جاذبه های گردشگری بندر بوشهر

کرت کهنسال بوشهر

مختصات جغرافیایی‌ محل‌ استقرار آن ‌ ً۴۹ َ۵۴ º۲۸ عرض شمالی و ً۵۵ َ۴۹ º۵۰ طول شرقی و ارتفاع‌ محل آن از سطح دریا ۲۰ متر است. این چش کهنسال تک تنه بوده و تنه‎ای سالم و کوتاه دارد و از ارتفاع ۵/۱ متری دو تنه شده و در ارتفاعات بالاتر با انشعابات بعدی تاج گسترده و زیبایی را ایجاد کرده است. این درخت در گذشته سایه‌انداز محلی بوده که بازار خرید و فروش مواد غذایی در زیر آن بوجود می‌آمده است. از کنار این درخت نهر آب کاریزی عبور می‎کرده که در کنار آن یک ردیف از این درخت رویش داشته است و از آن درختان تنها این تک درخت باقی مانده است. آب این قنات که از ارتفاعات شمالی می‎آمده پس از پر نمودن ۷ چاه به دریا می‎رفته است.

با تغییر بافت شهری و گذر دو خیابان از دو سمت این درخت و تبدیل محل بازار قدیمی به یک میدان، این درخت در کنج یکی از باغچه‎ها واقع شده است که در تقسیم بندی باغچه‎ها و جدول بندی خیابان‎ها، طراح محل، هیچ بینشی از نیازهای اساسی یک درخت همچون کهنسال‎ترین درخت چش ایران نداشته است و از سه سمت تا طوقه این درخت را با جدول‌بندی، بتن و آسفالت مفروش کرده است و در نتیجه سلامت و بقای این درخت را به شدت به خطر افتاده است. جدا از این بی دقتی، برای امکان تردد کامیون و اتوبوس از دو خیابان جانبی آن سه شاخه بسیار قطور از آن را قطع کرده‌اند که در یک بررسی کارشناسی این آسیب شدید به این درخت به هیچ وجه ضروری نبوده و با قطع کمتری از شاخه‎های این درخت، مقصود تردد ماشین‌آلات بزرگ برآورد می‎شده است.

اگرچه سه شاخه با قطرهای ۳۰ الی ۵۰ سانتی‌متری و ۱۰ شاخه با قطرهای ۱۰ الی ۲۵ سانتی‌متری از آن قطع شده است، ولی همچنان این درخت از تاج قابل توجهی برخوردار است. محیط تنه آن ۴۳۰ سانتی‌متر، دو قطر برابر سینه‌ی تنه آن بدون احتساب تنه دوم آن ۱۷۹×۱۱۹ سانتی‌متر، ارتفاع آن ۱۹ متر، طول و عرض تاج پوشش آن ۲/۱۹×۵/۲۲ متر و سطح تاج پوشش آن ۳۴۱ مترمربع است.

پارک ساحلی آب شیرین کن

پارک های ساحلی در شهرهایی که رودخانه دارند یا دریا، یکی از بهترین تفریحگاه های مردم است . پارک ساحلی آب شیرین کن، یکی از پارک های آبی بوشهر، که در خیابان بهمنی، خیابان دانشگاه خلیج قرار دارد. یک قسمت از این پارک جزو منطقه نظامیه، ولی با این حال بازدید از آن امکان پذیرمی باشد . این پارک رستوران و کافی شاپی هم دارد.

منطقه حفاظت شده حله

منطقه حفاظت شده حله در استان بوشهر بين N2904 تا N2917 عرض شمالي و E5030 تا E5055 طول جغرافيايي واقع شده است. مساحت آن در 44708 هكتار مي باشد.

پوشش گياهي: ني و نخل مرداب.

پرندگان : پليكان پا خاكستري ,اردك مرمري , گيلانشاه خالدار,‌ درنا, انواع مرغابي سانان,‌ اگرتها,‌حواصيلها,‌كاكاييها و پرستوهاي دريايي . تالاب و منطقه حفاظت شده حله در استان بوشهر سالانه پذيراي هزاران پرنده مهاجر و بومي است كه زمستان خود را در اين تالاب مي‌گذرانند. گونه‌هاي كميابي از درنا، غاز خاكستري، فلامينگو، پليكان پاخاكستري، چوب پا، نوك خنجري، اردك كله سبز، خوتكا، پرندگان‌نادري كه درتالاب حله به وفور يافت مي‌شوند.

در گذشته اين تالاب مملو از گونه‌هاي مختلف پرندگان زيبا و كمياب بود اما شكار غيرمجاز و بي‌رويه، جمعيت اين پرندگان را كاهش داده‌است. دير نيست و هنوز هم تعداد زيادي از اين گونه‌هاي ارزشمند و زيباي محيط زيست كشورمان دراين تالاب‌ها وجود دارند كه همه بايد درحفظ اين زيبايي‌هاي خلقت تلاش كنيم.

بنا به اعلام اداره كل حفاظت محيط زيست استان بوشهر، تالاب حله به عنوان يكي از گنجينه‌هاي ارزشمند حيات وحش وپرندگان بومي و مهاجر كشور در فاصله ‪ ۱۰‬كيلومتري شمال شرق بوشهر قرار دارد. تنوع گياهي، وجود رودخانه حله و نزديك بودن به سواحل اين تالاب را به زيستگاه و چراگاه بسيار غني براي حيات وحش تبديل كرده‌است.

وسعت منطقه حفاظت شده حله به ‪ ۴۲‬هزار و ‪ ۶۰۰‬هكتار مي‌رسد كه يكي از زيباترين مناظر طبيعي سواحل جنوبي كشور است. ‪ ۲۰‬هزار هكتار از منطقه حفاظت شده حله تالابي است و رودخانه دائمي حله منبع تامين آب اين تالاب و منطقه است. درحاشيه رودخانه و تالاب حله انواع گياهان آبزي رويش يافته وچراگاه مهمي براي جانواران و پرندگان آبزي و كنار آب چرايجاد كرده‌است.

پرنده دراج و جغدانبار دو گونه پرنده بسيار كمياب است كه درحله مي‌توان سراغ آنها را گرفت. انواع پرندگان شكاري ونوعي از عقاب هادرمنطقه حفاظت شده حله وجود دارند كه كمتر در تالاب‌ها و مناطق حفاظت شده كشور به چشم مي‌خورند. امنيت نسبي و وجود دانه‌هاي گياهي وخوراكي وبوته‌هاي علوفه‌اي تنوع جانوري منطقه حله را به اوج خود رسانده است. شغال، گونه‌هايي از گربه سانان، روباه، كفتار، گراز، خرگوش و گرگ انواع حيواناتي است كه حيات خود را در منطقه حفاظت شده حله مي‌گذرانند. نمونه‌هاي از لاك پشت‌ها و خزندگان درتالاب حله زندگي و توليد مثل مي‌كنند كه هركدام براي مناطق حفاظت شده و محيط زيست كشور كمياب و ارزشمند هستند.

