آداب و رسوم مردم بوشهر در نوروز

آداب و رسوم مردم بوشهر در نوروز

عید نوروز که یک آیین کهن در ایران است همه ساله توسط مردم جشن گرفته می شود و آداب و رسوم مربوط به آن در کل کشور به اجرا در می آید، اما هر شهری سنت های مربوط به خود را دارد که در نوروز انجام داده می شود.

مردم استان بوشهر هم چون دیگر نقاط کشور رسم و رسوماتی ویژه نوروز را که خاص این استان است را به اجرا در می آورند.

آداب و رسوم استان بوشهر تقریبا شبیه دیگر نقاط و استانهای کشور است. به گفته عبدالله رضایی استاد دانشگاه های بوشهر و نویسنده کتاب "ادبیات عامیانه بوشهر"  البته برخی از رسم و رسومات امروزی مردم استان بوشهر طی دهه های اخیر وجود نداشت و برنامه‌های امروزی که در این استان برگزار می‌شود مربوط به حدود ۳۰ سال اخیر است.

وی در ادامه می گوید: به عنوان مثال چهارشنبه‌سوری نیز که امروزه در آخرین چهرشنبه سال برگزار می شود،در گذشته مربوط به آخرین چهارشنبه ماه صفر بود که مردم به امام‌زاده‌ها می‌رفتند و در روز عید نوروز نیز برنامه های دید و بازدید انجام می شد و در نهایت در روز سیزده به در به دامان طبیعت می رفتند.

اما امروزه از حدود دو سه دهه اخیر و به دنبال توسعه همه جانبه ارتباطات و آگاهی های مردم از سنت های آیین کهن ایرانیان، شاهد فراگیر شدن آداب و رسوم نوروز در نقاط مختلف ایران هستیم که بسیاری از این برنامه ها در نقاط کشور تقریبا یکسان است و مردم استان بوشهر نیز همانند سایر هموطنان خود این آیین را انجام می دهند.

● خانه تکانی

یکی از رسوم پسنده و ارزشهای نیک عید مردم بوشهر خانه‌تکانی و شست و شوی فرش‌ها و پتو و دیگر وسایل منزل است، نظافت و خانه تکانی یکی دو هفته پیش از فرا رسیدن عید انجام می گیرد و در واقع مردم خانه را برای پذیرانی از میهمانان عید آماده می سازند.

● کاشت سبزه، نظافت و خرید لباس نو

اغلب مردم استان، دو یا سه هفته قبل از عيد دانه‌هاي گياهي مانند گندم و عدس و لوبيا را سبز مي‌كنند كه براي سفره هفت‌سين آماده باشد. بعد از بزرگ شدن با روبان قرمز اطراف سبزه‌ها را بسته و برای گذاشتن سر سفره آماده می کنند.

همچنین یکی دو روز مانده به آغاز سال نو، افراد خانواده برای خرید لباس عیدشان به بازار و فروشگاه ها می روند و لباس های نو و پارچه های رنگین، خریداری می کنند. در واقع افراد خانواده با خرید لباس نو و تغییر ظواهر زندگی نشاط خاصی را به زندگی خود می بخشند. نظافت و رعایت بهداشت و نیز پوشیدن لباس تمیز و استفاده از عطر و بوی خوش در صورت امکان از وظایف اخلاقی و اجتماعی نوروز است.

 ● تهیه سفره هفت سین

بزرگترین نماد آیین نوروز "هفت سین" ، است. بزرگان خانواده یکی دو روز قبل از سال تحویل، خریدهای سفره هفت سین را انجام می دهند و فضای خانه را برای یک دورهمی صمیمی و خانوادگی آماده می کنند. هفت سین عبارت است از سماق، سیر، سنجد، سمنو، سکه، سرکه و سبزه.

"محمد علی دادخواه" که اخیراً پژوهشی با عنوان "نوروز و فلسفه هفت سین" را به نگارش در آورده، در این باره می‌نویسد:‌"عدد هفت برگزیده و مقدس است. در سفره نوروزی انتخاب این عدد بسیار قابل توجه است. ایرانیان باستان این عدد را با هفت امشاسپند یا هفت جاودانه مقدس ارتباط می‌دادند. در نجوم عدد هفت، خانه آرزوهاست و رسیدن به امیدها را در خانه هفتم نوید می‌دهند. علامه مجلسی می‌فرماید: آسمان هفت‌ طبقه و زمین هفت طبقه است و هفت ملک یا فرشته موکل برآنند و اگر موقع تحویل سال، هفت آیه از قرآن مجید را که باحرف سین شروع می‌شودبخوانند آنان را از آفات زمینی و آسمانی محفوظ می‌دارند."

● پختن نان و غذا های محلی:

پختن نان محلی اغلب در روستا ها و شهرهای کوچک استان رایج است. زنان خانه‌دار با پختن نانهاي انواع نان های شیرین و مخصوص به استقبال عيد مي‌روند.

در استان بوشهر پختن دو نوع نان معمول است؛ یکی در تنور و دیگری روی تابه. نان تنوری ضخیم است که به گرده مشهور است و روی آن را کنجد می‌پاشند و در تنور می‌پزند.

نان تابه، نان نازکی است  که با ابزاری به نام تیر روی صفحه‌ تخته‌ای به نام خون پهن می‌کنند سپس آن را روی تابه می‌پزند. نوع این نان نازک و خشک تا ماه‌ها قابل نگهداری است. نوعی نان نرم و کوچکتری به نام مشتک یا بلبل نیز روی تابه پخت می شود که بیشتر برای صبحانه صرف می شود.

