ایوان|ایوان کلهرستان
معرفی شهرستان ایوان در استان ایلام
شهرستان ایوان (به کردی: ئه‌یوان، Eyvan) در شمال استان ایلام قرار دارد و مرکز آن شهر ایوان است. از شمال به استان کرمانشاه از خاور به شهرستان چرداول و از باختر به کشور عراق محدود است. آب و هوای ایوان معتدل و نيمه مرطوب است. بيش ترين درجه حرارت 34 درجه و كم ترين درجه حرارت 10- و ميزان بارندگی 635 ميلي متر است.. مردم آن کرد کلهر بوده و شیعه هستند.
این شهرستان از مراکز اصلی ایل کلهر میباشد. ایل کلهر از شمال به محدوده ایلهای کرند، گوران و گوران بان زرده، از ناحیه جنوب به حوزه حکومتی والی پشتکوه (استان ایلام کنونی)، از طرف مغرب به خاک کردستان عراق (مندلی و خانقین)، همچنین به قشلاق ایل سنجابی و قشلاق ایل کرند، از جانب مشرق به ییلاق ایل زنگنه و قسمتی از ییلاق ایل سنجابی (مایدشت) و در واقع جنوب شهر کرمانشاه، محدود می‌شود. افراد این ایل که در واقع بزرگترین ایل در غرب کشور محسوب می‌گردد. در شهرستان‌های ایوان غرب، اسلام آباد، گیلانغرب، و بخش‌هایی از :کرند، نفت شهر (نفت شاه سابق)، سومار، گهواره، ماهیدشت، ودر دهستان قلعه شاهین سرپل ذهاب و نصر آباد قصرشیرین و تمامی نواحی وحومه مکانهای یاد شده ساکن هستند.
بنابر اسناد تاریخی زیادی ایوان غرب مرکز اصلی ایل کلهر بوده‌است، همچنین در زمانهای گذشته طوایف بزرگی همچون چولک، منصوری (مسیوری)، کولسوند، قلخانی، کلیایی و قوچمی، مومه‌ای، سوماری، زینل خانی، باسکله‌ای و….. که بیشتر شان از (هفت ماله بان سیری کلهر ایوان غرب) می‌باشند در مناطق ذکر شده ساکن شدند. آب و هوای کوهستانی دارد و دارای رشته کوه‌هایی از زاگرس بنام بانکول، مانشت و شیره زول است که پوشیده از جنگلهای انبوه بلوط، بنه، زالزالک، و بادام کوهی است و انواعی از گیاهان دارویی و گلها در طبیعت آن یافت می‌شود. دارای چشمه‌ها و رودخانه‌ای به نام گنگیر (در حال حاضر بدون آب) میباشد. بهاری دل انگیز دارد و دارای آثار باستانی مر بوط به دوره ساسانیان و اسلامی است.
ایوان یکی از مناطق قدیمی ایران است. وجود غارهای بزرگ که به احتمال زیاد، زمانی جایگاه انسانهای غارنشین بوده‌است محل سکونت انسانهای زیادی در طول تاریخ بوده‌است و از زمانهای باستان تا به حال به اسامی مختلفی مشهور بوده‌است. راولینسون در سفرنامه خود در مورد ایوان چنین می‌نویسد: ((چنین به نظر می‌رسد که جلگه آریوخ قدیمی ترین نام برای منطقه ایوان بوده تا قبل از قرن سیزدهم میلادی اینجا به نام آریوحان شهرت داشته‌است.
و… بنیامین تودله از این منطقه به عنوان آرین یاد می‌کند. به نظر می‌رسد پیش از حمله اسکندر مقدونی نام آریوخ به سبد sabad که جمع آن سبدان sabadan است تغییر نموده‌است که با پیشوند ماه و به صورت ماه سبد و یا ماسبدان در آمده‌است)). این منطقه در زمان تسلط اردشیر بابکان، اولین پادشاه ساسانی، یکی از مناطق ماه سبدان بوده که هنگام تسلط مسلمانان، اعراب دو کلمه ماه و سبدان را با هم ترکیب نموده و حرف ((د)) را به ((ذ)) تبدیل نموده و آن را ماسبذان نامیدند. ابودلف در سفرنامه خود می‌نویسد: ((از طرز به سوی راست به ماسبذان و مهرجان قذق می‌روند که شامل شهرهای متعدد از جمله آریوحان است. این شهر، در دشتی میان کوههای پر از درخت واقع است و آب آن به ((بندنیجین)) که نام شهر امروزی مندلی در کشور عراق است، می‌ریزد)).