منطقه حفاظت شده و تالابها علاوه بر ايجاد پناهگاه مناسب براي پرندگان و حيات وحش، نقش مهمي در تعديل آب و هوا، تثبيت خاك و توليد علوفه دارند.اين مناطق تفرجگاه مناسبي براي مطالعات علمي و علاقه‌مندان به طبيعت است. نقش واهميت ويژه اين مناطق اقتضا مي‌كند تادرتقويت هرچه‌بيشتر برنامه‌هاي حفاظتي تالاب‌ها و مناطق حفاظت شده محيط زيست برنامه ريزي شود و درحفظ اين ذخائر ارزشمند طبيعت زيباي كشورمان با محيط بانان همكاري كنيم. تالاب و منطقه حفاظت شده حله يكي از زيباترين مناظرطبيعي در كناره خليج فارس را شكل داده و منطقه ديدني براي گردشكران است. اين تالاب درسال ‪ ۱۳۴۲‬براثر طغيان رودخانه حله بوجود آمد و از آن سال به بعد به عنوان تالاب و منطقه حفاظت شده زير نظر محيط زيست استان بوشهرقرار گرفت.

ویژگی و سیمای عمومی منطقه( شامل وضعیت توپوگرافی , چشم انداز, پو شش گیاهی وگونه های شاخص گیاهی , وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدورها ) :

1- منطقه حفاظت شده حله عموماً از پوشش گياهي گز و ني و كهور پوشيده و در زمستان تالابي بوده و پذيراي پرندگان فراواني ميباشد .

حيات وحش

پرندگاني چون مرغابي ، غاز ، پليكان ،‌دراج ، حواصيل ، ماهي خورك ، اگرت ، قمري ، كوكر ، دليجه ، پرستو ، ديدمك ، نوك خنجري ، سينه سرخ ، سارگپه ،‌پرستو دريايي ، شب گرد ، زنبور خورك ، سنقر ، چغد ، شاهين و جانوراني چون گربه وحشي ، گراز ، روباه ، خرگوش ، خدنگ در منطقه مشاهده شده اند. اين منطقه يكي از بهترين مناطق جهت پرندگان مهاجرزمستان گذران در استان بوشهر مي باشد. .

پوشش گياهي

منطقه حفاظت شده حله از پوشش گياهي گز و ني و كهور پوشيده شده است كه قسمت وسيعي از منطقه را نيز نيزارهاي انبوه تشكيل مي دهد كه در طي گشت و كنترل مستمر در منطقه مشاهده گرديده كه قسمت اعظم اين نيزار هاي در اثر خشكسالي خشك گرديده است و همچنين كم آبي روي قسمت اعظم تالاب بي تأثير نبوده و خشك گرديده است .

جاذبه های اکوتوریستی

با توجه به اينكه تالاب حله جز اين منطقه بوده و محل امني براي پرندگان زمستان گذران مي باشد از اين لحاظ براي علاقه مندان به طبيعت و پرنده نگري محل مناسبي مي باشد .

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی

مردم روستاهاي اطراف اين منطقه از طريق كشاورزي و صيادي امرار معاش مي كنند .

تعارضات مهم منطقه

1- از ديگر مشكلات منطقه دخل و تصرف و تخريب غير قانوني اراضي ، توسط كشاورزان بومي منطقه
مي باشد .

2- بدليل خشكسالي كم آبي متاسفانه قسمت اعظم تالاب خشك گرديده است كه از لحاظ زيست محيطي مشكلاتي بوجود آمده است .

3- احداث جاده بوشهر ، گناوه كه قسمتي از آن از منطقه تحت حفاظت عبور مي كند.

تجهیزات و امکانات

ساختمان پاسگاه محيط باني( داراي آب ، برق ، تلفن ) – سيستم راديويي بيسيم – خودرو صحرايي – موتورسيكلت – تجهيزات انفرادي محيط باني ( كوله پشتي ، دوربين چشمي ، كيسه خواب ) – موقعيت ياب دستي – رايانه – انبار علوفه – تراكتور

سایر ملاحظات

با توجه به خشك شدن تالاب در فصل بهار و تابستان مي بايست بر اساس توافق با وزارت نيرو ، آب مورد نياز تالاب تامين گردد .

بازار ماهی فروشان بوشهر

بازار ماهی فروشان بوشهر در سال ۱۳۴۵ خورشیدی ساخته شده است بازارچه قدیمی عرضه ماهی و میگوی شهر بوشهر از قطب های تولید و پرورش آبزیان می باشد که در خیابان شهداء، بازار روز واقع شده است. فضای بازارچه ماهی و میگوی بوشهر فاقد استانداردهای مناسب بوده و مکان هایی که در این بازارچه آبزیان عرضه می شود غیر بهداشتی است.

متاسفانه از این بازار استقبال شایانی نمیشود چرا که فرسودگی این بازارچه و قرار گرفتن آن در محل پر رفت و آمد شهر موجب ایجاد بوی بد و متعفن در مرکز شهر بوشهر شده است، از این رو خریداران ترجیح می دهند تا ماهی مورد نیاز خود را از دست فروشان ماهی یا فروشندگان مستقر در اسکله های بوشهر تامین کنند.

علاوه بر این که فضای این بازار بسیار کوچک است، کسبه این بازار نیز به جای این که آبزیان خود را در درون مغازه عرضه کنند در درون سینی هایی قرار داده اند که موجب سد معبر و برخورد عابرین با سینی ها می شود که این باعث آلودگی بدن و لباس ها می شود.

عمارت کازرونی بوشهر

عمارت کازرونی بوشهر که از بناهای مربوط به اوایل دوره قاجار است در بوشهر محله قدیمی بهبهانی واقع شده است. مالک این عمارت سید محمد رضا کازرونی است که از تاجران نامدار بوشهری است.

ساختمان ها در بوشهر شبیه به بناهای دو بندر کراچی و بمبئی هستند و همین نوع ابنیه را می توان در دیگر مناطق ساحلی خلیج فارس نیز دید. از ویژگی های این بناها مرتفع بودن آن هاست، ساختن خانه های چند طبقه در این شهر متداول بوده است، مردم برای گریز از گرمای طاقت فرسای تابستان در این فصل به طبقات بالا نقل مکان می کرده اند، در ضمن وجود درها و پنجره های متعدد برای اتاق های وسیع موجب ورود باد از هر طرف شده و اندکی از فشار گرما می کاست.

خانه ها را به فاصله بسیار کم از یکدیگر می ساختند به صورتی که گاه فاصله آن ها از یک متر هم کمتر می شد.

لازم به ذکر است اولین عمارت در بوشهر که پلاک آن در روز جهانی گردشگری نصب و توسط استاندار بوشهر رونمایی شد، عمارت کازرونی است.

