایع مختلف مشغول شدند.
موقعیت جغرافیایی
شهرکرد بین ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۵۰ درجه و ۵۳ دقیقه و ۴۴ ثانیه طول و ۳۲ درجه و ۱۸ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۲۳ درجه و ۲۱ دقیقه و ۵۰ ثانیه عرض جغرافیایی و در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار گرفته‌است.به لحاظ توپوگرافی در بخش شمالی رشته کوه زاگرس قرار گرفته است.این شهر با ارتفاع ۲۰۷۰ متر از سطح دریا، مرتفع‌ترین مرکز استان ایران است و به همین خاطر به «بام ایران» معروف است.
|
جمعیت تاریخی
|
|---|
| سال | جمعیت | %± |
|---|
| ۱۳۳۵ |
۱۵٬۴۷۶ |
— |
|---|
| ۱۳۴۵ |
۲۳٬۷۵۷ |
۵۳٫۵ ٪ |
|---|
| ۱۳۵۵ |
۴۰٬۳۵۹ |
۶۹٫۹ ٪ |
|---|
| ۱۳۶۵ |
۷۵٬۰۸۰ |
۸۶٫۰ ٪ |
|---|
| ۱۳۷۵ |
۱۰۰٬۴۷۷ |
۳۳٫۸ ٪ |
|---|
| ۱۳۸۵ |
۱۴۸٬۴۶۴ |
۴۷٫۸ ٪ |
|---|
| ۱۳۹۰ |
۱۵۹٬۷۷۵ |
۷٫۶ ٪ |
|---|
| ۱۳۹۵ |
۱۹۰٬۴۴۱ |
۱۹٫۲ ٪ |
|---|
آب و هوا
شهرکرد دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل با تابستانهای معتدل و زمستانهای بسیار سرد میباشد.میانگین سالانه دمای هوادر شهرکرد ۱۱/۵ درجه سانتیگراد می باشد.در طول ۳۰ سال گذشته حداقل مطلق دما و حداکثر مطلق دمای ثبت شده در شهرکرد به ترتیب ۳۲ درجه سانتیگراد زیر صفر و ۴۲ درجه سانتیگراد بوده است. سردترین و گرمترین ماههای شهرکرد به ترتیب دی و مرداد میباشد. اگرچه در زمستان میزان رطوبت متوسط تا بالا است، میزان بارش در فصولی که کشت صورت می‌گیرد به جز ماههای اردیبهشت و فروردین تقریبا به صفر نزدیک است. سردترین ماه و گرمترین آن به ترتیب دی و مرداد میباشد.
زبان و مردم
زبان مردم بومی شهرکرد فارسی است که با لهجه دهکردی تکلم می‌شود.مردم بومی شهرکرد دارای لهجه‌ای خاصی هستند که با وجود مفهوم بودن واژگان آن برای افراد غیر بومی، کلمات آن دارای آهنگ ادای خاصی است که لهجه دهکردی را از گویش معیار فارسی متمایز می‌سازد. لهجه دهکردی سرشار از واژه‌های بسیار قدمت داری است به‌طوری‌که پسوند 'اولی' (OLE) در حال حاضر فقط در لهجهٔ دهکردی رایج است، به‌طور مثال در این لهجه به خاک‌آلود، «خاکولی» می‌گویند، باید دانست اگرچه شهرکرد در ردیف شهرهای بزرگ قرار نمی‌گیرد اما به دلیل مرکز استان بودن، مردم مهاجر زیادی را از دیگر شهرها و مناطق استان و استان‌های همجوار به خود جلب کرده‌است. در شهر میتوان بسیاری از کسانی را یافت که که هر کدام با گویش‌ها و لهجه‌های خود صحبت میکنند و این ویژگی شهرهای مهاجرپذیر است.
در هر حال مردم شهرکرد بر خلاف تصور عام کردی تکلم نمی‌کنند و مانند اکثر ساکنین منطقه چهار محال (از استان چهار محال و بختیاری)مانند شهرهای هفشجان، فرخ‌شهر و بروجن به زبان فارسی تکلم میکنند به جرئت میتوان استان چهارمحال و بختیاری را یکی از پربارترین استان های ایران از لحاظ داشتن زبانها و لهجه های متنوع و اصیل دانست.به طور کلی اکثر مردم منطقه چهارمحال از این استان«منطقه ی مجاور استان اصفهان»، به زبان فارسی«دهکردی،بروجنی،هفشجانی،قهفرخی و عامیانه» تکلم میکنند.در شهرستان های سامان،بن و برخی از شهرها و روستاهای شهرستان های شهرکرد و بروجن ترکی قشقایی و ترکی متمایل به ترکی آذربایجانی رایج است
بر پایه تحقیقات پروفسور گرهارد دوئرفر گویش‌های ترکی رایج در چهارمحال در گروه زبانی اوغوزی میانه و جنوبی قراردارد، همچنین زبان ترکی رایج در فرادنبه و شهرکیان، از بکرترین لهجه‌های زبان ترکی در ایران میباشد. در برخی مناطق دیگر همچون /شهرهای هارونی و سورشجان مردم به زبان لری بختیاری یا گویش بختیاری آمیخته با فارسی محلی تکلم می‌نمایند. مردم اینگونه مناطق را از گروه نژادهای فارس-لر می‌شناسند. اکثر مردم منطقه بختیاری«منطقه ی مجاور استان خوزستان» نیز به زبان لری بختیاری تکلم میکنند.
صنعت و اقتصاد
اقتصاد سنتی شهرکرد مبتنی بر قالی بافی، نمد مالی، گیوه دوزی، قفل‌سازی چالشتر و کوره‌های آجر پزی است که امروزه با توجه به صنعتی تر شدن جامعه از اهمیت آن کاسته شده‌است. در حال حاضر صنایع بزرگ و کارخانه‌های مهمی در نزدیکی شهرکرد واقع شده‌اند که عده زیادی از ساکنان شهرکرد و حومه در آن‌ها مشغول به کار هستند، مهمترین این صنایع عبارتند از:
فولاد زاگرس شهرکرد
لوازم خانگی برفاب شهرکرد
سیمان شهرکرد
گاز کربنیک شهرکرد
نساجی حجاب شهرکرد
صنایع شیر و لبنی شهرکرد
همچنین تعداد زیادی از ساکنان شهرکرد در مشاغل خدماتی دولتی و خصوصی مشغول به کار هستند.
کارخانه سیمان شهرکرد
کارخانه سیمان شهرکرد در قلب زاگرس مرکزی در استان چهار محال و بختیاری و در ۳۵ کیلومتری شهرکرد در سال ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسید. این واحد تولیدی با دسترسی به معادن بسیار غنی، شرایط منحصر بفردی را در بین تولیدکنندگان داخلی به خود اختصاص داده و با اتکاء به تجارب ارزشمند مدیران، مهندسین و کارکنان و بکارگیری پیشرفته‌ترین تکنولوژی و ماشین آلات مدرن قادر به تولید انواع سیمانهای ۴۲۵–۱، ۵۲۵–۱، تیپ II و تیپ V با مقاومت‌های بسیار بالا گردیده‌است
در سال ۱۳۹۲، کارخانه سیمان شهرکرد برای دومین سال متوالی مقام نخست تولید سیمان کشور را کسب کرد.
معرفی استان چهارمحال و بختیاری