تنها رودخانه‌ای که آب آن به مندلی می‌ریزد آب رودخانه گنگیر است که از ایوان سرچشمه می‌گیرد. پس طبق نظر ابودلف این منطقه آریوحان نام داشته‌است. قبل از ورود رضاخان به ایوان این شهر جوی دزد یا جودز نامیده می‌شد و هنگام ورود رضا خان به ایوان نام جوی زر را برای مرکز شهر انتخاب کرد و بعد به نام باغ شاه معروف گردید. آنگاه دوباره لفظ ایوان بر مرکز شهر اطلاق گردید که الآن به همین نام شناخته می‌شود. از نظر لغوی ایوان دارای معانی گوناگونی است مانند:صفه و طاق -خانه پیش گشاده-درگاه-طاق بلند و نشستن گاه پادشاهان میباشد. شهر قدیمی ماسبذان در این شهرستان قرار دارد. شهر تاریخی زرنه از توابع این شهرستان است.
شهر ایوان مراکز اصلی ایل بزرگ کلهر و زبان آنها کردی کلهری میباشد. در این شهر تپه‌های باستانی مربوط به دوره ساسانی، قبرستان هلوچ، طاق شیرین و فرهاد، آتشکده سیاهگل و… در این شهر واقع است. این شهر دارای آب و هوایی معتدل است ودر کنار جنگلهایی زاگرس مابین دو کوه بانکول و شیرازول قرار دارد. این شهرستان در ۱۳۵ کیلومتری کرمانشاه و ۳۵ کیلومتری ایلام قرار دارد. این شهر دارای دانشگاه آزاد اسلامی، پیام نور و جامع علمی کاربردی است. مراکز زیارتی این شهرستان مقبره امام زاده سید عبدالله و مقبره حاجی حاضر میباشد. در حال حاضر این شهر پس از شهر ایلام مرکز استان ایلام دومین شهر بزرگ استان میباشد.
تقسیمات کشوری و چندی گر
این شهرستان دارای دو بخش و \ دهستان است:
دهستانهای بخش مرکزی:
دهستان سراب
دهستان نبوت
نقاط شهری: ایوان کشور بازی‌ها که پایتخت ان چندی گر است امپراتور سینا زارعی
دهستانهای بخش زرنه:
دهستان کلان
دهستان تَرَن (نجف آباد)
نقاط شهری: زرنه
تاریخچه وتشکیل چندی گر
ایوان یکی از مناطق قدیمی ایران است. وجود غارهای بزرگ که به احتمال زیاد، زمانی جایگاه انسانهای غارنشین بوده‌است محل سکونت انسانهای زیادی در طول تاریخ بوده‌است و از زمانهای باستان تا به حال به اسامی مختلفی مشهور بوده‌است. راولینسون در سفرنامه خود در مورد ایوان چنین می‌نویسد: «چنین به نظر می‌رسد که جلگه آریوخ قدیمی‌ترین نام برای منطقه ایوان بوده تا قبل از قرن سیزدهم میلادی اینجا به نام آریوحان شهرت داشته‌است.
و… بنیامین تودله از این منطقه به عنوان آرین یاد می‌کند. به نظر می‌رسد پیش از حمله اسکندر مقدونی نام آریوخ به سبد sabad که جمع آن سبدان sabadan است تغییر نموده‌است که با پیشوند ماه و به صورت ماه سبد یا ماسبدان درآمده‌است». این منطقه در زمان تسلط اردشیر بابکان، اولین پادشاه ساسانی، یکی از مناطق ماه سبدان بوده که هنگام تسلط مسلمانان، اعراب دو کلمه ماه و سبدان را با هم ترکیب نموده و حرف «د» را به «ذ» تبدیل نموده و آن را ماسبذان نامیدند. ابودلف در سفرنامه خود می‌نویسد: «از طرز به سوی راست به ماسبذان و مهرجان قذق می‌روند که شامل شهرهای متعدد از جمله آریوحان است. این شهر، در دشتی میان کوههای پر از درخت واقع است و آب آن به «بندنیجین» که نام شهر امروزی مندلی در کشور عراق است، می‌ریزد». تنها رودخانه‌ای که آب آن به مندلی می‌ریزد آب رودخانه گنگیر است که از ایوان سرچشمه می‌گیرد. پس طبق نظر ابودلف این منطقه آریوحان نام داشته‌است.
