معرفی شهر خمینی شهر

 معرفی شهر خمینی شهر 

خمینی‌شهر یکی از شهرهای استان اصفهان در مرکز ایران است. این شهر در پیش از انقلاب ۱۳۵۷ همایون شهر و پیش تر از آن سِدِه (سه ده یا سه دژ) و ماربین نامیده می‌شد. این شهر در بخش مرکزی شهرستان خمینی‌شهر قرار دارد. جمعیت آن طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران برابر با ۳۱۹،۷۲۷ بوده و پس از تهران، متراکم‌ترین شهر ایران است.

موقعیت جغرافیایی خمینی شهر

شهر خمینی شهر با مساحت برابر ۱۷۵ کیلومتر مربع، در منطقهٔ بلوک ماربین و در ۱۲ کیلومتری شمال غربی اصفهان واقع شده و ازشمال به شهرستان برخوار و میمه، از شرق و شمال شرقی به شهرستان اصفهان، شمال غربی وغرب به شهرستان نجف آباد، و از جنوب به مرزهای قانونی شهر درچه محدود می‌شود. نواحی شمال وشمال غربی آن را کوه‌های محمودآباد با ۲۴۷۳ متر و سرچاه ۲۲۵۰ متر و کوه صالح با ۲۵۱۱ متر فراگرفته و نواحی جنوبی وخاوری آن را دشت همواری پوشانده‌است.

در شمال شهر ارتفاعات سید محمد و پلارت با ارتفاع ۲۴۵۰ متر (محمودآباد)، زیبایی خاصی به منطقه داده‌است. ارتفاع شهرستان از سطح دریا، حدود ۱۵۹۵ متر و به قولی ۱۶۰۲ متر است؛ بنابراین، ۱۸ متر از اصفهان مرتفع تر می‌باشد. موقعیت جغرافیایی شهر خمینی شهرً ۴۵ َ۳۱ °۵۱ طول شرقی وً ۰۰ َ۴۱ عرض شمالی است.

در برخی کتب دیگر طول و عرض جغرافیایی خمینی شهر را چنین محاسبه نموده‌اند ۵۱ درجه و ۳۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و۳۲ درجه و ۴۱ دقیقه عرض شمالی از استوا، و نیز ۴۰ دقیقه و ۳۲ درجه عرض جغرافیایی و ۳۳ دقیقه و ۵۱ درجهٔ طول جغرافیایی. دراین ناحیه شاخه‌هایی از زاینده رود به صورت مادی و کانال آب رسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد بعلاوه تا کنون هفت رشته قنات، ۱۳۰ حلقهٔ چاه عمیق، و ۶۰ حلقه چاه نیمه عمیق، در خمینی شهر حفر شده‌است. در حال حاضر، از نظر بافت شهری این شهرستان به دو قسمت بافت قدیمی و جدید، تقسیم می‌شود

بافت جدید این شهرستان پس از انقلاب اسلامی ایران آغاز و در حال گسترش است شهرک اقماری منظریه نیز از نوع همین بافت است. بافت قدیمی خمینی شهر از جنوب این شهر، تا بافت جدید شهری ادامه دارد. در این بافت ساختمان‌های نسبتاً قدیمی و بعضی از ساختمان‌های جدید وجود دارد. این بافت که همان خمینی شهر است از سه محله ورنوسفادران، خوزان، فروشان تشکیل شده‌است

بخش‌ها و محله‌ها

چند محله با قدمت زیاد در این شهر وجود دارد.

1هفتصد دستگاه

2منظریه

خوزان (با قدمتی از دوران عیلامی)

کوی بزم خوزان ورنوسفادران (با قدمتی از دوران سلجوقی) پری وشان، کهندژ (دوران ساسانی) اندآن (واژه ای عیلامی با قدمتی به همان دوران) آدریان، گاردر، کرتمان، اسپریز (اسفریز) ، هرستان، ماربین.

تاریخچه خمینی شهر

این، شهر که در گذشته به نام سده می‌شناختند در ادوار گذشته بخشی از بلوک ماربین از توابع اصفهان محسوب می‌شده که این قسمتها دارای آب کافی و خاک حاصلخیز بوده‌است. در ابتدا شامل سه روستا یا سه ده به نامهای پریشان یا فروشان یا پروشان، خوزان یا خیزان، ورنوسفادران یا بن اصفهان بوده‌است. به همین علت به سده شهرت یافت. هر یک از روستاهای تشکیل دهنده سده، خود بعلت خاصی نام گرفته‌است. در کتاب نصف جهان فی تعریف اصفهان ذکر شده که: فریشان را معرف پریشان و پریشان خود مخفف پریوشان است که از نام زنی به اسم پریوش که در زمان قدیم بنای این قریه را نهاده و به نامش منسوب گشته‌است.