عمارت کازرونی بوشهر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۰۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بوستان شغاب بوشهر

بوستان شغاب بوشهر از جمله بوستان های زیبا و تاریخی بندر بوشهر است که در خیابان بهمنی، خیابان ساحلی روبه‌روی بیمارستان نیروی هوایی بوشهر واقع شده است پارک شغاب بوشهر در زیر خاک خود آثار مربوط به دوره ایلامیان را دارد. در حال حاضر از این محوطه تاریخی به عنوان بوستان استفاده می‌شود.

قرار گیری پارک شغاب بوشهر در کنار ساحل خلیج فارس چشم اندازی بی نظیر و زیبا بدان بخشیده است و از سویی به دلیل وجود امکانات تقریبا مناسبی که در این پارک برای گردشگرانی که به بوشهر سفر می کنند تدارک دیده شده است پارک شغاب می تواند برای مسافران نوروزی در تعطیلات نوروزی و یا سایر گردشگران در سایر فصول سال، محوطه ای زیبا برای برپایی کمپ های آنان باشد تا علاوه بر امنیت از طبیعت و هوای لذت بخش پارک شغاب بوشهر نهایت استفاده را ببرند.

البته گفتی است بوستان های ساحلی دیگری در همین مسیر یعنی در کناره های جاده ساحلی بوشهر واقع شده است که در صورت تراکم جمعیت گردشگران می توانید به سراغ آن پارک های ساحلی بوشهر هم بروید همچون بوستان قوام بوشهر، بوستان صدف بوشهر، بوستان ساحلی بوشهر، بوستان مرجان بوشهر، بوستان صدف بوشهر، پارک دانشجو یا ساحل آب شیرین کن…

گرگور

گرگور یکی از وسایل صید ماهی است که با سیم فلزی گالوانیزه و به شکل یک نیم‌کره بافته می‌شود. بافت گرگور توسط مردان صورت می‌پذیرد و در سواحل طولانی استان مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارتفاع گرگور به تناسب نوع شناور و محل صید، 1 تا 3 متر می‌باشد.

استفاده از گرگور در صید سبب می‌شود ماهی به صورت زنده و بدون آسیب صید گردد.

مراکز مهم تولید گرگور در استان بوشهر عبارتند از شهرستان‌های دیلم، بوشهر، گناوه، دیر و کنگان.

ریشهر

ریشهر (بوشهر)، واقع در بخش مرکزی شهرستان بندر بوشهر یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است.

«ریشهر» در جنوب شهر بوشهر واقع شده‌است. قدمت آثار کشف شده آن به هزاره سوم تا هزاره اول پیش از میلاد می‌رسد. آثار مکشوف در سال‌های ۱۸۷۲ تا ۱۸۷۷ میلادی و نتایج اکتشافات باستان شناسان فرانسوی به سرپرستی پزار در سال ۱۹۱۴ میلادی که شامل کتیبه‌های میخی عهد شوتروک ناهونته و آثار بناها و اشیا مفرغی و سفال‌های نقش داراست، نشان می‌دهد که ریشهر از هزاره دوم پیش از میلاد یکی از شهرهای مهم امپراتوری عیلام بوده‌ است. از آجر نوشته‌های عیلامی معلوم می‌شود که این شهر در آن عصر به نام «لیان» خوانده می‌شده‌است.

ظاهراً لیان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی یکی از حلقه‌های ارتباطی تمدن‌های شرق و غرب دنیای قدیم بوده‌است چرا که مرزهای جنوبی فلات ایران به سبب هم جواری با دریا و سایر شرایط جغرافیایی به ساکنان فلات هند اجازه می‌داد که از آب‌های ساحلی، برای ارتباط تجاری با تمدن‌های ایران و دشت بین النهرین استفاده کنند. نام ریشهر خلاصه شده «ریوارد اردشیر» است. اردشیر بابکان شهرهای متعددی در زمان حکومت خود برپا نمود که در واقع ریوارد اردشیر یکی از آن‌ها می‌باشد که می‌توان گفت تجدید بنای همان شهر لیان بوده‌ است. این شهر در دوران ساسانیان یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و ادبی محسوب می‌شد و در آن جا جماعتی از دانشمندان و نویسندگان جای داشتند.

ریشهر بعد از اسلام تا سده‌هایی چند رونق داشت. گفته می‌شود که این شهر در قرن شانزدهم در حدود دو هزار خانه مسکونی داشته و دو منطقه باستانی «تل پی تل» و «شاه نشین» نیز در همان حوالی ریشهر شناسایی شده‌اند. بوشهر و ریشهر و چند قریه دیگر در شبه جزیره‌ای واقع که از سمت شمال محدود است به خور سلطانی و از مغرب به دریا و از جنوب به خلیج کوچک هلیله. نوشته‌اند که در زمان نادر شاه جمعیت ریشهر به بوشهر منتقل شد و در نتیجه ریشهر متروک بماند. منطقه ریشهر در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

لباس محلی بوشهر

از آنجا که سراسر مرز شرقی استان بوشهر با خلیج فارس در ارتباط است، رطوبت نسبی در تمام مواقع سال در این استان بالاست در نتیجه ساکنان استان بوشهر از لباس‌های نخی استفاده می‌کنند تا در انجام فعالیت‌های روزمره راحتی بیشتری داشته باشند. از طرفی استان بوشهر از دو ناحیه کوهستانی و جلگه‌ای تشکیل شده و همین امر تا حدودی لباس ساکنان دو ناحیه را از یکدیگر متفاوت ساخته است.

پوشاک بانوان: بانوان در استان بوشهر پیراهن بلند دورچین به همراه عبای سیاه، مقنعه نازک سیاه رنگ، روبنده نازک، شلوار چیت و نوعی کفش صندل به نام «کوش» می‌پوشند. پیراهن رسمی بانوان بوشهر جامه گشادی است که به آن پیراهن عربی می‌گویند و دارای تزئینات بسیار زیبا و جالب است.
زنان در استان بوشهر اغلب با چادر محلی در انظار ظاهر می‌شوند.

پوشاک مردان: یکی از لباس‌های رایج در استان بوشهر پیراهن بلند سفیدی به نام «دشداشه» است که از لباس‌های قدیمی استان به شمار می‌رود و در سایر مناطق جنوبی کشور و کشورهای عربی این نوع پوشش دیده می‌شود. در اغلب مواقع آقایان برای محافظت سر از گرما و تابش خورشید، سرپوشی به نام «عرقچین» بر سر می‌گذارند.

در استان بوشهر معمولاً کسانی که از نظر علم و مرتبه اجتماعی در موقعیت بالایی قرار داشتند، بر روی لباس خود عبا می‌پوشیدند. امروزه عبای بوشهر یکی از بهترین عباها در این منطقه به شمار می‌رود به طوری که بسیاری از شیوخ عرب خواستار این عباها هستند و قیمت آن‌ها نیز بسیار گزاف است.

پوشیدن لنگ که در گویش محلی به «لنگوته» معروف است و بر روی شلوار بسته می‌شود، از دیگر پوشش‌های رایج در میان ساکنان استان بوشهر است.