قبل از ورود رضاخان به ایوان این شهر جوی دزد یا جودز نامیده می‌شد و هنگام ورود رضا خان به ایوان نام جوی زر را برای مرکز شهر انتخاب کرد و بعد به نام باغ شاه معروف گردید. آنگاه دوباره لفظ ایوان بر مرکز شهر اطلاق گردید که الآن به همین نام شناخته می‌شود. از نظر لغوی ایوان دارای معانی گوناگونی است مانند:صفه و طاق -خانه پیش گشاده-درگاه-طاق بلند و نشستن گاه پادشاهان میباشد. شهر قدیمی ماسبذان در این شهرستان قرار دارد. شهر تاریخی زرنه از توابع این شهرستان است. شهر ایوان مرکز اصلی ایل بزرگ کلهر و زبان آنها کردی کلهری میباشد.
در این شهر تپه‌های باستانی مربوط به دوره ساسانیمانند: تپه علی زمان واقع در روستای نرگسی و…، قبرستان هلوچ، طاق شیرین و فرهاد، آتشکده سیاهگل و… در این شهر واقع است. این شهر دارای آب و هوایی معتدل است و در کنار جنگلهایی زاگرس مابین دو کوه بانکول و شیرازول قرار دارد. این شهرستان در ۱۳۵ کیلومتری کرمانشاه و ۳۵ کیلومتری ایلام قرار دارد. این شهر دارای دانشگاه آزاد اسلامی، پیام نور و جامع علمی کاربردی است. مراکز زیارتی این شهرستان امام زاده سید عبدالله و مقبره حاجی حاضر میباشد. در حال حاضر این شهر پس از شهر ایلام مرکز استان ایلام دومین شهر بزرگ استان میباشد.
جاذبه‌های گردشگری
منطقه رنو
۱). آتشکده سیاهگل: این بنای تاریخی دارای ایوانی مربع شکل به اندازه ۵x۵ متر و ارتفاع حدوداً ۱۰ متر میباشد. قطر دیوارهایش یک متر، دارای آتشدان و در قسمت فوقانی، سوراخ‌هایی وجود دارد که شاید برای خروج دود حاصل از سوخت باشد. اطراف این بنا به وسیله حیاطی محصور بوده ولی اکنون به علت عوامل طبیعی و غیر طبیعی تخریب شده‌است. این بنا از سنگ و ساروج و گچ ساخته شده‌است و نوع معماری آن مربوط به دوره ساسانی است.
آتشکده در ساحل جنوبی رودخانه «گه نگیر» و با فاصله تقریباً ۷۰۰ متر از ان قرار گرفته‌است و در داخل دشتی کوچک قرار دارد که به احتمال زیاد در اطراف این آتشکده، منازل مسکونی زیادی وجود داشته‌است. زمین‌های حاصلخیز و آبرفتی اطراف آتشکده به احتمال زیاد وقف آن بوده‌است.
این آتشکده دارای چهار دروازه به طرف چهار جهت اصلی میباشد و همانند آتشکده دوره ساسانی در شهرستان قصر شیرین است.
در مقابل آتشکده مذکور و در داخل رودخانه «گه نگیر»، سنگ بلندی وجود دارد که ارتفاع آن حدود ۱۲ متر و قطرش ۶ متر میباشد که بسیار دیدنی است. سنگ دیگری با ارتفاع کمتر در شرق آن واقع شده که در اثر عوامل فرسایش کج شده‌است. منبع: (ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه دکتر مرتضی اکبری)
۲).طاق شیرین و فرهاد:
سکونت در شهر ایوان از قدمت زیادی برخوردار است. بر اساس اسناد تاریخی، شهرستان ایوان قبل از اسلام تحت عنوان اریومان یا ماسبندان شهرت داشته و آثار تاریخی فراوانی داشته‌است که همگی گویای قدمت آن میباشد. از نظر زبانی مردم شهرستان ایوان که در مجاورت استان کرمانشاه واقع شده دارای لهجه کلهری یا گورانی هستند که در استان کرمانشاه رایج میباشد. ضمن اینکه اکثریت مردم این شهرستان با زبان فارسی آشنایی کامل دارند و می‌توانند به زبان فارسی صحبت کنند لیکن گروه قومی فارسی زبان در سطح شهرستان وجود ندارد.