خوزان (خوزوان) از واژه «خوز» و «ان» نشانه کثرت و جمع تشکیل شده‌است. خوز در سنگ نوشته‌های شاهنشاهان هخامنشی بصورت xuvata (uvaja)<nEK و به قوم عیلامیان و سرزمین آنها گفته می‌شد که در منطقه کوهستاهی بین‌النهرین تا فلات ایران گسترده شده‌است.

در محله خوزان، کهندژ قرار دارد که وصف آن چنین آمده‌است: در محله خوزان واقع در خمینی شهر، قلعه دفاعی مهمی به نام کهندژ وجود داشته که خرابه‌های آن در محله مزبور موجود است، کوی بزم نیز از دیگر محله‌های کهن خوزان می‌باشد، که این محل به جشن‌های سده در این شهر هویت و واقعیت بیشتری می‌بخشد.

به هنگام حاکمیت سلجوقیان ورنوسفادران توسط ملکشاه سلجوقی نامگذاری شد که نام اجداد قوم «ورنوسی» (گارد سلطنتی ملکشاه) بوده‌است (البته این ادعایی است که تا بحال هیچ سندی برای اثبات ان ارایه نشده‌است). در زمان فتح اصفهان توسط حمله افغانها، اهالی این منطقه تا حد توان مقاومت نمودند، چنان‌که سرکیس گانهیچ نتز در کتاب «سقوط اصفهان» می‌نویسد، افغانها نتوانستند دهکده‌های خیزون (خوزان) و بن اصفهان (ورنوسفادران) را تصرف کنند، چون ساکنان این دو دهکده سخت با آنان به مخالفت برخاستند.

دکتر سیروس شفقی در کتاب خود بنام «جغرافیای اصفهان»، معتقد است که مقارن کوچ عده‌ای از ساکنان منطقه اصفهان در نیمه دوم هزاره چهارم، قبل از میلاد مسیح، آبادی‌های کوچکی در محل فعلی شهر اصفهان و سرتاسر زاینده رود وجود داشته که باآمدن عده‌ای از شمال به فلات مرکزی پرجمعیت آنها افزوده شد و دهات جدیدی به وجود آمده‌است،

براین اساس می‌توان قدمت اولین کانونهای جمعیتی این خطه را به دوران قبل از اسلام مربوط دانست و در روایات دیگر نیز آمده: حمله اسکندر به سه دژ، گاردژ، کهندژ و دیمیردژ که در این منطقه واقع شده بودند باعث ویران شدن آنها به دست اسکندر مقدونی گردیده و این منطقه تا دوران پادشاهی ساسانیان(۲۲۴ میلادی) یعنی تا ۶ قرن بعد به صورت بیابانی بی آب و علف باقی ماند. تا آنجا که پیروز شاه ساسانی به سلطنت رسید و به دژ آمد و بنا به خواسته او بار دیگر این محل آباد شد، وی دستور حفر قناتی داد که به نام خودش به قنات «پیروز شاهی» معروف گردید، و به دستور پیروز شاه مردم متفرق شده، گردهم آمدند و زمینهای ده خوزان و پروشان بین مردم تقسیم شد.

به روایتی دیگر سده یکی از مراکز زرتشتیان بوده که هر ۱۰۰ روز یکبار جشنی به نام جشن سده در آتشگاه بر پا می‌گشته که به همین دلیل اسم آن را سده نهاده‌اند

کشاورزی

خمینی شهر درسالهای نه چندان دوریکی ازتولیدکنندگان اصلی گلابی درسطح استان وکشور بود. باغ داران این شهرعلاوه برشاه میوه، گلابی دوفصله وانواع دیگرگلابی محصولی منحصربه فردوبومی به نام سیبری تولید می‌کنند این میوه خوشمزه، آبدار، تردوباطعم گلابی است که رایحه سیب راهمراه داد. گفتنی است این شهر تولید کنندهٔ بهترین تنباکو ی طلایی جهان می‌باشد که تماماً به کشورهای خارجی صادر می‌گردد. همچنین این شهر از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گل، انواع کاکتوس ومحصولات گلخانه‌ای می‌باشد به طوریکه بزرگترین شهرک گلخانه‌ای کشور دراین منطقه قراردارد