جزیره فارسی

این جزیره در 103 کیلومتری سواحل جنوبی ایران و در حدّفاصل مرز بین ایران و عربستان واقع شده و از این نظر بسیار حائز اهمیت می‌باشد. طول جزیره فارسی 14 کیلومتر و عرض آن 7 کیلومتر است.

جزیره فارسی فاقد آب شیرین و خالی از سکنه می‌باشد و هم‌اکنون در آن تأسیسات نفتی و تأسیسات نظامی نیروی دریایی ارتش حضور فعال دارند. ایستگاه هواشناسی که در جزیره فارسی مستقر می‌باشد، اطلاعات هواشناسی را به تمام شرکت‌های کشتیرانی می‌رساند.

این جزیره زیستگاه لاک‌پشت‌های پوزه عقابی خلیج فارس و مکان تخم‌گذاری آنان می‌باشد.

این جزیره از توابع استان بوشهر است و ورود به آن به راحتی امکان‌پذیر نمی‌باشد.

جزیره نگین

جزیره نگین از جزیره‌های کوچک ایران در خلیج فارس است.این جزیره در فاصله نزدیک از بندر بوشهر قرار دارد. جزیره نگین حدود ۳۰ هکتار مساحت داشته و تا ۷۰ هکتار هم قابلیت گسترش دارد و مزیت مهم آن قرار داشتن در کنار حوضچه قابل کشتیرانی و امکان دسترسی مستقل به بزرگراه بوشهر – برازجان است.

الحاق جزیره نگین به منطقه ویژه اقتصادی بندر بوشهر از طریق احداث یک جاده دسترسی به طول دو کیلومتر از جزیره نگین به اتوبان اصلی بوشهر در دست مطالعه است. محدودهٔ عملیاتی بندری موجود در بندر بوشهر به دلیل محصور بودن در محدودهٔ شهری، عملاً امکان توسعه ندارد و تنها راه گسترش این بندر «جزیره نگین» می‌باشد.

تالاب حله

محل تلاقی دو رودخانه دالکی و شاپور در منطقه حله تالاب بزرگی به وجود آورده است که یکی از تالاب های مشهور سراسر قلمرو جنوبی ایران محسوب می شود. آب این تالاب از سرریز جریان رودخانه دالکی و شاپور، بارندگی زمستانه و تا حدودی جزر و مد خلیج فارس تامین می گردد.

اطراف تالاب را نیزاری فرا گرفته و در داخل آن حیات گیاهی و جانوری ویژه ای به وجود آمده است. از این تالاب می توان به عنوان یک اکوسیستم محلی بهره برداری های تفرجی و پژوهشی به عمل آورد. این تالاب محل زیست هزاران پرنده آبزی مهاجر است که از آن جمله می توان به درنا، حواصیل، گاچی رو، پرستو، ترنی، حمامی، بط، هفت رنگ، دراج و خردل اشاره کرد.

این تالاب درسال ۱۳۴۲براثر طغیان رودخانه حله بوجود آمد و از آن سال به بعد به عنوان تالاب و منطقه حفاظت شده زیر نظر محیط زیست استان بوشهرقرار گرفت تالاب حله به عنوان یکی از گنجینه‌های ارزشمند حیات وحش وپرندگان بومی و مهاجر کشور در فاصله ۱۰کیلومتری شمال شرق بوشهر قرار دارد. تنوع گیاهی، وجود رودخانه حله و نزدیک بودن به سواحل این تالاب را به زیستگاه و چراگاه بسیار غنی برای حیات وحش تبدیل کرده‌است.

وسعت منطقه حفاظت شده حله به ۴۲هزار و ۶۰۰هکتار می‌رسد که یکی از زیباترین مناظر طبیعی سواحل جنوبی کشور است. ۲۰هزار هکتار از منطقه حفاظت شده حله تالابی است و رودخانه دائمی حله منبع تامین آب این تالاب و منطقه است. درحاشیه رودخانه و تالاب حله انواع گیاهان آبزی رویش یافته وچراگاه مهمی برای جانواران و پرندگان آبزی و کنار آب چرایجاد کرده‌است. پرنده دراج و جغدانبار دو گونه پرنده بسیار کمیاب است که درحله می‌توان سراغ آنها را گرفت. انواع پرندگان شکاری ونوعی از عقاب هادرمنطقه حفاظت شده حله وجود دارند که کمتر در تالاب‌ها و مناطق حفاظت شده کشور به چشم می‌خورند.






رودخانه شاپور

رودخانه شاپور با طول 220 کیلومتر، از ارتفاعات شمال شرقی کازرون سرچشمه گرفته و در تنگ چوگان به چشمه ساسان متصل می‌شود. این رود سپس از ناحیه غربی کازرون گذشته و پس از دریافت آب رودخانه شکستیان و طی یک مسیر کوهستانی، وارد دشت خشت شده و پس از آبیاری بیش از 2 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی این منطقه و اتصال چند شاخه فرعی دیگر به آن، در نزدیکی روستاهای جره بالا و میلک، وارد دشت شبانکاره شهرستان دشتستان استان بوشهر می‌شود. رودخانه شاپور در استان بوشهر به رود دالکی پیوسته و با نام رود حلّه، به خلیج فارس می‌ریزد.

به منظور بهره‌برداری بیشتر از آب این رودخانه، در استان بوشهر دو سد مخزنی به نام‌های رئیس علی دلواری و انحرافی شبانکاره، بر روی آن بسته شده است. متأسفانه این امر سبب شده است رودخانه بسیاری از توان‌ها و کارکردهای خود را از دست بدهد به عنوان مثال در گذشته زمین‌های حاشیه رودخانه در فصل پرآبی از آب اشباع شده و پس از عقب‌نشینی آب، این زمین‌ها به کشتزارهایی از صیفی‌جات همچون هندوانه، خربزه و … تبدیل می‌شد و در برخی روستاها نیز زراعت گندم و جو صورت می‌گرفت یا این زمین‌ها که در منطقه با عنوان چم شناخته می‌شد، به عنوان مرتع به دامداران منطقه واگذار می‌گردید. در حال حاضر این کشتزارها از بین رفته و به جای آن‌ها بیشه‌زارهایی از گز و درختچه‌های شورپسند به جا مانده است.

رودخانه شاپور اثرات مثبت زیست محیطی نیز در این منطقه داشته و به عنوان یکی از متنوع‌ترین زیستگاه‌های آبزیان آب‌های شور و شیرین همچون انواع ماهی، لاک‌پشت، خرچنگ و …، منبعی مطمئن در تأمین مواد پروتئینی ساکنان منطقه و کرانه‌های آن زیستگاه انواع پرندگان بومی و مهاجر بوده است.

علاوه بر این، جریان آرام و گاه خروشان رودخانه شاپور در منطقه خشک و سوزان جنوب کشور، یکی از زیباترین و دل‌انگیزترین چشم‌اندازها را به وجود آورده بود که همه ساله گردشگران بسیاری از نقاط مختلف کشور به منظور بهره‌مندی از این موهبت طبیعی، به این منطقه مراجعه می‌نمودند.