از نظر جمعیت شهرستان ایوان دارای ۴۷۹۵۸نفرو ۱۰۰۶۵خانوار میباشد که از این تعداد ۳۰۸۰۹نفر ساکن شهر و ۱۷۱۴۹نفر ساکن روستا هستند. همچنین بعد خانوار شهرستان ۷۶/۴نفر میباشد و تراکم خالص جمعیتی آن ۶/۲۱۴نفر در هکتار می‌باشدنسبت جنسی برابر با ۱۰۲نفر به عبارتی در مقابل هر ۱۰۰زن ۱۰۲نفر مرد وجود داشته‌است. و نسبت سنی جمعیت از ۰تا ۶۵سال و بیشتر آن در نقاط شهری۳۰۸۰۹ و در نقاط روستایی ۱۸۵۹۱نفر می‌باشدو بیشترین گروه سنی بین۶۴-۱۵سال قرار دارد.
۳).منطقه رنو: منطقه رنو، منطقه‌ای است میان شهرستان ایلام و شهرستان ایوان که جاذبه‌های طبیعی و مکانهای تفریحی بسیاری دارد.
منطقه رنو
بررسی آمارها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۷۵درصد باسوادی در گروه سنی ۶تا۱۰ساله ۶۳/۹۶درصد بوده این در حال است که در سال ۱۳۸۵ این نسبت ۴/۹۶درصد بوده‌است ۲۳/۰درصد کاهش یافته‌است که نشاندهنده کاهش زادوولد بوده‌است. با توجه به تفاوت رشد مطلق جمعیت شهرستان ایوان با رشد طبیعی آن می‌توان گفت در مجموع مهاجرت به این شهرستان وجود داشته باشد، چنانکه مطالعه روند گذشته آن تا سال ۱۳۷۰مؤید این امراست ولی از سال ۱۳۷۰به بعد اندکی مهاجر فرستی نشان می‌دهد که بنظر می‌رسد ناشی از خروج جنگزدگان باشد به همین علت در پیش بینی جمعیت آینده شهرستان در یک حالت موازنه مهاجرتی فرض شده است (طرح جامع شهرستان،۱۳۷۶: ۶۵).
در آبان ماه۱۳۸۵، جمعیت فعال (افراد شاغل و بیکار) ۷۴/۳۷ درصد از جمعیت ۱۰ساله و بیشتر شهرستان را تشکیل می‌داده انداین نسبت برای مردان وزنان به ترتیب ۶۴/۶۱ و ۵۹/۱۳درصد بوده‌است. نرخ فعالیت جمعیت ۱۰ساله و بیش تر در نقاط شهری، ۳۳/۳۸ درصد و در نقاط روستایی ۷۱/۳۶درصد بوده‌است. در بحث گروههای عمده فعالیت شاهدکاهش اشتغال در بخش کشاورزی و افزایش مشاغل صنعتی و خدماتی رادر شهرستان هستیم. از آنجایی که حدودنیمی از جمعیت شهرستان در نقاط روستایی زندگی می‌کنند وکشاورزی محوری ترین واساسیترین فعالیت آنان تلقی می‌شود کاهش اشتغال در بخش کشاورزی شهرستان جای تامل بسیاری دارد. بیانگر گرایشات زیاد جامعه روستایی به سمت مشاغل درآمدزا و زود بازده میباشد. یا اینکه اساساً بخش کشاورزی از کشش لازم برای اشتغال زایی برخوردار نیست. در هر حال کاهش مشاغل تولیدی در جامعه روستایی بیانگر علائم خوبی در اقتصاد آنان نمی‌باشد.
بنابراین می‌بایستی دولت با سیاستهای تضمین قیمت محصولات کشاورزی، حمایتهای مالی کشاورزان درجهت تقویت توان مالی آنان درتهیه ادوات ونهاده‌ها (کود، سم و..) و سیاستهای تشویقی از سهم از کاهش سهم اشتغال در این بخش جلوگیری کند. استان ایلام حدود ۲۰۱۳۳ کیلومتر مربع وسعت دارد که در حدود ۲/۱ درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود. این استان در غرب رشته کوههای زاگرس بین ۳۱درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۴درجه و ۱۵ دقیقه عرض شمالی و ۴۵ درجه و ۲۴ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۱۰ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ در گوشه غربی کشور واقع شده‌است.
استان ایلام دارای موقعیتی کوهستانی و کوهپایه‌ای است که از سمت غرب و جنوب به جلگه‌های پست و هموار (بین النهرین) و جلگه خوزستان مشرف است. در شرق استان، دره رودخانه سیمره بعنوان یک عامل طبیعی در تقسیمات سیاسی و طبیعی این استان نقش مهمی دارد. بخشی از ایل هلشی نیز ایجا ساکن هستند. استان ایلام از جنوب با استان خوزستان، از شرق با لرستان و از شمال با کرمانشاه مجاورت دارد کشور عراق در غرب این استان واقع شده‌است.