علمی ودانشگاهی

خمینی شهر از بزرگترین شهرهای استان اصفهان بوده و از نظر موقعیت علمی دانشگاهی و صنعتی قابل توجه می‌باشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر ازبزرگترین وپرافتخارترین دانشگاه‌های آزادایران بابیش از۱۰۰۰۰ دانشجو می‌باشد[نیازمند منبع]. همچنین دانشگاه صنعتی اصفهان، شهرک علمی وتحقییقاتی استان اصفهان واولین پارک رشدعلم وفناوری یونسکودرخاورمیانه در این شهر واقع شده‌است و تحت مدیریت اصفهان می‌باشد. ودانشگاه‌هایی مانند راغب اصفهانی، فیض الاسلام، پالایش، جهاددانشگاهی، پیام نور و .. نیز در این شهر وجود دارد.

صنایع و مشاغل

از صنایع این شهر می‌توان سنگبری، موزائیک سازی، خاتم کاری، قلمزنی، تولیدی ظرف ملامین، نساجی، دباغی، حوله بافی و کشاورزی را نام برد که بیشتر کارخانه‌های سنگبری در شهرک صنعتی محمودآباد و شهرک صنعتی دوشاخ قرار دارند و از شهرتی جهانی برخوردار می‌باشد (پایتخت سنگ ایران).

زبان

مردم خمینی شهر به زبان فارسی و لهجه‌ای که شباهت کمی به مردم اصفهان دارد (به نام لهجهٔ سده‌ای) صحبت می‌کنند اما در محله ورنوسفادران، توسط برخی از مردم گویشی به نام ولاتی (پهلوی) استفاده می‌شود. (این گویش در اطراف اصفهان نیز بکار می‌رود) این زبان در حال فراموشی است، و نیاز به همت بیشتر برای زنده نگه داشتن آن می‌باشد

بناهای تاریخی

از بناهای تاریخی خمینی شهر می‌توان از: غار دستکند قهرمان به قدمتی به دوران عیلامی، در کوه لادُر، خانه ی تاریخی زهتاب خوزان، عصارخانه صفوی محله گارسله در بازارقدیم ورنوسفادران، ایوان جنب امامزاده سید محمد، مجموعه حمامهای اندوان، مجموعه حمام‌های گاردر، مسجدگلوله مسجد آخوند، مسجد ملا محسن، گورستان ورنوسفادران، مسجد لادره، مسجد ملاحیدر علی، مسجد گاردر، خانه ی تاریخی مجیر، مسجد آقا علی اکبر، مسجد ابوالبرکات، مسجد امام حسن عسگری، مسجد جامع فروشان، امامزاده سید ابراهیم ورنوسفادران، حسینیه لادره، کلاس قرآن، حمام درب سید، حمام کوز، خانه ی تاریخی سرتیپ سدهی، برج کبوتر بوستان مهر، مسجد جامع خوزان با قدمتی به دوران سلجوقی، عصارخانهٔ صفوی، آرامگاه ابن مردویه، خانه تاریخی خلیلی‌ها واقع در پنج شنبه بازار را نام برد.

طبیعتِ خمینی‌شهر

از نظر آب و هوا می‌توان این شهر را یک منطقه معتدل نامید. برخی مناطق طبیعی این شهر به شرح ذیل است:

    چشمه بژن

    چشمه غم بر

    چشمه هورموده

    چشمه حسن و حسین

    چشمه آخوند

    چشمه لادر

    چشمه لادوزخ

    راه مانده علی

    دره مویی

    منطقه کارخانه آسفالت

    منطقه حفاظت شده قامیشلو

    چشمه لاوه یا لاوی

    باغات خمینی شهر که در اثر بی آبی رو به خشک شدن است

    پارک جنگلی

    بام سبز

    کوه‌های اطراف

بسیاری از رویداد های تاریخی شهرستان خمینی شهر متأثر از وقایعی است که در اصفهان به وقوع پیوسته است. با این وجود قدمت تاریخی این منطقه به زمان ساسانیان می رسد، کهن دژ که بر سر راه اصفهان قرار دارد ، گویا پایتخت ساسانیان بوده است. در دوران اسلامی نیز این ناحیه از اهمیت زیادی برخوردار بوده و وجود مسجد جامع بزرگ در کوی خوزان ، شهر بودن آن را در گذشته می رساند. چرا که مسجد جامع از ویژگی های شهری است و روستاها فاقد آن می باشند. در یورش محمد افغان به اصفهان، مردم سده دلیرانه پایداری کرده و شمار زیادی از لشکریان محمود را به اسارت گرفتند.