جزیره ام‌ الکُرم

این جزیره در سواحل جنوبی استان بوشهر و در مجاورت بخش بردخون شهرستان دیر واقع شده است. مساحت این جزیره در حدود 0/38 کیلومتر مربع و ارتفاع آن 1 متر از سطح دریا می‌باشد.

این جزیره با آب و هوای گرم و مرطوب، خالی از سکنه بوده و در حال حاضر زیستگاه لاک‌پشت‌های خلیج فارس می‌باشد و از این نظر اهمیت زیست محیطی قابل توجهی دارد. این جزیره همچنین زیستگاه پرندگانی چون کاکایی، اگرت، حواصیل خاکستری، باکلان، سلیم خرچنگ‌خوار و پرندگان مهاجر می‌باشد.

تپه‌های شنی این جزیره از گیاهان شورپسند پوشیده شده است.

این جزیره نزد بومیان منطقه با نام «گُرم» خوانده می‌شود و دلیل آن وجود انبوه درختان جنگلی حرا در ساحل روبروی آن است که در گویش محلی به «گُرم» موسوم است. در واقع نام «ام الکُرم» توسط دریانوردان عرب به این جزیره داده شده است.

جزیره شیف

این جزیره در 12 کیلومتری شمال غربی شهرستان بوشهر و 6 کیلومتری شمال بندر بوشهر و در منتهی‌الیه تالاب حله قرار دارد.

جزیره شیف بیش از 4200 نفر سکنه دارد که بیشتر ساکنان آن اهل تسنن می‌باشند. اهل تسنن و شیعیان در این جزیره در نهایت آرامش با یکدیگر زندگی می‌کنند. اکثریت قریب به اتفاق اهالی این جزیره به زبان عربی سخن می‌گویند.

متأسفانه حجم بسیار زیاد زباله که در ساحل این جزیره انباشته شده، منظره بسیار زشت و تأسف‌باری را به وجود آورده است.

به دلیل واقع شدن مزار شیخ سعد؛ که مدتی حاکم جزیره بوده است، این جزیره به نام «جزیره شیخ سعد» خوانده می‌شد اما در سال 1327 خورشیدی که جزیره در اختیار احمدخان انگالی قرار گرفت، نام آن با زور سرنیزه به «شیف» تغییر یافت. در این سال مردم علیه احمدخان انگالی قیام کردند و با تمام اعضای خانواده خود به بوشهر مهاجرت نمودند و مدت 2 سال در محله‌های مختلف بوشهر سکونت گزیدند و پس از سرنگونی احمدخان، مجدداً به جزیره شیف مراجعت نمودند.

جزیره شیف در گذشته بندر حمل و نقل کالهای صادراتی و وارداتی از ایران به کشورهای خلیج فارس و برعکس بود. به این معنی که تمام کالاها از تهران، اصفهان و شیراز به وسیله چهارپایان به شیف آورده می‌شد و سپس به وسیله لنج، به کشورهای خلیج فارس حمل می‌گردید.

منطقه حفاظت شده مند

منطقه حفاظت شده مند در استان بوشهر بين N2705 تا N2810 عرض شمالي و E5115 تا E5106 طول شرقي واقع شده است. مساحت آن 49951 هكتار مي باشد.

پوشش گياهي: حرا, گز و‌ كهور.

پرندگان : گيلانشاه خالدار و هوبره .

منطقه حفاظت شده مند با وسعت ‪ ۴۶‬هزار و‪ ۵۰۰‬هكتار با دو اكوسيستم آبي و خشكي در كنار بخش بردخون از توابع شهرستان دير واقع در ‪ ۱۸۰‬كيلومتري جنوب شرقي بندر بوشهر قرار دارد. مند منطقه‌اي جلگه‌اي كويري است كه داراي دو فصل زمستان نسبتا خشك و تابستاني گرم است. چهار جزيره خان، تهمادون، نخيلو و ام‌الكرم به زيبايي منطقه حفاظت شده مند در سواحل زيباي خليج فارس افزوده‌اند.

رودخانه زيباي مند پرآب‌ترين رودخانه استان بوشهر تنها منبع آبي تامين آب شرب حيات وحش منطقه ياد شده است. پوشش‌مناسب گياهان‌نادري چون‌انوكنمون سودامبوليس،دامبارنكيما، هالوكاريس، ساريكورينا، و درختان حرا، گز، كهورپاكستاني و كنار و ساحلي بودن اين منطقه مكان زيست و مهاجرت انواع پرندگان، آبزيان، خزندگان و حيوانات را فراهم كرده است.

نخل، نماد زيبايي سواحل خليج فارس نيز در قالب نخلستان‌هاي پراكنده در منطقه حفاظت شده مند به چشم مي‌خورد. رويش بيش از‪ ۸۰‬نوع گياهان ماندآبي كه يكي ازبااهميت‌ترين اكوسيستم‌هاي زمين‌است زيستگاه سفره‌اي بسيار مناسبي را براي انواع گونه‌هاي جانوري بويژه گونه‌هاي مختلفي از لاك پشت‌ها را در اين منطقه فراهم كرده‌است. در تمام جهان تنها هفت گونه لاك پشت دريايي شناسايي شده كه به علت شكار بي رويه نسل انواع لاك پشت‌ها در معرض خطر انقراض قرار گرفته است.

لاك پشت دريايي نوك عقابي،خزنده‌اي با بيش از‪ ۱۵۰‬ميليون سال سابقه پيدايش از نادرترين نوع لاك پشت‌هاي دنيااست كه بيش از انواع ديگر لاك پشت‌ها، نسل آن در خطر انقراض است اما منطقه حفاظت شده مند محل تخم‌گذاري و تكثير نسل اين لاك پشت است. منطقه حفاظت شده مند از دير باز زيست گاه مهم آهو بوده كه در دسته‌هاي كوچك و بزرگ، زيبايي طبيعت اين منطقه را دو چندان كرده‌اند. انواع ديگري از حيوانات شامل خرگوش، روباه، گراز، كفتار، گرگ و جوجه تيغي نيز به وفور در منطقه حفاظت شده مند به چشم مي‌خورند. گونه‌هاي مختلف پرندگان بيش از هر چيز ديگري حيات وحش منطقه مند را زيبا كرده طوري كه بيش از ‪ ۶۰‬گونه پرنده مهاجر و بومي درمند بسر مي‌برند.

باكلان، اگرت ساحلي، فلامينگو، چكاوك، ماهي خورك، زنبورخوار،دراج، پرستوي دريايي و نمونه‌هاي متعدد ديگري از پرندگان مند را مملو از آواز زيباي خود كرده‌اند. يكي از پرندگان بسيار با ارزش و زيباي طبيعت درنا است كه از اواخر فصل پاييز تا اوايل فروردين را در منطقه مند مي‌گذراند. زيباترين صحنه‌هاي حيات وحش منطقه حفاظت شده مند مربوط به ده‌ها هزار پرستوي كاكلي كوچك و بزرگ دريايي است كه در جزاير منطقه حفاظت شده مند و بر روي شن‌هاي داغ ساحل تخم‌گذاري مي‌كنند. منطقه حفاظت شده مند از جاذبه‌ها گردشگري با ارزش كشور است كه نقش مهمي در حفظ و نگهداري نسل انواع پرندگان و حيوانات و آبزيان كشور دارد.