همچنین غذا های محلی و سنتی مخصوص استان بوشهر نیز پخت می شوند که ماهی، میگو و خرما مهم ترین مواد اولیه تهیه این غذا های سنتی است که در طبخ بسیاری از این خوراکی های محلی مورد استفاده قرار می گیرند.

به عنوان مثال یکی از خوشمزه‌ترین مواد غذایی که با خرما تهیه می‌شود، رنگینک است که دارای گونه‌های مختلفی است. رنگینک جزو شیرینی هایی است که در عین خوشمزگی، بسیار ساده تهیه می شود، به همین خاطر طرفداران زیادی دارد.

قلیه ماهی، قلیه میگو، میگوی سوخاری و میگو پلو،قیمه بوشهری، حلوای انگشت پیچ و ... از جمله غذاهای محلی و مورد علاقه بوشهری ها است که برای مهمانان خود تهیه می کنند.

 ● جمع شدن تمام افراد خانواده بر سر سفره عید در لحظه تحویل سال نو

موقع تحویل سال نو همه اهل خانه با لباس نو بر سر سفره می نشینند، مادر اسپند دود می کنند برای دوری از زخم چشم، یکی  شمع روشن می کند به نیت روشنایی خانه و زندگی، پدر قرآن می خواند تا در آغاز سال نو دلها به سوی خداوند بزرگ هدایت شود. اعضای خانواده در لحظه تحویل سال جدید، دست به دعا آماده می شوند و دعای زیبای:« یا مقلب‌القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال» را زمزمه و در ذهن و دل خود آرزوهای قشنگ می کنند.

بر سر سفره عید، سکه، برنج، آب، ماهی قرمزآینه و ..  نیز دیده می شود که سکه نشان از خیر و برکت و رفاه؛ برنج، نشانی از خیر و برکت و فراوانی؛ آب، نشان صافی و پاکی و روشنایی و گشایش کار؛ ماهی قرمز، شگون دارد؛ آیینه، برای رفع کدورت و نشانی ازصفا و پاکی و یکرنگی است.

بوشهری ها تخم مرغ های جوش داده را رنگ می زنند و بعد از خواندن آیه تحویل سال و دعای عاقیت بخیر برای یکدیگر،تخم مرغ ها را صرف می کنند.

زمان سال تحویل همه اهل خانه همدیگر را در آغوش می گیرند و با روبوسی سال نو را تبریک می گویند و برای هم سال خوب و پربرکتی را آرزو می کنند و سپس به مناسبت سال نو بزرگترها به کوچکترها عیدی می دهند.

معمولا مردم استان بوشهر به خصوص شهر بوشهر نهار روز عید نوروز را سبزی پلو با ماهی و نوشیدنی محلی صرف می کنند.

●  زیارت اهل قبور

رفتن به زیارت اهل قبور در آغازین روزهای سال نو و نیز برگزاری مراسم تحویل سال در کنار قبور شهدإ از دیگر آداب دینی نوروز است.

برخی از هم استانی ها در لحظه تحویل سال و برخی دیگر نیز بعد از تحویل سال جدید به قبرستان می روند و به گونه ای یاد کسانی که سالهای گذشته در لحظه تحویل سال در کنار آنها بوده اند را گرامی می دارند.

تشرف و حضور در اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزاری مراسم تحویل سال نو در آن مکانها نیز از جمله آداب نوروز مردم استان می باشد.

 ● دید و بازدیدها و دادن عیدی

دید و بازدید را به عنوان مهمترین آئین ایام نوروز می‌توان یاد کرد که جایگاه ویژه‌ای در بین مردم دارد و صله رحم به صورت ویژه‌ای در این ایام در بین مردم دیده می‌شود.

ایام عید فرصت مناسبی برای صله رحم و رسیدگی به وضع خویشان و بستگان است که این نیز یکی از نشانه های اخلاق و سنن اسلامی و انسانی است. از همان روزهای اول نوروز در استان بوشهر، دید و بازدیدها آغاز می شود. در همه خانواده ها رسم بر آن است که افراد خانواده ابتدا به دیدن بزرگترهای فامیل می روند و عید را به آنها تبریک می گویند. سپس به خانه بر می گردند و منتظر می مانند تا بزرگترها به آنها سر بزنند. در این دید و بازدیدها عیدی هم داده می شود.

علاوه بر دیدوبازدید از بستگان، دوستان، همسایگان و بزرگان فامیل، با جمعی از مصیبت دیدگان در سال گذشته نیز دیدار می شود. این دید و بازدیدها و عیدی دادن و عیدی گرفتن تا پایان تعطیلات نوروز (سیزده به در) ادامه دارد و برای مهمانان ویژه خود ماهی شکم پر با شکر پلو تدارک می بینند.

 ● سیزده به در

سیزده بدر نیز از دیگر رسم‌ها است که تقریبا در همه کشور انجام می شود و مردم در این روز به طبیعت رفته و ناهار خود را در آنجا صرف می‌کنند.

اجرای مراسم سیزده به در در میان ایرانیان از دیر باز امری بسیار جدی بوده است که همواره با برپایی مراسمی خاص همراه بوده است.

مردم شهرهای استان بوشهر نیز همانند دیگر هموطنان، به اتفاق خانواده، اقوام و بستگان خود از صبح روز سیزدهم فروردین با دامان طبیعت می روند و در یک فضای پر از صمیمت به گشت و گذار می پردازند و در مناطقی از استان بازی های بومی محلی انجام می دهند و سپس ناهار را با هم صرف می کنند و غروب با پایان بردن یک روز تفریحی، سبزه عید خود در دریا یا آب روان رها می کنند و به منزل بر می گردند.