فاصلۀ شهر (خمینی شهر) تا اصفهان 8 کیلومتر می باشد. شهرستان خمینی شهر در مغرب استان اصفهان قرار گرفته و از سوی شمال به شهرستان برخوار و میمه، از جنوب به شهرستان فلاورجان، از مشرق به شهرستان اصفهان و از مغرب به شهرستان نجف آباد محدود می شود. این شهرستان یکی از خوش آب و هواترین  و با صفاترین نواحی استان اصفهان است. خاک آن از رودخانه زاینده رود آبیاری می شود و تمامی نهرهایش پر آب است. علاوه بر آن کاریزهای مهمی نیز دارد که سبب گردیده است سه چهارم خاک این شهرستان باغ های بزرگ میوه و یک چهارم آن کشتزار باشد.

مادی «قمیش» از میان زمین های جنوبی شهرستان می گذرد و چون در محل جدا شدن از رودخانه با چشمه ها پیوند دارد، آب آن هرگز تمام نمی شود.

گونه های میوه و فرآورده های زمینی مانند گندم، جو، خیار، خربزه، حبوبات، تنباکو، در این شهرستان بعمل می آید و بعضی از انواع آن چون خربزۀ بهارۀ کوشک و انگور و گیلاس نصرآباد و گورتان شهرت دارد و نظیر آن در دیگر نقاط یافت نمی شود.

آب و هوای آن معتدل و خشک است. بیشترین درجۀ حرارت در تابستان ها 39 درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان ها 8 درجه زیر صفر می باشد.

از آنجا که خمینی شهر از سه ده به نامهای خوزان، فروشان و ورنوسفادران بوجود آمده بود، به آن (سه ده) می گفتند که بتدریج بر اثر گسترش این دهات و اتصال آن به یکدیگر به همایونشهر و سپس خمینی شهر تغییر نام داد.

صنایع دستی

از جمله صنایع دستی خمینی شهر فرش است که با طرح نایین و اصفهان در منطقه بافته می شود.البته به دلیل نزدیکی این شهرستان به اصفهان نمی توان صنایع دستی مستقلی برای آن قایل شد.

سوغات  

باغات به، گیلاس و گلابی خمینی شهر شهرت دیرینه دارد به طوریکه حتی به سفرنامه ها نیز راه یافته است.اکثر گردشگرانی که به خمینی شهر سفر می کنند در صورت مساعد بودن فصل میوه های یاد شده رابه عنوان سوغات تهیه می کنند.

تپه آتشگاه : در 3 کیلومتری جنوب آن تپۀ آتشگاه واقع شده که یکی از آتشکده های ایران پیش از اسلام در روی آن بنا شده و مربوط به دورۀ ساسانیان است و بنا به باور حمزۀ اصفهانی در زمان اردشیر ساخته شده و از آن به نام آتشکدۀ شهر اردشیر در جانب قلعۀ ماربین یا سده یاد می کند.

کهندژ : در کوی خوزان شهر خمینی شهر، دژ دفاعی مهمی بنام کهن دژ وجود داشته که خرابه های آن موجود است و گفته اند که کهن دژ پایتخت پادشاهان کیانی ساسانی بوده است.

ایوان یزدگرد: در سه کیلومتری شمال شهر (خمینی شهر) قرار دارد و چنان که از نامش پیداست قدمت آن به پیش از اسلام می رسد . این بنا بازماندۀ بنائی بزرگ است.

مسجد جامع: واقع در کوی خوزان خمینی شهر که در دوران صفوی بازسازی و تزئین شده است.

آرامگاه امامزاده سید محمد : در 3 کیلومتری شمال شهر خمینی شهر قرار داشته و مورد احترام مردم است.

گورستان زارع آباد: پهنۀ گورستان زارع آباد شهر خمینی شهر نشان می دهد که این شهر در گذشته بزرگ تر و از لحاظ فرهنگ دارای اهمیت زیادی بوده است. سنگ گورهای این گورستان بسیار بزرگ و با خط فارسی نزدیک به عربی و کوفی اند. کنده کاری های زیبای آنها بیانگر بزرگی و جایگاه ویژۀ این آبادی در سده های نخستین اسلامی است. پیشین ترین سنگ گوری که خوانده شده مربوط به سال 160 هـ .ق است.

 مکان های تفریحی خمینی شهر