موقعیت عمومی منطقه

اين منطقه از نظر جغرافيايي در جنوب ايران و در 180 كيلومتري جنوب شرقي استان بوشهر در منطقه جلگه اي – كويري در كنار بخش برخون از توابع شهرستان دير در 27 درجه و 15 دقيقا تا 28 درجه و 45 دقيقه عرض شمالي و 51 درجه و 15 دقيقه تا 51 درجه و 35 دقيقه طول شرقي واقع گرديده است .

ویژگی و سیمای عمومی منطقه( شامل وضعیت توپوگرافی , چشم انداز, پو شش گیاهی وگونه های شاخص گیاهی , وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدورها ) :

منطقه اي جلگه اي و كويري بوده كه در شهرستان دير و بخش بردخون واقع گرديده است .حداكثر ارتفاع از سطح دريا به كمتر از 10 متر مي رسد كه به صورت يك فلات در حاشيه خليج فارس واقع شده است .

پوشش گياهي

پوشش گياهي منطقه حفاظت شده مند شامل 2 بخش مي باشد :

1-شوره زارهاي ساحلي كه پهنه هاي پوشيده از گياهان علفي ،‌بوته اي يا درختچه اي در مجاورت آب هاي شور مي باشد .

2- شوره زارهاي موسوم به درون منطقه اي كه پوشش نسبتاً‌ مشابهي با اراضي شور ساحلي دارد .

حيات وحش

بيشترين تنوع جانوری مهره دار خشکی زی منطقه را پرندگان دارند که تاکنون 120 گونه در منطقه شناسايی شده است. برخی همچون خروس کولی دشتی، بالابان، هوبره، بحری و عقاب طلايی از پرندگان بسيار ارزشمند اين منطقه محسوب می گردند.از رده پستانداران نیز تاکنون 18گونه شناسایی شده اند که از آنها می توان به :

آهو(بالغ بر 600 راس) ،گربه وحشی ، گراز ، خرگوش ، کفتار وروباه شنی اشاره نمود. لاکپشت نوک عقابی ، لاکپشت سبز ، بزمجه دشتی ، سوسمار خاردم و ماردریایی نمونه های شاخصی از 18گونه خزنده این منطقه می باشند.

جاذبه های اکوتوریستی

داراي جاذبه هاي طبيعت گردي بوده بدليل عدم اطلاعات كافي و نبودن زيرساخت ها در حال حاضر ميزان جذب توريست امكان پذير نيست .

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی

حاشيه نشينان اين منطقه اكثرا شغل صيادي ،‌دامداري و كشاورزي دارند

تعارضات مهم منطقه

-استقرار تاسیسات گازی پارس شمالی در مجاور منطقه

2- مشکلات ناشی از فعالیت اهالی روستاهای منطقه

3-عدم وجود سيل بند و يا عوارض طبيعي نظير پناهگاه

تجهیزات و امکانات

ساختمان پاسگاه محيط باني( داراي آب ، برق ، تلفن ) – سيستم راديويي بيسيم – خودرو صحرايي – موتورسيكلت – تجهيزات انفرادي محيط باني ( كوله پشتي ، دوربين چشمي ، كيسه خواب ) – موقعيت ياب دستي – موتور برق – تراكتور – رايانه و اينترنت

سایر ملاحظات

با توجه به خشكسالي هاي متوالي و افزايش جمعيت حيات وحش منطقه ضرورت دارد تا نسبت به كشت علوفه اقدام موثري به عمل آيد .

پناهگاه حیات وحش خارکو

پناهگاه حيات وحش خاركو بين N2918 تا N2921 عرض شمالي و E5523 تا E5519 طول شرقي و در 57 كيلومتري شمال غرب شهر بوشهر در استان بوشهر واقع شده است. مساحت آن در حدود 312 هكتار مي باشد.

پوشش گياهي: پوشش هاي غلفي يكساله و مرتعي از خانواده گرامينه ها و يونجه هاي يكساله مي باشد.

پرندگاني : باكلان ,‌پرستوهاي دريايي ,‌كاكايي ها و‌ حواصيلها .

خزندگان : لاك پشت دريايي.

اين منطقه از سال 1346 تحت حفاظت قرار گرفت ودر سال1354 به پناهگاه حيات وحش تبديل شد. اين پناهگاه شامل دو جزيره خارك و خاركو به مساحت 2398 هكتار و به فاصله 4كيلومتر از يكديگر در شمال خليج فارس و استان بوشهر قرار دارد.

داراي سواحل صخره اي، شني و مرجاني بسيار زيبايي است از گونه هاي مهم جانوري منطقه مي توان به آهو، خرگوش، كلاغ هندي، فلامينگو، كاكايي، حواصيل و لاك پشت سبز اشاره كرد. آهو مهمترين پستاندار وارداتي به جزيره است. اين منطقه زيستگاه مناسبي براي جوجه آوري پرستوهاي دريايي تيره و پشت دودي محسوب مي شود.

پرندگان مهاجري از قبيل اگرت بزرگ، باكلان و فلامينگوي بزرگ نيز به صورت فصلي در جزيره به وفور مشاهده مي شود. تاسيسات و فعاليت هاي گسترده نفتي در جزيره خارك اثرات منفي بر محيط زيست طبيعي داشته است.

مشکلات و معضلات مهم منطقه

– توسعه بیش از حد و همه جانبه تأسیسات نفت و گاز و پتروشیمی ، جاده کشی و خاکبرداری که منجر به تخریب شدید زیستگاه آهوان گردیده است .

– افزایش بی رویه جمعیت کلاغ هندی در سطح جزیره

– بیماری پوستی شایع شده در جمعیت آهوان ( سال ۸۲ الی ۸ ) منجر به تلفات قابل توجه گردیده است .

سایر ویژگیهای طبیعی

جزیره خارک به همراه جزیره خارکو به دلیل ارزشهای فوق العاده اکولوژیکی که دارای یک یاز از احتماعات منحصر به فرد مرجانهای و زیستمندان دریایی ، محل تخمگذاری هزاران قطعه پرندگان آبزی و کنار آبزی می باشد.

کلیسای ظهور مسیح

اين كليسا مربوط به زمان تاسيس كمپاني هند خاوري يعني اوايل سده 19 م. است. اين كليساي كوچك در جوار ساختمان كنسولگري سابق انگليس و اداره دارايي پيشين بوشهر قرار دارد. اين کليسا در سال 1818 ميلادي ساخته شده است. در اين کليسا تعدادي قبور مسيحيان و انگليسي‌هاي کشته شده در جنگ بين‌الملل اول وجود دارد. گنبد اين کليسا گچي است و در زير گنبد محراب و تالار موعظه قرار دارد.