رشته کوه کبیر کوه مهم ترین عامل توپوگرافی در این استان است که علاوه بر جداسازی سرشاخه‌ها و رودخانه‌های حوزه رودخانه سیمره در شرق و شاخه‌های فرعی که بطور جداگانه در غرب این رشته کوه جاری هستند و وارد کشور عراق می‌شوند، در تقسیمات کشوری این استان نقش مهمی دارد. این رشته کوه در پیش رس جریانات مرطوب غربی قرار دارد و به همراه سایر قلل و ارتفاعات استان از بارش کافی برخوردار است. به همین جهت، پوشش گیاهی خوب و بویژه بلوط- که تیپ جنگلهای زاگرس است- در این استان نمود کامل دارد. در وضع موجود، این استان شامل ۸شهرستان، ۲۱شهر، ۲۰بخش و ۴۰دهستان میباشد (مهندسین مشاورکرباس بنا، ۱۳۸۵ :۲-۱).
جمعیت
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان ایوان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۴۷۹۵۸ نفر بوده‌است.
صنايع و معادن
در اين شهرستان معادن گچ، شن و ماسه نيز بيش تر در اطراف رودخانه گنكير وجود دارد. از مهم ترين صنايع دستي در شهرستان ايوان غرب مي توان به بافت جاجيم، گليم و گليم نقش برجسته، فرش كرك و ابريشم، سياه چادر، نمد مالي و… اشاره كرد. در اين شهرستان موج بافي نيز رواج بسياري دارد كه از آن براي زيبايي منازل و رخت خواب پيچ و… استفاده مي كنند و بيش تر توسط مردان بافته مي شود و مواد مصرفي آن از پشم يا كاموا است.
کشاورزی و دام داری
اقتصاد ايوان مبتنی بر كشاورزی و دامداری است. آب كشاورزی از رودها و چاه های عميق فراهم می شود و محصولات كشاورزی آن عبارتند از: گندم، جو، تره بار، ذرت، سيب زمينی، گلابی، انار، انگور، هلو و زرد آلو. دام داری نيز هم چون كشاورزی از رونق خاصی برخوردار است و محصولات آن (فراورده های دامی) به ساير شهرستان ها صادر می شود.
گیاهان دارویی: در ارتفاعات و دشتهای گیلانغرب انواعی از گیاهان با خواص دارویی شناخته شده می‌رویند که می‌توان به این موارد اشاره کرد: گۆلە چەرمێ (بابونه)، گل گاو زبان، کاسنی، بەڕەزا(آویشن)، گایەمە(گل ماهور)، علف مار، مورت، اسپرس، سوسنبر، گۆلە تیون(شقایق)، کهورک
گیاهان خوراکی: کەنگر(کنگر)، خارچگ (قارچ)، تووڵیە(پنیرک)، پاقازە (غازیاغی)، سەڵمانە(سلمه تره)، پیوشگ (زعفران وحشی)، شنگ، کیوز (علف چشمه)، وەنگی (گنور)، چەورگی (خردل)، هەپوولک (شیر مرغ)، هەڵەڕەزگی (تاجریزی)، دگانتێژکەرە(خرفه)، چەو بازە(گاو چاق کن)، گاپەنام(گول تودری)، گێڵاخە(تره کوهی).
گیاهان معطر ادویه‌ای: هەزوە(آویشن )، ئالت کیوە(فلفلک وحشی)، چەویر
گیاهان با موارد استفاده صنعتی: گون، شیرین بیان
علاوه بر درختان جنگلی مانند بلوط، گیوج، وەن و قره قاج که بصورت خودرو می‌رویند، در منطقه ایوان انواع و اقسام درختان مثمر و غیر مثمر که با آب و هوای منطقه سازگاری دارند کاشته می‌شوند. مهمترین این درختان عبارتند از: توت، گردو، انار، مو، زردآلو، زیتون، انجیر و از درختان غیر مثمر می‌توان چنار، بید، کاج، سرو، صنوبر و درختچه‌های خودرو خرزهره، کرف، مورت و تمشک را نام برد.
لینک های مرتبط :
استان ایلام
شهرستانها
1-آبدانان و معرفی جاذبه گردشگری آن
2-ایوان و معرفی جاذبه گردشگری آن
3-دره شهر و معرفی جاذبه گردشگری آن
4-دهلران و معرفی جاذبه گردشگری آن
5-ایلام و معرفی جاذبه گردشگری آن
6-مهران و معرفی جاذبه گردشگری آن
7-شیروان و چرداول و معرفی جاذبه گردشگری آن