کلیسای ارامنه گریگوری

کلیسای ارامنه گریگوری مربوط به دوره قاجار است و در بوشهر، محله شنبدی واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۵۱۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کلیسای گئورگ مقدس در سال ۱۸۱۹ میلادی برابر با ۱۲۳۵ هجری قمری بوسیله خانواده آوادیان، از خانواده های سرشناس ارمنی ساکن بوشهر، و با کمک سایر مسیحیان ساکن این شهر از جمله انگلیسیهای ساکن بوشهر در زمینی نسبتا وسیع در محله شنبدي این شهر ساخته شد. کلیسا در زمینی مستطیل شکل واقع شده و ساختمان اصلی آن پلانی شبیه به یک چلیپا دارد. در دو طرف بنای کلیسا حیاطهایی قرار دارند که برای دفن مردگان اختصاص داده شده بود.

این کلیسا از زمان تاسیس تا سال ۱۹۴۸ فعال بود تا آنکه به دنبال فوت ملکومیان، ارمنی سرشناس بوشهری، ارمنی صاحب نفوذ دیگری در بوشهر وجود نداشته و در نتیجه تمام اموال و اشیاء کلیسا به کلیسای وانک اصفهان منتقل گردید. در سال ۱۹۷۴ و به دنبال استقرار چند خانواده ارمنی دیگر در بوشهر هیات ارامنه کلیسا را تعمیر و با فرستادن اشیاء مورد نیاز مجددا فعال نمود ولی با گذشت چند سال باز هم فعالیت کلیسا متوقف گردید.

بنای کلیسا به صورت قرینه در عرض طراحی شده و از بالا به صورت صلیب دیده میشود. این بنا شامل تالار اجتماعات، محراب، اتاقهایی در دو طرف محراب و دو راهرو در دو طرف تالار میباشد. کلیسا فاقد برج ناقوس بوده و دو ناقوس فلزی آن به صورت عرضی بر فراز راهروی شمالی کلیسا قرار داشتند. تالار اجتماعات بنا در گذشته بزرگتر بوده و تا میان خیابان انقلاب فعلی ادامه داشته است که در سال ۱۳۴۰ با طرح این خیابان جهت ایجاد محور شمالی – جنوبی در بافت قدیم به طرف دریا، بخشی از آن تخریب گردیده و قسمتی از حیاط مشرف به خیابان هم به مجتمع تجاری تبدیل شد.

تالار اجتماعات کلیسا بزرگترین بخش آن میباشد که حدود دوازده متر طول و هشت متر عرض دارد. سقف این تالار بوسیله پلهای چوبی به طول ۸ متر با چندلهای فرعی که با تخته های طولی به هم متصل شده اند پوشش داده شده است. هفت ستون چوبی که قسمت فوقانی آنها به شکل زیبایی با چوب تزئین شده است به استحکام سقف کمک میکنند. مهمترین و شکیل ترین قسمت کلیسا محراب آن است که بوسیله پله هایی که به صورت قرینه در دو طرف آن قرار دارند به تالار متصل میگردد. این بخش از یک مربع تشکیل شده است که سه ضلع آن طاقنما بوده و از سمت غرب (جنوب غربی) به تالار باز میباشد. قسمت فوقانی بوسیله گوشه سازی به هشت ضلعی و سپس دایره تبدیل شده و پوشش محراب به صورت گنبد بر روی آن قرار میگیرد.

به دنبال متروک شدن بنای کلیسا در سالهای پس از انقلاب و با توجه به آب و هوای مرطوب منطقه، بنای کلیسا با سرعتی زیاد رو به ویرانی نهاد و قسمت اعظمی از سقف و گنبد آن فرو ریخت. در حال حاضر بنا توسط سازمان میراث فرهنگی در حال بازسازی است و سقف و گنبد آن به شکل اولیه مرمت شده اند.

موزه مردم شناسی

بوشهر در دوره قاجار مهمترین شهر بندری خلیج فارس بود که به دلیل غنای اقتصادی،موقعیت استراتژیک،وجود دفاتر سیاسی کشورهای خارجی و حضور تجار سرشناس،ابنیه تاریخی‏ ارزشمند در آن احداث گردیده است.

یکی از زیباترین بناهای تاریخی بوشهر،عمارت امیریه‏ می‏باشد که در سال 1317 ه.ق.به همت احمد خان دریا بیگی‏ حکمران کل بنادر و جزایر خلیج فارس احداث گردید.این عبارت، دار الحکومه بوشهر بوده که بعد از تخریب بنای«چهار برج»که‏ امروزه اداره گمرک بوشهر در آنجا مستقر است،زمین آن از تاجر بوشهری به نام جمشیدیان خریداری شده و تا سال 1319 ه.ق.تکمیل‏ گردیده است.

مرحوم سدید السلطنه کبابی در کتاب پیرامون خلیج فارس و دریای عمان درباره موقعیت آن چنین نوشته است:

«مغرب آن محله‏ای نیست و دریاست و مشرق آن محله عرب‏ها و شمال محله یهودی‏ها و جنوب محله کوتی است».

عمارت امیریه در اوایل حکومت رضا شاه به عنوان ساختمان بلدیه‏ (شهرداری)منظور گردید،و شهردار وقت بوشهر سید حسین سعادت‏ که به سید حسین بلدیه مشهور شده،در آن انجام وظیفه می‏کرد.

در دوران پهلوی دوم و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از این‏ عمارت همچون گذشته به عنوان ساختمان شهرداری استفاده‏ می‏شد،تا اینکه از سال 1376 ه.ش.مسئولین استانداری بوشهر به پیشنهاد اداره میراث فرهنگی و بنیاد ایران‏شناسی در صدد برآمدند از آن بنا به عنوان«موزه مردم‏شناسی بوشهر»استفاده‏ نمایند.

عمده مصالح تشکیل دهنده این بنا سنگ‏های مرجانی، گچ،چوب ساج می‏باشد که به منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت‏ به دلیل نزدیکی به دریا و موریانه نخست اطراف ستونها را با بند کمال(کنبال)که از الیاف درخت نارگیل درست‏ می‏شود می‏پیچانده‏اند و سپس روی پوست مزبور با گچ‏ تزئین داده‏اند.این ساختمان دارای دو طبقه می‏باشد و در سفر اخیر وزیر محترم ارشاد اسلامی جناب اقای دکتر عطاءالله مهاجرانی‏ که روز نهم شهریور 1348 به بوشهر انجام گرفت،افتتاح گردید.

این اقدام ارزنده در یکی از نقاط مرزی کشور که منعکس‏کننده‏ فرهنگ اصیل ایرانی و بومی استان بوشهر است در کنار خلیج فارس‏ گامی ارزنده در جهت اعتلای فرهنگ به شمار می‏اید و در پیشرفت علمی و فرهنگی آن سامان کمک بسیار خواهد نمود.

بندر سیراف

سیراف (صورت قدیمتر: سیراب) در بعضی نوشته‌ها صیراف نیز نوشته شده‌است. شهری باستانی واقع در بخش مرکزی شهرستان کنگان در استان بوشهر یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. سیراف یکی از قدیمیترین بنادر ایران است که زمانی دارای رونق فراوانی بوده‌است. شهر باستانی «سیراف» دارای معماری خاصی می‌باشد که بسیار شبیه به روستای ماسوله در شمال کشور می‌باشد. سیراف پررونق ترین بندرکشور بود که روابط تجاری زیادی با کانتون چین و…در دوره‌های ساسانی و اسلامی داشت.

بندر سیراف

در فاصله قرون دوم تا پنجم هجري قمري/هشتم تا دوازدهم ميلادي، بندر باستاني و تاريخي سيراف (طاهري امروزي) يكي از بزرگترين و باشكوه ترين بنادر ايراني و اسلامي در سرتاسر حوزه خليج فارس به شمار مي رفت.

دريانوردان و بازرگانان سيرافي نه تنها با كليه بنادر آباد و پررونق خليج فارس بلكه با هندوستان، چين و شرق آفريقا نيز در تجارت مستقيم و مستمر بودند. شهرسيراف در قرون اوليه اسلامي، شهري آباد، با عظمت و بسيار ثروتمند بود. مالكان خانه هاي زيبا، چوب مورد نياز بناهاي خود را از آفريقا و هندوستان وارد مي كردند و در بندر سيراف خانه هاي چندطبقه مي ساختند كه قيمت آنها بيش از سي هزار درهم بود. شهر، داراي سيستم فاضلاب و لوله كشي سفالي بوده و بيمارستان بزرگي در آن احداث شده بود. علاوه بر اين سيراف داراي چندين مسجد بزرگ و كوچك بوده كه معروفترين آنها مساجد جامع و امام حسن بصري مي باشد.

هنرمندان سيرافي يا مقيم سيراف در كارگاه هاي خاصي، مرواريدهايي را كه از نواحي مختلف خليج فارس مي رسيده، پردازش هنري مي كردند و سپس آن مرواريدها را به هند، چين و آفريقا صادر مي نمودند. هنر گچ بري نيز در بندر باستاني سيراف رواج كامل داشته و مردمان متموَل و ثروتمند سيراف، اغلب ديوارها و سقف هاي خانه هاي خود را با نقوش و طرح هاي چشمگيري گچ بري مي كردند. مردمان خوش ذوق سيراف حتي در آيين دفن مردگان خود نيز مسايل هنري را رعايت مي كردند. آنان سنگ قبرهاي مكعب شكلي بر قبرهاي مردگان خود مي گذاشتند و آيات قرآن كريم و نام متوفي را با خط كوفي بسيار زيبا بر سنگ هاي مخصوص حك مي كردند.

سيراف بندري بوده كه در باريكه اي ميان كوه و دريا قرار داشته و به همين دليل از چشم انداز بسيار زيبا و استثنايي برخوردار بوده است. هيچ بندري در سرتاسر خليج فارس، موقعيت طبيعي سيراف را نداشته است. شهر با عظمت و پرشكوه سيراف سرانجام در زلزله هولناكي كه در نيمه دوم قرن چهارم هجري رخ داد به كلي ويران شد و بخش قابل توجهي از آن نيز به زير آب فرو رفت. اكنون از آن همه شكوه، تنها ستون هاي نيمه فرو ريخته، ديوارهاي شكسته، قبرهاي متروك و مساجد ويران باقي مانده است. ويرانه هايي كه هنوز زيبا و چشم انداز هستند و بيانگر رونق افسانه اي شهر در روزگاري دور مي باشند.

بازمانده‌های سیراف تاریخی

بازمانده‌های این شهر باستانی در نزدیکی بندر سیراف کنونی دیده می‌شود. سیراف زمانی از بندرهای اصلی ایران و خاورمیانه و محل پهلوگیری کشتی‌های بزرگ بود. بازرگانان سیرافی به دوردست‌های آسیا و آفریقا سفر دریایی می‌کردند. آنچه از سیراف بازمانده، حفره‌های سنگی کنده شده بر شیب تبه‌های سنگی است که گویا بعد از اسلام به‌عنوان قبر نیز استفاده شده‌اند. همینطور سنگچین‌ها، چاه‌ها، سنگ‌فرش‌ها و غارهایی شبیه آتشگاه در دل کوه‌ها بجا مانده‌است. غلامرضا معصومی، محمد حسین سمسار، رضا طاهری و سید قاسم یاحسینی تاریخ نگارانی بوده‌اند که به صورتی مبسوط سیراف را در حوزه های باستان‌شناسی و بناهای تاریخی، وضعیت اجتماعی، موقعیت جغرافیای تاریخی و اجتماعی و مشاهیر آن شرح داده‌اند.

حوضچه‌های آب باران

آنچه که امروزه در ارتفاعات مشرف بر دامنه کوههای شمالی سیراف می‌بینیم، و اندیشمندان و محققان از آن به عنوان قبور سنگی یاد می‌کنند، در ابتدا به منظور ایجاد قبر و مدفن مردگان خلق نشده‌اند بلکه حوضچه‌های استحصال آب باران بوده‌اند که بر روی کوههای مشرف به دریا و شهر برای استفاده از آب باران و نیز تزریق به درون زمین و پیوستن به سطح سفره‌های آب زیرزمینی جهت تقویت آبخوانهای آن منطقه و به منظور برداشت در پائین دست از طریق چاههای حفره شده در طبقات سنگی بوده‌اند.

به منظور تأمین آب شرب از طریق باران، که تنهاترین، مهم‌ترین و مؤثرترین روش در استحصال آب باران به شمار می‌آید جمع آوری مستقیم آب بر روی سطوح نازله می‌باشد. به منظور بهره وری از آبهای نازله و جلوگیری از هدر رفتن آنها و نیز تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی چاههای مذکور پیشینیان سیراف به این نتیجه می‌رسند که هر آنچه آب نازله را بر سطح کوه مذکور در بالادست چاههای حفر شده، استحصال و ذخیره نمایند و بدین طریق به آبهای جمع آوری شده فرصت بیشتری جهت نفوذ به درون زمین دهند.

در حال حاضر از نواحی نزدیک به خط الرأس کوه با ایجاد مخازن با مقطع چهارگوش به ابعاد متفاوت حوضچه‌هایی را در سرتاسر یال جنوبی کوه تعبیه نموده‌اند که قادر به جمع آوری مجموعه آبهای نازله بر سطح اراضی مذکور باشد. چاههای حفر شده درون طبقات سنگی نیز درست در پائین دست هر مجموعه مخازن ذخیره آب تعبیه شده به طوریکه با نفوذ آب و رسیدن به سطح ایستابی منطقه بلافاصله سطح آب چاههای مذکور را مورد تأثیر قرار می‌دهد.

 لینک های مرتبط :

معرفی استان بوشهر